Cha mẹ cần lưu ý điều gì khi hướng nghiệp cho con?

Cha mẹ nên tôn trọng mơ ước và sở thích của con khi đưa ra lời khuyên về nghề nghiệp cho tương lai. Ảnh minh họa: S.N.

Ở trường đại học, tôi tham gia giảng dạy môn Giới thiệu về ngành học và chương trình học cho sinh viên và đã được nghe nhiều sinh viên chia sẻ rằng các bạn yêu thích nghề này nghề kia vì bố mẹ làm nghề đó hoặc được ai đó truyền lửa.

Nhưng bên cạnh đó, lại có một tỷ lệ kha khá sinh viên chọn bừa mà không có định hướng. Việc này rất dễ khiến các em có cảm giác chán nản và bỏ dở giữa chừng, gây mất thời gian, công sức và tiền bạc.

Có rất nhiều em trong quá trình vừa học vừa làm thêm nhận ra mình thích một công việc nào đó và sẵn sàng bỏ ngang việc học giữa chừng để tập trung cho công việc, tôi đã khuyên các em cố gắng hoàn thành chương trình học để lấy bằng tốt nghiệp.

Lời khuyên của tôi cho các em lúc đó là nếu công việc đó em yêu thích và duy trì được lâu dài thì rất tốt nhưng đến một lúc nào đó em muốn phát triển hơn trong nghề nghiệp, muốn khởi nghiệp thay vì đi làm công ăn lương thì sẽ thấy tiếc nuối về việc không có bằng cấp để được danh chính ngôn thuận đứng tên trên giấy tờ của mình.

Vào mùa thi đại học, tôi cũng hay được nhờ tư vấn, định hướng nghề nghiệp. Gần đây, bạn tôi đã chia sẻ một câu chuyện khá thú vị là con muốn chọn chuyên ngành Digital marketing trong khi phụ huynh lại muốn con chọn Quản trị Digital marketing. Cha mẹ thì muốn con học quản trị để sau này còn có kiến thức làm quản lý. Còn con thì đơn thuần là muốn nắm bắt sâu về lĩnh vực ngành nghề mà con thích.

Mỗi người theo đuổi một mục tiêu riêng nên không thể thống nhất được. Lời khuyên của tôi trong trường hợp này đó là con cũng cần phải nắm vững ít nhất một nghề nghiệp chuyên môn chính, còn các nội dung bổ trợ cho công việc như kỹ năng sử dụng máy tính, kỹ năng sử dụng ngoại ngữ và cả kỹ năng quản trị... thì con có thể tích lũy dần trong quá trình học tập và làm việc sau này.

Về mong muốn được học Digital marketing, và việc bạn trẻ này đã chủ động tìm hiểu về nghề nghiệp tương lai và có suy nghĩ thực tế chứ không hình thức như người lớn chúng ta là một điều rất đáng mừng.

Cũng câu chuyện chọn ngành học ở trên, ngành con thích là ở trường đại học thuộc nhóm ở thứ hạng hai, còn ngành phụ huynh thích là ở trường đại học hàng đầu Việt Nam, con đã chọn ngành con thích mà không cần bận tâm đến thứ hạng của trường.

Tôi đánh giá cao sự bản lĩnh, mạnh mẽ của con khi đã ra sức bảo vệ quan điểm của mình trước phụ huynh. Vậy nên nếu con khá chắc chắn, có khả năng tự tìm hiểu thì cha mẹ nên tôn trọng thay vì áp đặt con. Nếu cần thì cha mẹ hãy hỏi kinh nghiệm từ những người có liên quan chứ đừng hỏi những người đồng lĩnh vực, đồng suy nghĩ với cha mẹ để tránh nhận được những lời khuyên thiếu khách quan cha mẹ nhé.

Có sinh viên sắp ra trường liên hệ nhờ tôi tư vấn định hướng nghề nghiệp khi đang phân vân giữa hai công việc khác nhau hoàn toàn, một là theo mong muốn của gia đình, việc còn lại theo chuyên ngành mà em đang theo học. Ngoài ra, em còn có niềm đam mê với bánh trái và cũng có mong muốn mở tiệm bánh.

Lúc trao đổi, tôi đã nói: “Nếu em có một niềm đam mê khác ngoài công việc chính sẽ làm trong tương lai thì giữa hai công việc hiện tại, em nên chọn công việc có thể giúp triển khai song song được với niềm đam mê của mình”.

Sở dĩ tôi nói thế vì bản thân cũng là người làm hai công việc một lúc. Trước đây, tôi luôn không thoải mái khi chia sẻ về cả hai nghề nghiệp của mình vì nhiều người quen biết nghĩ là mình tham lam quá khi ôm cả hai công việc đều bận bịu và áp lực. Và ở trong môi trường công việc nào thì tôi cũng thấy ái ngại khi mình không chuyên tâm cho một công việc chính như mọi người.

Cho đến khi nghe được một bài trên podcast, tôi đã thay đổi hoàn toàn suy nghĩ. Tôi thấy mình may mắn và cần phải trân trọng cả hai công việc hiện tại. Khi chỉ có một công việc, mình sẽ phụ thuộc vào nó và mọi cảm xúc sẽ bị ảnh hưởng bởi công việc duy nhất đó.

Nhưng khi làm một lúc hai công việc, chúng ta sẽ có tư duy linh hoạt hơn và không bị áp lực căng thẳng khi một công việc có vấn đề. Thế nên khi có hai công việc thì tâm thế sẽ thoải mái hơn rất nhiều. May mắn nữa của tôi là hai công việc liên quan đến nhau và bổ trợ cho nhau.

Trong bối cảnh xã hội biến đổi, phát triển không ngừng, công nghệ dần thay thế con người, nhiều ngành nghề sẽ bị mai một và dần mất đi thì sẽ thật tốt nếu có thêm một vài nghề tay trái. Đó là lý do tại sao mà các bạn trẻ ngày nay rất thích làm những công việc tự do, không bị bó buộc thời gian.

Các bạn trẻ đừng ngần ngại học thêm, đào sâu thêm, khai thác thêm tài lẻ của mình bởi có thể trong tương lai, sở trường nho nhỏ nào đó của bạn sẽ có thể trở thành nghề nghiệp chính của bạn.

Mọi người cho rằng những đứa trẻ nhà tôi trông có vẻ rất vui vẻ, tự nhiên, cởi mở, được làm điều mình muốn mà không phải chịu bất cứ áp lực gì. Thực tế không phải là do các con tự có định hướng đúng đắn cho mình mà chính cha mẹ là người định hướng cho các con, và cách định hướng của cha mẹ rất tự nhiên nên các con đều tự nguyện tiếp thu và làm theo. Mong rằng mỗi gia đình chúng ta đều là cái nôi ấm áp để ươm hạt mầm thành bông hoa tươi đẹp cho đời!

Bùi Thị Thanh Nga/ Thái Hà Books & NXB Công thương