Chênh vênh làng chài ven biển trước thiên tai - Kỳ cuối: Dựng 'lá chắn', tăng ứng phó bão lũ

"Lá chắn" kè biển trước triều cường, bão dữ

Nhiều tuần trôi qua, người dân xã Tịnh Khê, tỉnh Quảng Ngãi vẫn chưa quên cảm giác rợn người trước sức công phá dữ dội của bão số 13 đổ bộ vào chiều tối 6/11.

Gần 160 nhà dân ven biển phút chốc bị hư hại nặng nhưng chủ yếu nằm ở khu vực chưa có kè bảo vệ tại thôn An Vĩnh và An Kỳ, xã Tịnh Khê. Trái lại, khu vực có kè chắn sóng tại kè Kỳ Xuyên đã chống chịu tốt hơn. Dù sóng cao vượt đỉnh kè, làm hư hại tường rào và cuốn trôi một số vật dụng, nhưng phần lớn dãy nhà sát biển vẫn đứng vững.

Kè chống sạt lở bờ biển xã An Phú, tỉnh Quảng Ngãi.

Ông Hoàng Văn Thịnh (56 tuổi, Kỳ Xuyên) cho hay: "Nếu không có bờ kè, chắc giờ nhà tôi chỉ còn mỗi… cái nền và cả những nhà phía sau cũng bị cuốn ra biển rồi".

Theo UBND xã Tịnh Khê, kè Kỳ Xuyên được xây dựng năm 2021, với 70 tỷ đồng cho 1.050m kè kiên cố, bảo vệ 130 hộ dân và hạ tầng liên quan. Nhờ tuyến kè này, lớp nhà dân sát biển đã an toàn. Tuy nhiên, với nguồn lực hạn chế nên không phải khu vực nào cũng được đầu tư kè biển.

Theo ông Phạm Quốc Vương, Chủ tịch UBND xã Tịnh Khê, xã có hơn 1.000 hộ với gần 5.000 nhân khẩu vùng ven biển. Tình trạng xâm thực kéo dài nhiều năm, mỗi năm biển lấn vào đất liền 0,5–1m khiến đời sống người dân luôn bất an.

Tương tự tại Sa Huỳnh, tỉnh Quảng Ngãi, ông Nguyễn Viết Thanh, Chủ tịch UBND phường Sa Huỳnh, cho hay, hệ thống đê biển (đê biển ở bên ngoài và kè chống sạt lở ở bên trong) phát huy rất tốt vai trò chống triều cường, xâm thực và giảm thiệt hại bão số 13 vừa qua. Trong khi đó, những đoạn chưa có kè đã chịu thiệt hại nặng.

Theo ông Thanh, địa phương sẽ tiếp tục kiến nghị đầu tư xây dựng hoàn chỉnh tuyến kè để chống xâm thực, triều cường. Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh trong tháng 11/2025 sẽ kiểm tra thực tế để đề xuất triển khai tiếp các hệ thống bờ kè.

Dọc tuyến biển từ Sơn Trà đến Ngũ Hành Sơn hay từ Nam Ô về Thanh Khê trên địa bàn Tp.Đà Nẵng, những nơi từng bị sóng xâm thực, đã được gia cố bằng kè mềm, kè cứng, tạo cảnh quan bằng trồng dừa, dương liễu…

Công nhân thả các khối bê tông haro và đổ đá hộc xuống biển, tạo “bức tường dưới mặt nước” nhằm triệt tiêu năng lượng sóng từ xa trước khi ập vào bờ.

Tại khu vực Hội An, Tp.Đà Nẵng, từ tháng 3/2025, dự án chống xói lở trị giá 42 triệu Euro được khởi công với hạng mục chính là tuyến đê ngầm giảm sóng dài gần 4 km, chạy song song bờ biển, cách bờ khoảng 250m. Dù chưa về đích nhưng tuyến đê này đang phát huy tác dụng giảm sóng, giữ cát trong đợt mưa bão vừa qua.

Ngoài ra, việc hoàn thành tuyến đê ngầm bảo vệ bờ biển An Bàng, phường Hội An Tây, Tp.Đà Nẵng với tổng vốn đầu tư 210 tỷ đồng đã góp phần "hồi sinh" làng biển này. "Trước cứ nghe tin bão là thấp thỏm không ngủ, nhìn sóng là sợ nó ăn sâu vào nhà. Giờ có kè ngoài kia, ít ra mình biết nó giữ cho mình một phần", chị Nguyễn Thị Hương, một chủ nhà hàng ven biển An Bàng, nói.

