Chông gai tìm vật liệu thay thế khi hạn chế túi nylon
Từ những khu chợ dân sinh, cho đến những siêu thị lớn, hình ảnh những chiếc túi nylon vẫn vô cùng quen thuộc.
Ngoài túi nylon phục vụ khách hàng, các sản phẩm cũng được đóng gói bằng bao bì nylon từ phía nhà cung cấp.
Theo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ Môi trường, từ 1-1-2026, một số loại túi nylon khó phân hủy sẽ bị cấm, hoặc hạn chế sản xuất. Bên cạnh đó Chỉ thị số 20 vừa được Thủ tướng Chính phủ ban hành đầu tháng 7 vừa qua cũng đặt ra những yêu cầu khẩn trương cho các địa phương nhằm giải quyết ô nhiễm nhựa.
Tuy nhiên có một thực tế không thể phủ nhận túi nylon và nhiều vật dụng bằng nhựa sử dụng 1 lần - hiện vẫn đang là vật dụng gần như không thể thiếu trong cuộc sống. Từ những khu chợ dân sinh, cho đến những siêu thị lớn, hình ảnh những chiếc túi nylon vẫn vô cùng quen thuộc.
Tại các chợ truyền thống và hàng quán ven đường của TP Huế, đồ nhựa dùng 1 lần rất phổ biến: ống hút nhựa, cốc nhựa, túi nylon… Mặc dù đã được tuyên truyền rất nhiều, nhưng người tiêu dùng vẫn khó thay đổi thói quen tiêu dùng này.
Bà Võ Thị Lương (TP Huế) chia sẻ: "Thói quen từ xưa đến nay là dùng túi nylon, bao giờ bỏ hẳn túi nylon thì mới không sử dụng, còn bây giờ thói quen vẫn sử dụng".
"Ban quản lý cũng kêu gọi hạn chế sử dụng túi nylon nhiều, nhưng vì điều kiện giá thành túi dễ tiêu hủy giá cao", bà Châu Thị Thuận (tiểu thương Chợ Đông Ba, TP Huế) cho biết.
Trung bình mỗi ngày TP Huế thải ra khoảng 50 tấn rác nhựa, trong đó phần lớn là túi nylon và đồ nhựa dùng 1 lần. Không chỉ đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường, việc sử dụng các sản phẩm nhựa dùng 1 lần còn gây áp lực rất lớn lên công tác thu gom chất thải rắn của các đơn vị môi trường.
Tại một siêu thị lớn ở TP Hà Nội, khu vực quầy thu ngân, trung bình mỗi khách hàng phải sử dụng ít nhất từ 1 - 2 túi nylon cho một đơn hàng, rất ít người sử dụng túi tái chế để đi mua sắm.
"Hiện tại tỷ lệ sử dụng túi nhiều lần khi đi mua sắm chưa cao. Mỗi ngày lượng khách hàng khoảng 6.000, nhưng chỉ khoảng 5% khách hàng sử dụng túi tái chế để đi mua sắm", Bà Lê Thị Hương (Giám đốc Siêu thị Lotte mart Tây Hồ, TP Hà Nội) cho biết.
Ngoài túi nylon phục vụ khách hàng, các sản phẩm cũng được đóng gói bằng bao bì nylon từ phía nhà cung cấp. Vì vậy, giảm lượng túi nylon sử dụng không chỉ phụ thuộc vào thói quen người tiêu dùng.
Sự thật về vật liệu thân thiện, tự phân hủy
Theo một báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2022, tại Việt Nam, các sản phẩm nhựa dùng một lần như túi nylon, hộp xốp, cốc nhựa... chiếm tới 72% tổng lượng rác thải nhựa dọc theo các dòng sông và tỷ lệ phụ nữ sử dụng nhóm sản phẩm này nhiều gấp 2 - 3 lần so với nam giới, do phụ nữ gắn liền với các hoạt động nội trợ, mua thực phẩm... mỗi ngày.
Trên thực tế, nhiều người cho biết sẵn sàng sử dụng các loại túi tái chế, túi thân thiện, thậm chí bỏ thêm tiền để sử dụng các loại túi này, nhưng điều khiến họ phân vân là những loại vật liệu thay thế cho nhựa, cho nylon có thực là thân thiện với môi trường hay không.
