Căng thẳng Israel - Iran liệu có nguy cơ bùng phát trở lại?

Khói bốc lên sau cuộc tấn công của Israel tại Tehran, Iran. Ảnh: THX/TTXVN

Theo đánh giá từ phía Tel Aviv, chiến dịch quân sự hồi tháng 6 của Israel đã mang lại nhiều kết quả chiến lược khi loại bỏ một số tướng lĩnh cấp cao của Iran, làm suy yếu năng lực phòng thủ của Tehran và thu hút được sự tham gia của Mỹ trong cuộc tấn công vào cơ sở hạt nhân Fordow.

Phát biểu sau chiến sự, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khẳng định nước này sẵn sàng hành động lần nữa nếu cần thiết, nhấn mạnh lập trường cứng rắn: “Chúng tôi không có ý định nới chân khỏi bàn đạp ga”.

Căng thẳng chưa hạ nhiệt

Xung đột giữa hai bên bùng phát giữa tháng 6 sau một cuộc tấn công bất ngờ của Israel, khiến ít nhất 1.000 người Iran và 29 người Israel thiệt mạng. Tel Aviv cho biết hành động này nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran – điều mà Tehran khẳng định chỉ phục vụ mục đích dân sự.

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian trong cuộc phỏng vấn gần đây cho biết Iran duy trì trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

“Chúng tôi đã chuẩn bị cho mọi động thái quân sự mới từ phía Israel. Các lực lượng vũ trang Iran sẵn sàng phản ứng nếu cần thiết”, ông nói.

Dù tuyên bố mục tiêu là các cơ sở hạt nhân, Israel chủ yếu tập trung vào các lãnh đạo quân sự và cơ quan chính phủ Iran. Một số chuyên gia nhận định điều này có thể cho thấy nỗ lực nhằm làm suy yếu bộ máy lãnh đạo tại Tehran.

Theo ông Trita Parsi – Phó Chủ tịch Viện Quincy, một tổ chức tư vấn tại Mỹ, Thủ tướng Netanyahu có thể đang tìm kiếm cơ hội để tiếp tục chiến dịch.

“Israel muốn đưa Iran vào tình trạng tương tự Syria hoặc Liban – những quốc gia mà Tel Aviv có thể tấn công bất kỳ lúc nào mà không vấp phải phản ứng quá mạnh”, ông nói.

Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng leo thang xung đột

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Jerusalem. Ảnh: THX/TTXVN

Một kịch bản có thể mở đường cho xung đột là việc các nước châu Âu tái áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Iran.

Theo các nguồn tin của Al Jazeera, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã có cuộc trao đổi với những người đồng cấp từ Đức, Pháp và Anh trong tháng 7. Trong đó, các bên nhất trí nếu không đạt được thỏa thuận hạt nhân mới trước cuối tháng 8, các lệnh trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc có thể được khôi phục.

Các lệnh trừng phạt này từng được dỡ bỏ sau khi Iran và nhóm cường quốc ký thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Tuy nhiên, Mỹ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận vào năm 2018 dưới nhiệmkỳ đầu của Tổng thống Donald Trump và khôi phục các biện pháp trừng phạt, tạo sức ép lớn lên nền kinh tế Iran.

Một số nhà phân tích cho rằng nếu các nước châu Âu cũng nối lại trừng phạt, Iran có thể cân nhắc rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Trong trường hợp đó, Israel có thể xem đây là căn cứ để hành động quân sự.

Dù vậy, theo ông Meir Javedanfar – giảng viên Đại học Reichman (Israel), một chiến dịch như vậy sẽ cần bằng chứng cụ thể từ tình báo cho thấy Iran đang tái khởi động chương trình hạt nhân. Ông cũng lưu ý rằng sự ủng hộ từ phía Mỹ, đặc biệt là từ Tổng thống Trump, sẽ đóng vai trò then chốt trong mọi quyết định quân sự lớn của Israel.

Hoạt động ngầm và nguy cơ xung đột mới

Báo New York Times dẫn nguồn tin từ giới chức phương Tây cho biết trong thời gian gần đây, một loạt vụ nổ và hỏa hoạn xảy ra tại Iran – bao gồm các khu dân cư, nhà máy lọc dầu, sân bay và cơ sở công nghiệp – có thể liên quan đến hoạt động phá hoại, trong đó Israel được cho là có liên quan.

Bà Negar Mortazavi, chuyên gia tại Trung tâm Chính sách Quốc tế (CIP) ở Washington, nhận định: “Thủ tướng Netanyahu dường như đã tìm ra cách để thực hiện các cuộc tấn công nhằm vào Iran mà không phải chịu nhiều áp lực từ Tổng thống Trump”.

Theo chuyên gia Ori Goldberg, mạng lưới tình báo của Israel dường như đã xâm nhập sâu vào Iran trong cuộc xung đột hồi tháng 6.

“Khi đã có hạ tầng và nhân lực hoạt động ngầm trong lãnh thổ đối phương, Israel có thể tận dụng để đạt được mục tiêu chiến lược trong thời gian ngắn”, ông nói.

Thách thức nội bộ và toan tính đối ngoại

Thủ tướng Netanyahu, người từng được coi là thận trọng trong các vấn đề quân sự, thời gian gần đây đã đẩy mạnh các chiến dịch tại Syria, Liban, Yemen và gần đây nhất là Iran, trong khi vẫn duy trì chiến dịch quân sự tại Dải Gaza.

Theo các chuyên gia, một chiến dịch mới nhằm vào Iran – quốc gia lâu nay được xem là “kẻ thù truyền thống” – có thể giúp ông Netanyahu củng cố vị thế chính trị trong nước, trong bối cảnh dư luận Israel bị chia rẽ sâu sắc vì chiến sự tại Gaza.

Tuy nhiên, sự ủng hộ của Mỹ vẫn là yếu tố then chốt.

“Tổng thống Trump là một ẩn số mà Israel cần cân nhắc kỹ. Tuy nhiên, ở Israel, vấn đề Iran là một trong số ít chủ đề tạo ra sự đồng thuận chính trị rộng rãi. Nếu ông Netanyahu cảm thấy vị thế chính trị bị đe dọa, việc gia tăng sức ép với Iran có thể được xem là cách để khơi dậy tinh thần đoàn kết trong nước”, ông Goldberg đánh giá.

Về phía Iran, giới phân tích nhận định Tehran sẽ không để bị bất ngờ thêm lần nữa.

“Iran hiểu rằng việc đạt được thỏa thuận hạt nhân mới có thể là con đường hiệu quả nhất giúp giảm thiểu nguy cơ bị tấn công”, chuyên gia Mortazavi nhận xét.

Hải Vân/Báo Tin tức và Dân tộc