Cảnh báo nhiễm độc kim loại nặng từ sự cố vỡ hồ chứa nước thải Tả Phời

Nước thải vô cùng độc hại, có thể là tác nhân gây ung thư

Sáng ngày 8/8, hệ thống máng thoát nước đập hồ thải quặng đuôi của Nhà máy tuyển quặng đồng, thuộc Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời bị vỡ. Sự cố khiến nước thải trong hồ tràn ra bên ngoài, gây ngập úng một số khu vực.

Nguyên nhân ban đầu được xác định do mưa lớn kéo dài dẫn đến lượng nước trên thượng nguồn dồn về hồ thải nhiều. Đến sáng nay, lượng nước về hồ tăng đột biến, do vậy cống xả tràn gặp sự cố, gây tràn nước xuống khu vực hồ phụ và chảy xuống hạ lưu thuộc thôn Phời 3.

TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai bày tỏ sự lo lắng về những tác hại có thể xảy ra của sự cố này. "Sự cố vỡ hồ chứa nước thải nhà máy tuyển quặng đồng Tả Phời, Lào Cai do mưa lớn, theo tôi là một sự cố môi trường nghiêm trọng", TS Nguyễn Ngọc Huy nói.

Sự cố vỡ cống tràn hồ thải nhà máy tuyển quặng đồng Tả Phời.

Nước thải của quá trình luyện kim nói chung và luyện đồng nói riêng là loại nước thải vô cùng độc hại. Loại nước thải này được gọi là quặng đuôi có chứa kim loại nặng như Asen, lưu huỳnh, thủy ngân, và chất phụ gia như xyanua... Tất cả những chất này đều độc hại với da, đường hô hấp, đường ruột và là các tác nhân gây ung thư.

TS Nguyễn Ngọc Huy phân tích và nhìn nhận thấy có 2 điều lạ ở sự cố này. TS Huy đặt câu hỏi vì sao một hồ chứa nước thải quặng đuôi được ngăn lại bởi đập đất lại nằm ở vị trí cao ngay trên đầu nguồn và gần khu dân cư? Ai đã làm đánh giá tác động môi trường và cơ quan nào phê duyệt?

Hai là Khi sự cố xảy ra, người phát ngôn của công ty trả lời báo chí chỉ đề cập đến việc sẽ thống kê thiệt hại về gia súc, hoa màu, đồ đạc gia dụng bị hư hỏng để thỏa thuận đền bù cho dân mà tuyệt nhiên không có một lời khuyên nào về việc ứng phó với sự cố.

Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, để đảm bảo sức khỏe, người dân ở khu vực ảnh hưởng của sự cố cần tránh tiếp xúc nguồn nước thải. Tốt nhất là nên sử dụng nguồn nước đóng chai cho đến khi có kết quả kiểm nghiệm nguồn nước từ cơ quan chức năng. Người dân không nên sử dụng các loại rau, cỏ trong khu vực có nước thải chảy qua.

"Tôi thấy trong clip người dân bì bõm cứu đồ đạc trong lúc hàng ngàn mét khối nước thải đang chảy xuống khu dân cư mà lo lắng. Tôi được biết Trung tâm quan trắc môi trường Lào Cai đã lấy mẫu nước đi kiểm định nhưng không nên đợi có kết quả kiểm định rồi mới thông báo hay khuyến cáo cho dân vì nguy cơ về ô nhiễm kim loại nặng là hiện hữu", TS Nguyễn Ngọc Huy nói.

Sông Hồng hứng chất độc

Chuyên gia độc lập về môi trường Đào Nhật Đình cho biết, sự cố vỡ ống xả tràn (hay còn gọi là thủng đập) hồ chứa đuôi quặng đồng ở Tả Phời ngày hôm qua có thể hiểu là sự cố... dễ hiểu. Hồ Tả Phời cũng như nhiều hồ chứa bùn hiện nay chưa chú trọng việc thoát nước khi mưa lớn. Khi lượng mưa vượt quá ngưỡng chịu đựng của hồ thì đương nhiên nguy cơ vỡ xảy ra.

Ông Đào Nhật Đình cho biết, đuôi quặng đồng thường chứa nhiều nhất là ... đất, tức là các loại ôxit silic, ôxit nhôm, sắt, magie, đồng và các kim loại vết khác tùy mỏ. Hiện nay chỗ vỡ đã được hàn lại. Nhưng trong tương lai phải nghĩ đến việc thoát nước khi mưa lớn cho cả cái hồ chứa bùn. Trong khi nước thải thoát ra môi trường gây hại cho con người và động vật. Theo thời gian, số chất thải này chảy ra sông Hồng. Tác hại lâu dài đến môi trường là nghiêm trọng và không thể lượng hóa.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Lào Cai, Nhà máy tuyển đồng Tả Phời xây dựng 2 hồ chứa nước thải quặng đuôi, sử dụng nước tuần hoàn. Dung tích theo thiết kế của hồ chứa chính là 5 triệu m3. Hiện đã sử dụng gần 60%. Hồ chưa nước thải được xây dựng trên cao, cách hộ dân chừng 60m. Nguyên nhân và trách nhiệm khi để xảy ra tình trạng này vẫn đang được các cơ quan chức năng tỉnh Lào Cai làm rõ.

Tập đoàn Công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho biết liên quan đến sự cố cống xả tràn của Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời-Vinacomin, hiện công ty đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng của tỉnh Lào Cai để đánh giá và khắc phục sự cố.

Theo TKV, khi phát hiện thấy nguy cơ xảy ra sự cố, Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời đã cử người kiểm tra, đồng thời báo cáo với chính quyền địa phương và cùng với chính quyền địa phương ngay lập tức di dời người dân ở khu vực có nguy cơ ảnh hưởng đồng thời bố trí chỗ ở, sinh hoạt, nước uống, lương thực... cho toàn bộ người dân bị ảnh hưởng bởi sự cố.

Ngay sau khi phát hiện sự cố, công ty đã huy động thiết bị ôtô, máy xúc, máy ủi và nhân lực để khắc phục sự cố. Đến thời điểm này cơ bản đã khắc phục dòng chảy ra ngoài môi trường.

Tô Hội