'Chiếc bút TDS thần thánh' và sự thật phía sau màn chào bán máy lọc nước ở Hà Tĩnh

Bà Võ Thị Hợi (thôn Hòa Thịnh, xã Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) mua một chiếc máy lọc nước về sử dụng, sau khi bị thuyết phục bởi những lời quảng cáo của một cơ sở bán máy cùng kết quả kiểm tra chất lượng nước bằng một chiếc bút thử.

Bà Hợi kể lại: “Hôm trước có mấy người đến đo nước tại thôn. Mỗi người dân một mẫu nước đưa đến, sau đó họ dùng một bút đo bỏ vào trong cốc có nước. Ngay lập tức người này kết luận nguồn nước của gia đình không đảm bảo chất lượng, cần phải mua sắm ngay máy lọc nước để khắc phục vấn đề về nguồn nước."

Bà Võ Thị Hợi (thôn Hòa Thịnh, xã Can Lộc) mua máy lọc nước sau khi cơ sở bán máy kết luận nước gia đình bà không đảm bảo chất lượng.

Để khiến bà mềm lòng, cơ sở này đã áp dụng chiêu thức giảm gần 50% giá bán sản phẩm và khẳng định đây là chính sách ưu đãi đặc biệt của một dự án: Từ 7,2 triệu đồng xuống còn 3,9 triệu đồng. Nghe tin được giảm giá sâu, bà Hợi như “mở cờ trong bụng”, ngay lập tức đồng ý lắp một chiếc máy lọc nước để sử dụng.

“Lúc đầu họ nói hỗ trợ cho tôi, sau một lúc nói hỗ trợ 50% theo dự án nào đó. Tôi nghe xong liền vội mừng vì được hỗ trợ. Chiều hôm đó có người tiến hành lắp đặt máy tại nhà luôn” - bà Hợi nói thêm.

Bà Hợi đồng ý mua máy lọc nước ngay lập tức vì được giảm giá gần 50%

Tương tự, nhiều người dân ở TDP Tây Yên, phường Thành Sen cũng đã mua máy lọc nước sau khi một đơn vị đến tận nhà tiến hành đo và kết luận chất lượng nước sinh hoạt không đảm bảo. Điều đáng chú ý, máy lọc nước mà các hộ dân phường Thành Sen mua có cùng mẫu mã, thông tin và cùng giá bán là 3,9 triệu đồng như sản phẩm của bà Võ Thị Hợi ở xã Can Lộc.

Bà Phạm Thị Luyện (TDP Tây Yên, phường Thành Sen) cho biết: "Cách đây khoảng một tháng, có một đơn vị đến kêu gọi các hộ trong tổ dân phố mang mẫu nước sinh hoạt đến và đo bằng một chiếc bút. Sau đó, đơn vị này kết luận nước nhà tôi và một số hộ khác không đảm bảo.

Công ty này hiện đang triển khai dự án của Trung ương nên được hỗ trợ. Mỗi máy được giảm giá từ 7,2 triệu đồng xuống còn 3,9 triệu đồng. Trong nhà đang có cháu nhỏ, lại được giảm giá nên gia đình tôi đã mua một chiếc máy lọc nước loại này. Từ lúc mua đến nay vẫn sử dụng chứ không biết có đảm bảo không!"

Bà Phạm Thị Luyện (TDP Tây Yên, phường Thành Sen) mua máy lọc nước sau khi nghe đơn vị bán máy kết luận nước nhà mình không đảm bảo.

Máy lọc nước của các hộ gia đình tại TDP Tây Yên, phường Thành Sen trùng khớp với chiếc máy của bà Võ Thị Hợi (xã Can Lộc) từ mẫu mã, hình dáng, giá bán đến tem mác, thông tin, địa chỉ người bán hàng.

Để tìm hiểu về chất lượng máy lọc nước đã cung cấp cho các hộ dân nói trên và cách thử nước của doanh nghiệp, lần theo địa chỉ được ghi trên phiếu bảo hành, phóng viên đã tiếp cận cơ sở này tại số 21, Sông Cày, xã Thạch Hà, thuộc Công ty TNHH Dịch vụ và Truyền thông DES.

Tại đây, một người tự xưng là nhân viên công ty giải thích về cách kiểm định chất lượng nước cho gia đình bà Hợi và nhiều khách hàng khác là dùng bút thử TDS để xem nguồn nước có đảm bảo hay không, từ đó tiến hành tư vấn sản phẩm máy lọc.

Người này cho biết: “Để kiểm tra chất lượng nước, các bạn truyền thông thử bằng bút TDS. TDS là test nhanh cho ra kết quả hàm lượng kim loại nặng có trong nước. Bút TDS này của chúng tôi không có kiểm định chất lượng.”

Để hiểu rõ hơn về tính chính xác của bút thử nước được công ty này và các cơ sở khác đang sử dụng, phóng viên đã mua một chai nước lọc nhãn hiệu là Aquatta đến cửa hàng kinh doanh máy lọc nước có tiếng tại chợ Đạo, xã Đồng Tiến để thử. Không ngoài dự đoán, người bán đã lấy bút TDS để đo chỉ số nước mà phóng viên mang đến. Chỉ ít phút sau, người bán hàng nhanh chóng kết luận nước trong chai mang đến không đạt chất lượng.