Tuyến đê ngầm kéo dài song song với bờ biển Hội An đang dần hình thành.

Ông Trần Tấn Dũng, Chủ tịch UBND phường Hội An Tây, cho biết, tuyến đê ngầm cùng việc bồi trúc, tạo bãi tắm Cửa Đại là giải pháp cấp bách để chặn sạt lở ngày càng ăn sâu vào đất liền mỗi mùa mưa bão.

Lập "vành đai xanh, bức tường ngoài khơi"

Tại xã Thăng An, Tp.Đà Nẵng, nơi từng mang nặng ký ức sau thảm họa bão Chan Chu (2006), Chủ tịch UBND xã Nguyễn Thanh Phong gần như thuộc nằm lòng từng "kịch bản" bão, lũ. Theo ông Phong, xã được sáp nhập từ 5 xã cũ, có 3 xã ven sông, một vừa ven sông vừa ven biển, một ven biển hoàn toàn. Mỗi mùa mưa bão, chúng tôi đều xây dựng kế hoạch riêng cho từng vùng, từng tổ dân cư.

"Giờ mỗi khi đài thông báo bão, app báo ngập, là bà con nghiêm túc vào bờ, di dời tàu. Chan Chu là bài học không ai muốn lặp lại", ông Phong chia sẻ.

Bảo vệ vành đai rừng ven biển là "lá chắn xanh" không thể đánh đổi.

Dọc làng chài ven biển ở Thăng An, người dân chăm chút, bảo vệ vành đai rừng ven biển là "lá chắn xanh" không thể đánh đổi. Ông Phong cho hay, hiện khoảng 80% dải rừng ven biển được giữ nguyên, để chắn gió, giữ cát, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, cũng là tấm lá chắn khi bão, lũ ập vào.

Trao đổi với PV, Phó Chi cục Quản lý tài nguyên nước và thủy lợi, Sở Nông nghiệp và Môi trường Tp.Đà Nẵng Nguyễn Bảo Hân, cho biết, Đà Nẵng nằm ở vị trí đặc thù, chịu tác động trực tiếp của bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất, xâm nhập mặn… Việc nâng cao năng lực cộng đồng trước thiên tai là cấp thiết.

Từ năm 2021, Đà Nẵng chuyển từ tư duy "chạy theo xử lý" sang "chủ động phòng ngừa". Ở các trường THCS ven biển, học sinh không chỉ học lý thuyết mà tham gia các sinh hoạt thực tế giúp các em hiểu thiên tai xảy ra ngay quanh mình và biết cách tự bảo vệ.

Ngoài trường học, hơn 10.000 người dân ở các xã, phường nguy cơ cao đã được tập huấn sơ tán, kỹ năng cứu hộ, sử dụng áo phao, phao bè.

Âu thuyền Thọ Quang, thành phố Đà Nẵng, trở thành nơi cư ngụ của tàu thuyền khu vực miền Trung mỗi khi có mưa bão.

Công tác truyền thông cũng thay đổi mạnh. Bên cạnh loa phường và báo chí, chính quyền khai thác mạng xã hội, ứng dụng số như: Danang Smart City, fanpage phòng chống thiên tai, nhóm Zalo cộng đồng. Lực lượng "4 tại chỗ" được đào tạo bài bản hơn. Từ 2021 đến 2025, thành phố mở hơn 40 lớp huấn luyện cho đội xung kích cấp xã, giúp cán bộ cơ sở nắm vững quy trình chỉ huy ứng cứu, sơ tán dân, xử lý tình huống trên biển, sông và vùng núi.

Cùng với đó, các cuộc diễn tập ứng phó thiên tai, sự cố quy mô lớn được triển khai nhiều khu dân cư. Thành phố cũng thử nghiệm mô hình sơ tán có khu vực dành cho vật nuôi ở Hòa Bắc, Hòa Nhơn, Thanh Khê Tây, giải pháp chạm vào đúng tâm lý người dân.

Đà Nẵng hiện có 831 vị trí nhà sinh hoạt cộng đồng được quy hoạch, gia cố để làm điểm trú tránh an toàn khi bão lũ ập đến. Trang thiết bị cứu hộ, cứu nạn cũng được đầu tư mạnh. Hơn 1.700 áo phao, 2.000 phao tròn, 26 nhà bạt, 10 phao bè và nhiều thiết bị chuyên dụng khác đã được cấp cho các sở, ngành, địa phương, với tổng kinh phí trên 148 tỷ đồng.