TS. Hà Minh Ngọc (Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: "Qua các thiết bị có thể cho thấy, bề mặt của vật liệu phân rã này hay còn gọi là túi nhựa truyền thống có đưa phụ gia, chúng ta nhìn thấy màu đen chính là phần nhựa cùng 1 loạt loại hạt, nguyên tố carbon và kim loại khác, oxy chiếm % nhỏ. Còn đối với vật liệu phân hủy sinh học có sự khác biệt, cấu tạo nhẵn do thành phần là vật liệu phân hủy sinh học cấu tạo lên, cơ bản gồm carbon và oxy, oxy rất cao.
Loại túi này phân rã đi nhưng vẫn còn nguyên, do vậy việc thu gom túi này rất khó khăn vì trong túi phân rã, nhà sản xuất sử dụng thêm các phụ gia để tiến hành quá trình phân rã. Chất phụ gia đó gây độc trực tiếp cho chúng ta khi đựng thực phẩm hằng ngày, thứ hai các mảnh nhỏ chính là vi nhựa gây ra nguy hại lớn đối với sức khỏe con người cũng như môi trường".
Như vậy có thể hiểu có những sản phẩm túi nylon đã bị lầm tưởng là không có hại có môi trường, nhưng thực tế nó chỉ biến mất trên hình thức, còn những hạt vi nhựa vẫn còn và ẩn sâu vào lòng đất.
Nỗ lực tìm vật liệu thay thế
Ngày nay, nhiều sản phẩm nylon, nhựa 1 lần hiện đã được sản xuất bằng các vật liệu thay thế, như túi, bao bì, dụng cụ ăn uống… Một trong những vật liệu thay thế phổ biến là tinh bột gạo.
Trong bối cảnh ô nhiễm rác thải nhựa ngày càng nghiêm trọng, những sản phẩm túi, bao bì có thể phân hủy sinh học đang trở thành lựa chọn thay thế đầy tiềm năng. Ống hút, túi đựng, thìa hay dĩa... những vật dụng quen thuộc trong cuộc sống và sinh hoạt hằng ngày nay được làm từ tinh bột sắn và tinh bột gạo.
Không chỉ thân thiện với môi trường, mà còn an toàn cho người sử dụng, nhưng quá trình sản xuất và làm thế nào để đưa những sản phẩm xanh này ra thị trường, đến với người tiêu dùng vẫn là một câu chuyện dài.
Thói quen tiêu dùng lâu năm cùng với tâm lý tiết kiệm chi phí khiến nhiều người tiêu dùng vẫn ưu tiên lựa chọn túi nylon thay vì các loại túi thân thiện với môi trường. Sự chênh lệch này tạo ra một vòng luẩn quẩn, người dân ít mua, sản phẩm hạn chế, giá khó giảm và tiếp tục khó tiếp cận.
Để được cấp phép sản xuất các sản phẩm túi phân hủy sinh học tại Việt Nam, phải tuân thủ các quy định từ đăng ký hồ sơ, mẫu thử nghiêm và báo cáo kỹ thuật môi trường theo Thông tư 07/2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũ, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Việc cấp giấy chứng nhận cho phép sử dụng biểu tượng "nhãn sinh thái" cũng do Bộ này quản lý và cấp phép.
Theo thống kê sơ bộ, hiện nay, Việt Nam mới có khoảng 13 đơn vị, trong đó 10 đơn vị sản xuất các sản phẩm nhựa tái chế, 3 đơn vị sản xuất sản phẩm nhựa phân hủy sinh học được Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấp phép và dán nhãn sinh thái.
Có thể thấy rõ ưu điểm của những vật liệu thay thế, tuy nhiên con đường để những sản phẩm xanh, sản phẩm thân thiện môi trường đến với người tiêu dùng còn rất nhiều chông gai. Những chiếc túi nylon đầu tiên ra đời vào năm 1959. Qua hơn nửa thế kỷ, từ một phát kiến được cả thế giới đón nhận, nay lại trở thành mối đe dọa với môi trường. Tuy nhiên nhiều thống kê đã chỉ ra rằng, chưa cần phải từ bỏ hoàn toàn túi nylon ngay lập tức, mà chỉ cần thay đổi thói quen sử dụng.
Mỗi ngày, mỗi người chỉ cần giảm một nửa số lượng túi nylon, đồ nhựa, là môi trường đã được cải thiện đáng kể.