Chủ cửa hàng ở xã Đồng Tiến đo nước của phóng viên mang đến... và kết luận không đạt chất lượng.

Để tiếp tục xác minh chính xác về chất lượng chai nước này, phóng viên tìm đến tận nơi cơ sở cung cấp có địa chỉ tại số 21, đường Phan Bội Châu, phường Thành Sen. Tại đây, cơ sở đưa ra rất nhiều thủ tục pháp lý liên quan như: cơ sở đủ điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm do Chi cục Vệ sinh An toàn thực phẩm thuộc Sở Y tế Hà Tĩnh cấp phép còn thời hạn; kết quả thử nghiệm chất lượng nước do Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng 1, thuộc Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng Quốc gia cấp ngày 1/4/2025.

Anh Nguyễn Anh Quý, cơ sở nước đóng chai Aquata, phường Thành Sen cho biết: “Để kiểm nghiệm chất lượng nước, chúng tôi phải gửi mẫu ra trung tâm đo lường ở quốc gia xét nghiệm 26 chỉ số chứ không phải test nhanh như thế là được. Đồng thời, Chi cục VSATTP định kỳ kiểm tra lấy mẫu 6 tháng 1 lần”.

Phóng viên chứng kiến đầy đủ giấy tờ pháp lý liên quan và kết quả xét nghiệm từ Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng quốc gia đối với nước uống đóng chai Aquata.

Sử dụng bút TDS hiện đang là hình thức rất phổ biến mà các cơ sở kinh doanh máy lọc nước dùng để kết luận chất lượng nguồn nước cho khách hàng.

Để kiểm chứng chất lượng kiểm nghiệm nguồn nước bằng chiếc bút TDS, phóng viên tìm kiếm từ khóa “bút TDS” tại một sàn thương mại điện tử, kết quả hiện ra hàng nghìn sản phẩm. Mỗi bút TDS có giá chỉ từ hơn 20 nghìn đồng, ai cũng có thể mua và đo.

Bút TDS được bán tràn lan tại các sàn thương mại điện tử

TDS là thuật ngữ mô tả tổng chất rắn hòa tan trong một đơn vị thể tích nước, biểu thị bằng đơn vị mg/L (milligram trên lít). Để xác định nước an toàn hay không cần dựa vào nhiều chỉ tiêu như độ pH, hàm lượng clo dư, asen dư...

Theo cơ quan chuyên môn, thông số TDS trong kiểm tra chất lượng nước cũng là một căn cứ ban đầu để xác định tình trạng nước đảm bảo chất lượng hay không. Trong danh mục các thông số giới hạn cho phép được Bộ Y tế ban hành tại thông tư số 52 ngày 31 tháng 12 năm 2024 quy định chỉ số TDS giới hạn là 1000 mg/L. Nghĩa là kết quả TDS dưới 1000 là chỉ số cho phép. Và khi trên bút thử TDS hiện thông số dưới mức cho phép này (thường chỉ vài chục cho đến vài trăm) thì các cơ sở kinh doanh máy lọc nước đã kết luận nước không đảm bảo chất lượng nước ngay lập tức. Nhưng đây là kết luận chưa đầy đủ cơ sở.

Ông Nguyễn Chí Thanh, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh khẳng định rằng: “Để kết luận mẫu nước có đảm bảo hay không phải dựa vào nhiều yếu tố. Nếu chỉ dựa vào mỗi chỉ số TDS trên bút đo để kết luận là chưa đầy đủ, còn có nhóm vi khuẩn, kể cả từ mùi vị cảm quan. Và nếu muốn biết chính xác nước có đảm bảo an toàn hay không cần phải được các trung tâm xét nghiệm uy tín đánh giá, kiểm nghiệm.”

Ông Nguyễn Chí Thanh, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh khẳng định, chỉ số TDS trên bút đo chưa đủ cơ sở để kết luận chất lượng nước.

Như vậy, có thể khẳng định, chỉ sử dụng công cụ bút TDS là chưa đủ để kết luận về chất lượng nước như lời quảng cáo mời chào của các cơ sở kinh doanh. Bởi để kiểm tra chất lượng cần có sự kiểm nghiệm chặt chẽ, đầy đủ quy trình từ cơ quan có thẩm quyền.

Rõ ràng, đã có sự "thần thánh hóa" chiếc bút thử TDS mà nhiều cơ sở kinh doanh đang sử dụng để kiểm chứng chất lượng nước cho khách hàng, để bị thuyết phục nguồn nước không đảm bảo chất lượng, rồi bỏ ra những khoản tiền không nhỏ mua máy lọc nước. Và với chiêu thức kinh doanh như thế này, ai dám khẳng định về chất lượng của những máy lọc nước đã được bán ra cho khách hàng.

Kiều Sương