Trung tâm IOC tổng hợp dữ liệu từ 81 trạm đo mưa và 90 trạm đo mực nước toàn thành phố Đà Nẵng.

Nhưng "lá chắn" quan trọng không kém là hệ thống cảnh báo sớm được phủ dày từ núi đến biển. Trên địa bàn thành phố đã lắp 81 trạm đo mưa, 90 trạm đo mực nước, tháp cảnh báo lũ, ngập lụt tự động. Tất cả dữ liệu được tích hợp lên nền tảng số, kết nối với Trung tâm Giám sát, điều hành đô thị thông minh (IOC).

Nhìn về giai đoạn 2026-2030, Đà Nẵng xác định tiếp tục đẩy mạnh truyền thông đa phương tiện, đặc biệt trên nền tảng số; biên soạn bộ tài liệu chuẩn về phòng chống thiên tai cho từng nhóm đối tượng; duy trì các cuộc thi, hoạt động ngoại khóa về thiên tai trong trường học, khu dân cư.

Những "lá chắn" cứng đã giảm phần nào sức tàn phá của sóng vào mùa mưa bão.

Thành phố cũng tính toán xây dựng xã, phường điển hình về nâng cao nhận thức và quản lý rủi ro thiên tai, lấy các mô hình hiện có làm "hạt nhân", đồng thời kêu gọi hợp tác công, tư để xã hội hóa việc xây dựng nhà tránh trú, hạ tầng phòng chống thiên tai, quỹ cứu trợ.

Theo ông Tăng Quốc Chính, Trưởng phòng Kiểm soát an toàn thiên tai (Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai), chuỗi thiên tai gần đây là lời cảnh báo rõ ràng. Chỉ trong 13 ngày, từ 22/9 đến 3/10/2025, 3 cơn bão mạnh liên tiếp đã tạo ra hình thế đa thiên tai hiếm gặp: gió mạnh, mưa lớn, lũ, ngập lụt trên diện rộng, nhiều nơi vượt mức lịch sử.

Theo ông Chính, việc Đảng, Nhà nước xác định nâng cao nhận thức, giảm nhẹ rủi ro thiên tai là nhiệm vụ trọng tâm, lâu dài đã giúp địa phương như Đà Nẵng có cơ sở triển khai đồng bộ: từ thể chế, quy hoạch đến đầu tư hạ tầng, đào tạo lực lượng. Tuy vậy, những hạn chế vẫn còn, trang thiết bị ở vùng núi, vùng ven biển xa trung tâm còn thiếu; một bộ phận người dân vẫn chủ quan; chưa có tài liệu truyền thông riêng cho nhóm dễ tổn thương như người khuyết tật.

Chủ tịch xã Thăng An, ông Nguyễn Thanh Phong, cho hay, bên cạnh kè biển, hạ tầng thì ý thức người dân cũng rất quan trọng. Nếu người dân còn chủ quan, còn phá rừng, lấn biển thì không kè nào đủ. Lá chắn bền nhất vẫn là ý thức của cộng đồng.

Quảng Ngãi: Hàng loạt dự án bờ kè biển trăm tỷ đồng đang được đầu tư

Ông Trần Hoàng Vĩnh, Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Quảng Ngãi, cho biết, hiện Ban làm chủ đầu tư của nhiều công trình bờ kè chống sạt lở trên địa bàn tỉnh với quy mô hàng trăm tỷ đồng. Đơn cử, Dự án kè chống sạt lở kết hợp tạo quỹ đất bờ Bắc sông Trà Khúc, đoạn qua xã Tịnh An và xã Tịnh Long quy mô 230 tỷ đồng; Dự án kè chống sạt lở kết hợp tạo quỹ đất bờ Bắc sông Trà Khúc, đoạn qua xã Tịnh Long và Tịnh Khê quy mô 180 tỷ đồng; Kè chống sạt lở bờ Bắc sông Trà Khúc, (huyện Sơn Tịnh cũ) quy mô 200 tỷ đồng; dự án kè chống sạt lở xã An Phú tổng vốn đầu tư 30 tỷ đồng; kè chống sạt lở cửa Sa Cần tổng vốn 45 tỷ đồng…

VPĐD Nam Trung Bộ và Tây Nguyên