Chần chừ với 5G, ASEAN nguy cơ tụt lại sau Ấn Độ, Trung Quốc

Trường chính sách Công Lý Quang Diệu - LKYSPP (Singapore) vừa công bố báo cáo “Tận dụng 5G để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số AI dẫn dắt tại ASEAN”. Báo cáo chỉ ra khu vực ASEAN đang đứng trước cơ hội to lớn dưới sự phát triển của 5G và trí tuệ nhân tạo (AI).

Thay đổi nhận thức với 5G và AI

Theo báo cáo, chỉ riêng công nghệ 5G đã được kỳ vọng đóng góp tới 130 tỉ USD cho nền kinh tế châu Á – Thái Bình Dương vào năm 2030. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng 5G vẫn còn chênh lệch lớn trong khu vực, từ 48,3% tại Singapore cho đến dưới 1% tại một số quốc gia thành viên ASEAN.

Nếu không có hành động phối hợp kịp thời, sẽ tạo ra nhiều khoảng cách số, làm suy yếu năng lực cạnh tranh khu vực và khiến ASEAN bị tụt lại phía sau trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu.

Giáo sư Vũ Minh Khương, giảng viên của LKYSPP cho rằng: sự hội tụ giữa 5G và AI chính là hạ tầng cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy các lĩnh vực như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác, và giao thông tự hành.

Giáo sư Vũ Minh Khương, giảng viên của LKYSPP. Ảnh: BCT

“Do đó, ASEAN không thể chần chừ. Cánh cửa để khẳng định vai trò dẫn đầu khu vực trong kết nối thông minh đang nhanh chóng khép lại”- GS Vũ Minh Khương nói và nhấn mạnh rằng, ASEAN cần sự phối hợp chiến lược, quyết tâm mạnh mẽ và cam kết chuyển đổi số bền vững.

ASEAN cũng cần có hành động dứt khoát trong 5 năm tới để đẩy nhanh tốc độ triển khai 5G, nếu không các nước ASEAN sẽ bị tụt lại so với các nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ và Trung Quốc.

Dự báo đến năm 2030, tỉ lệ phủ sóng 5G của khu vực ASEAN chỉ đạt khoảng 42%, so với 79% của Ấn Độ, một khoảng cách có thể làm suy giảm vai trò chiến lược của khu vực trong nền kinh tế số toàn cầu.

Nhìn về phía trước, nghiên cứu chỉ ra một viễn cảnh nơi ASEAN dẫn đầu trong kỷ nguyên 5G-AI: doanh nghiệp vươn ra toàn cầu nhờ sản xuất thông minh; nông dân tối ưu hóa năng suất nhờ phân tích dữ liệu AI; học sinh vùng sâu vùng xa được tiếp cận nền giáo dục nhập vai tiên tiến…

Để đạt được, các quốc gia cần dịch chuyển tư duy chiến lược theo ba hướng chính: từ kết nối sang tạo giá trị, từ nội dung số sang giải pháp số, và từ "ài sản riêng lẻ sang tư duy hệ sinh thái.

Chiến lược "người theo sau thông minh" của 5G Việt Nam

Tại Việt Nam, 5G đã bắt đầu thương mại từ tháng 10-2024, sớm hơn nhiều quốc gia ASEAN khác. Đáng chú ý, Việt Nam nổi lên với một số điểm nhấn đặc biệt trong hành trình số hóa này.

Trước hết, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có mức độ tự tin cao nhất về triển vọng 5G, ngang hàng với Malaysia và Thái Lan, đồng thời cao hơn mức trung bình của khu vực.

Kế tiếp, Việt Nam theo đuổi chiến lược "người theo sau thông minh" (smart follower), tức chờ giá thiết bị giảm và công nghệ chín muồi để triển khai. Với chiến lược và cách tiếp cận này có thể thấy được sự tính toán về mặt hiệu quả và chi phí. Từ đó giúp Việt Nam triển khai 5G tiết kiệm và hiệu quả hơn, đặc biệt tại các khu vực trọng điểm như khu công nghệ cao, khu công nghiệp và cảng biển.

