Chiến trường có thể định đoạt hòa bình Ukraine

Tiến trình đàm phán hòa bình Ukraine được cho là đã có bước tiến rõ rệt, song vẫn còn nhiều vướng mắc. Ảnh: MSNBC

Tạp chí The Nation Weekly của Mỹ ngày 20/8 nhận định, tiến trình đàm phán hòa bình liên quan đến xung đột Ukraine đang có những bước tiến nhanh hơn so với trước đây.

Chỉ hai tháng trước, các bên vẫn giữ lập trường cứng rắn, gần như không có cơ hội tiến triển. Khi đó, Nga yêu cầu Ukraine rút toàn bộ lực lượng khỏi 4 tỉnh mà Nga tuyên bố đã sáp nhập, đồng thời yêu cầu Kiev chấm dứt việc nhận vũ khí từ phương Tây – điều mà Ukraine và các nước phương Tây không chấp nhận.

Trong khi đó, chính quyền ông Donald Trump cùng Ukraine và châu Âu lại yêu cầu phải có lệnh ngừng bắn trước khi bắt đầu đàm phán – một điều mà Moscow từ chối, cho rằng ưu thế trên chiến trường là đòn bẩy quan trọng trong thương lượng.

Điểm mấu chốt

Theo tạp chí The Nation Weekly, điểm khó dung hòa nhất hiện nay là việc Nga muốn Ukraine rút quân khỏi khoảng 30% lãnh thổ tỉnh Donetsk (miền Đông Ukraine) vẫn do Kiev kiểm soát. Đây là khu vực mà quân đội Ukraine đã tổn thất nhiều nhân lực để bảo vệ, đồng thời xây dựng phòng tuyến kiên cố. Nếu chính phủ Ukraine đồng ý rút lui, họ có nguy cơ đối mặt với phản ứng dữ dội trong nước, trừ khi quân đội Ukraine thực sự thất thủ.

Vấn đề Donbass (bao gồm 2 tỉnh Donetsk và Lugansk) mang ý nghĩa biểu tượng đặc biệt đối với Nga. Kể từ năm 2014, khu vực này đã xảy ra xung đột giữa lực lượng ly khai thân Nga và quân đội Ukraine. Việc Nga công nhận độc lập các tỉnh này được đánh giá là bước khởi đầu của chiến dịch quân sự mở rộng năm 2022. Đến nay, Nga kiểm soát gần như toàn bộ tỉnh Lugansk và phần lớn tỉnh Donetsk, song vẫn còn khoảng 30% tỉnh Donetsk do Ukraine nắm giữ.

Ông Trump từng gợi ý khả năng trao đổi: Ukraine có thể nhượng lại 30% lãnh thổ tỉnh Donetsk để đổi lấy các khu vực nhỏ hơn ở tỉnh Kharkiv và tỉnh Sumy (đông bắc Ukraine) mà Nga hiện kiểm soát nhưng không tuyên bố sáp nhập. Tuy nhiên, so sánh diện tích cho thấy thỏa thuận này không cân xứng về mặt diện tích trao đổi.

Vai trò của Mỹ và các phương án thỏa hiệp

Chính quyền Mỹ được cho là giữ vai trò trung tâm nhờ khả năng viện trợ quân sự và tình báo cho Ukraine. Ảnh: Getty

Trong bối cảnh quân Nga gần đây tăng tốc tiến công ở tỉnh Donetsk, chính quyền ông Trump được khuyến nghị nên tìm kiếm thỏa hiệp khác.

Một đề xuất là Nga từ bỏ các yêu cầu về lãnh thổ đổi lại bằng việc phương Tây từ bỏ kế hoạch triển khai lực lượng quân sự châu Âu tại Ukraine. Moscow nhiều lần tuyên bố kiên quyết phản đối sự hiện diện của binh sĩ NATO ở Ukraine, coi đây là nguy cơ leo thang xung đột.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov ngày 20/8 cũng nêu rằng bất kỳ thỏa thuận đảm bảo an ninh nào cho Ukraine chỉ khả thi nếu có sự tham gia của Nga và Trung Quốc cùng với Mỹ, Anh, Pháp. Điều này gợi mở khả năng một hiệp ước dưới sự bảo trợ của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, trong đó các bên cam kết không thay đổi biên giới bằng vũ lực.

Ngoài ra, phương Tây có thể cân nhắc nới lỏng trừng phạt Nga kèm điều khoản sẽ siết lại nếu xung đột tái bùng phát. Mỹ có thể đưa thêm đề xuất về đàm phán kiểm soát vũ khí và cam kết không mở rộng NATO hay Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO). Ukraine cũng có thể đảm bảo quyền ngôn ngữ và văn hóa cho cộng đồng nói tiếng Nga.

Triển vọng

Theo tạp chí The Nation Weekly, khó có thể chắc chắn các bên sẽ chấp nhận các thỏa thuận như trên. Tuy nhiên, Mỹ vẫn giữ vai trò trung tâm nhờ khả năng viện trợ quân sự và tình báo cho Ukraine. Nếu Nga bác bỏ, Washington có thể tiếp tục viện trợ cho Kiev. Nhưng nếu Nga chấp thuận mà Ukraine và châu Âu từ chối, Mỹ có thể xem xét dừng hỗ trợ.

Một thỏa thuận hòa bình, nếu đạt được, sẽ giúp châu Âu giảm căng thẳng, dù các chính phủ có thể phải điều chỉnh lại lập trường đã công bố trước đó.

Nguyễn Thái - The Nation Weekly