Tuy nhiên, theo GS Khương, cách tiếp cận này sẽ chỉ phát huy hiệu quả nếu đi kèm với những nỗ lực mạnh mẽ trong xây dựng nền tảng số và kỹ năng số. Ông cho rằng rào cản lớn nhất đối với việc triển khai 5G tại Việt Nam là thiếu nhận thức rõ ràng về giá trị mà công nghệ này mang lại, đặc biệt trong việc thúc đẩy AI.

Ông chỉ ra rằng các chiến dịch phổ cập AI ở Việt Nam diễn ra rất sôi động, từ người dân đến các doanh nghiệp nhỏ đều đã quen thuộc với những công cụ như ChatGPT để học hỏi và ứng dụng. Tuy vậy, việc nhìn nhận 5G như một nền tảng thiết yếu giúp AI phát huy tối đa hiệu quả vẫn còn hạn chế, ngay cả trong ngành viễn thông.

Vì thế, theo GS Khương, việc kết hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, các nhà cung cấp công nghệ quốc tế và người dùng cuối là yếu tố then chốt nhằm thúc đẩy các ứng dụng thương mại, tạo ra giá trị thực tiễn thay vì chỉ dừng lại ở triển khai hạ tầng.

Ông cũng gợi ý, Việt Nam có thể học hỏi từ các mô hình điều phối phát triển 5G hiệu quả trong khu vực như trường hợp Singapore.

Thúc đẩy 5G: Doanh nghiệp phải làm trung tâm

Từ các cuộc phỏng vấn chuyên sâu 400 chuyên gia đến từ 8 quốc gia ASEAN, các nhà nghiên cứu trong báo cáo đã xác định 10 trụ cột cấp thiết nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi 5G-AI.

Cần xem 5G là hạ tầng chiến lược cho AI, không đơn thuần là viễn thông. ẢNH: BTC

Trong đó, trọng tâm đầu tiên là thiết lập vai trò lãnh đạo số phối hợp để giải quyết tình trạng phân mảnh đang kìm hãm tốc độ tiến bộ khu vực.

Các chính phủ cần nhìn nhận 5G như một hạ tầng chiến lược cho AI, chứ không đơn thuần là nâng cấp viễn thông. Đồng thời cần khẩn trương thu hẹp khoảng cách kỹ năng đang cản trở doanh nghiệp áp dụng công nghệ.

Để đảm bảo tương lai số của ASEAN, báo cáo đề xuất 5 ưu tiên chiến lược. Đầu tiên, các quốc gia cần xây dựng chiến lược phát triển 5G-AI với lộ trình rõ ràng đến năm 2030.

Song song với đó, là thành lập cơ quan điều phối có quyền hạn thực sự tại các quốc gia thành viên ASEAN.

Thứ ba, cần triển khai các chính sách bao trùm, tiên tiến nhằm tăng cường khả năng tiếp cận và đổi mới.

Thứ tư, các quốc gia thành viên ASEAN cần phát triển hệ sinh thái AI thông qua hợp tác công – tư.

Cuối cùng, phải triển khai được các cơ chế giám sát mạnh mẽ để theo dõi tiến độ và cho phép điều chỉnh lộ trình.

Đáng chú ý, báo cáo của LKYSPP nhấn mạnh, để thúc đẩy tác động kinh tế của 5G thì doanh nghiệp cần được đặt làm trung tâm.

Báo cáo đã viện một số mô hình thành công tiêu biểu như cảng thông minh sử dụng 5G tại Singapore giúp giảm độ trễ tới 50%. Thái Lan triển khai hệ thống quản lý thiên tai tích hợp AI. Malaysia thì đạt tỉ lệ phủ sóng dân số tới 82% nhờ mô hình mạng viễn thông chia sẻ. Những ví dụ này cho thấy sức mạnh chuyển đổi nếu chiến lược được phối hợp thực hiện bài bản.

Theo báo cáo, mạng 5G riêng tư (private 5G) là yếu tố then chốt trong công cuộc chuyển đổi công nghiệp 4.0, trong khi truy cập không dây cố định (FWA) là giải pháp hữu hiệu để thu hẹp khoảng cách kết nối tại các khu vực khó tiếp cận.

Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng việc triển khai 5G hiện tại chính là nền móng cho sự phát triển của 6G vào năm 2030. Vì vậy, các quyết định chiến lược hiện nay sẽ ảnh hưởng sâu sắc tới năng lực cạnh tranh trong tương lai.

THU HÀ