Chống thất thu thuế - Bài 2: Muôn kiểu né thuế, né kiểm tra
Trong đợt cao điểm chống gian lận và triển khai hóa đơn điện tử, nhiều hộ kinh doanh tại TP Hồ Chí Minh đã đóng cửa, ẩn sản phẩm hoặc ngừng bán online để tránh kiểm tra và khai thuế điện tử. Tuy nhiên, những hành vi này không chỉ làm rối loạn thị trường mà còn đẩy họ xa dần cơ hội phát triển bền vững.
Đóng cửa, ngừng bán online
Chị Hồ Thị Thủy, cư trú tại thành phố Thủ Đức, đã vào một sàn thương mại điện tử để đặt mua gạo ST25 hiệu Ông Cua như thường lệ, nhưng lần này chỉ nhận được thông báo: “Sản phẩm không tồn tại.” Qua tìm hiểu, chị nhận ra đây không phải là trường hợp duy nhất. Nhiều cửa hàng trên các sàn thương mại điện tử đã đồng loạt ẩn sản phẩm hoặc tạm ngừng bán để tránh bị phát hiện bán hàng giả, hàng nhái, hoặc hàng không có hóa đơn trong bối cảnh cơ quan chức năng siết chặt kiểm tra.
Một số cửa hàng ở trung tâm mua sắm Saigon Square, Quận 1 tạm đóng cửa để né lực lượng chức năng đi kiểm tra hàng hóa.
Không chỉ online, nhiều hộ kinh doanh nhỏ trên mạng xã hội cũng chọn cách “lặng im” trong đợt cao điểm. Chị T.T.T, chủ cơ sở bánh bao ở thành phố Biên Hòa (Đồng Nai) chia sẻ: “Tôi vẫn bán cho khách quen nhưng không đăng bài trên trang mạng xã hội như Facebook, Zalo… Làm vậy để tránh bị hỏi hóa đơn, giấy tờ đầu vào và kê khai thuế...
Theo chị T.T.T, sản phẩm bánh bao được làm từ nhiều nguyên liệu và được mua từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó có loại thực phẩm không thể chứng minh được xuất xứ nên việc xuất hóa đơn điện tử sẽ rất khó thực hiện.
Tại TP Hồ Chí Minh, những ngày này các trung tâm mua sắm vốn nhộn nhịp, đông đúc như Taka Plaza, Saigon Square, chợ Bến Thành, chợ Tân Định… thì nay bỗng trở nên đìu hiu. Nhiều sạp trong trung tâm, chợ truyền thống bắt đầu đóng cửa, những sạp còn hoạt động cũng chỉ trưng bày số lượng hàng rất khiêm tốn.
Anh L.T.X., chủ sạp quần áo và giày dép tại trung tâm thương mại Taka Plaza (Quận 1), thừa nhận đang “né” lực lượng kiểm tra. Anh cho biết: “Tôi giấu bớt hàng giá trị cao vì sợ bị thu giữ do không có hóa đơn và nguồn gốc hàng hóa. Hàng tôi nhập từ các công ty ở các chợ đầu mối và cũng không có hóa đơn vì họ cũng đang né thuế và kiểm tra hàng hóa. Nếu bị kiểm tra, tôi sẽ bị phạt. Nhưng đóng cửa thì mất khách, nên tôi chỉ bán cầm chừng vậy”.
Theo anh L.T.X., sạp của anh hiện có đến gần 5.000 sản phẩm không có hóa đơn đầu vào. Dù biết rủi ro, anh vẫn không biết phải làm sao khi thời hạn kê khai thuế và hóa đơn các sản phẩm đầu vào đã đến. Gần đây, có người mách anh về một điểm bán hóa đơn giả với giá 4.000 đồng/tờ, nhưng anh không dám mua vì sợ bị bắt.
Không chỉ né hóa đơn, nhiều hộ kinh doanh còn tìm cách tránh bị cơ quan thuế phát hiện qua giao dịch. Chị Lê Ngọc Thúy, kế toán của một công ty kinh doanh hoa tại thành phố Thủ Đức cho biết, gần đây, một số nhà cung cấp hoa liên tục đổi tài khoản ngân hàng. Chị vừa chuyển khoản hôm nay, hôm sau họ đã đổi tài khoản khác và yêu cầu thanh toán bằng tiền mặt. Chị Ngọc Thúy cho rằng, hành vi này chủ yếu nhằm né tránh bị cơ quan thuế phát hiện qua giao dịch tài khoản ngân hàng.
Pháp luật là rào chắn, không phải vật cản
Tiến sĩ Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng cho biết, việc “ẩn mình khỏi radar quản lý” đang trở thành phản ứng tiêu cực nhưng phổ biến của một bộ phận người kinh doanh. Đây là cách ứng phó ngắn hạn, gây méo mó thị trường và tạo ra sự bất công trong cạnh tranh.
Ông Đinh Thế Hiển cho rằng, Nhà nước đang sử dụng các công cụ như thuế, quản lý thị trường và cơ quan công an để đảm bảo công bằng và minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Vì vậy, tất cả các thành phần kinh tế cần tuân thủ pháp luật để duy trì sự ổn định và phát triển lâu dài. Việc đẩy mạnh thực thi pháp luật trong ba năm qua là tín hiệu tích cực và cần thiết để thiết lập lại kỷ cương.
Người dân cần được hướng dẫn kê khai thuế điện tử để tuân thủ đúng pháp luật.
Theo ông Đinh Thế Hiển, trước đây, nhiều người kinh doanh nhỏ quen làm việc theo kiểu “thỏa thuận” và “niềm tin”, không khai báo trung thực, trong khi cơ quan chức năng lại nương nhẹ. Tuy nhiên, hiện nay không thể tiếp tục tình trạng này. Pháp luật phải được thực thi đồng bộ và nghiêm minh, ai không thích nghi sẽ bị loại khỏi cuộc chơi.
Ông Hiển cũng khuyến nghị, các tiểu thương và hộ kinh doanh nên nghĩ cho tương lai, vì việc tuân thủ pháp luật là cách duy nhất để được pháp luật bảo vệ. Những ai dựa vào quan hệ, “bôi trơn” để lách luật sẽ không thể phát triển bền vững.
Luật sư Trần Xoa, chuyên gia về thuế cho biết, ngành Thuế TP Hồ Chí Minh đã phát đi thư ngỏ kêu gọi người nộp thuế chủ động tìm hiểu và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ khai và nộp thuế, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử. Đây là lĩnh vực phát triển nhanh, nhưng cũng ẩn chứa nhiều rủi ro thất thu ngân sách nếu không kiểm soát chặt chẽ.
Theo luật sư Trần Xoa, ngành thuế đang phối hợp với các sàn thương mại điện tử, ngân hàng và đơn vị cung cấp dịch vụ thanh toán để thu thập thông tin và kiểm tra nghĩa vụ thuế của người kinh doanh online.
“Năm 2024, TP Hồ Chí Minh đã xử lý hơn 4.000 tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến, truy thu và phạt hơn 256 tỷ đồng. Ngoài kiểm tra và xử lý vi phạm, ngành thuế cũng đẩy mạnh công cụ quản lý thông qua hóa đơn điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt. Đây là hai giải pháp quan trọng để giám sát hoạt động kinh doanh một cách minh bạch. Ai chấp hành tốt sẽ có lợi thế lâu dài, còn ai tiếp tục trốn tránh sẽ bị loại khỏi thị trường”, luật sư Trần Xoa chia sẻ thêm.
Luật sư Nguyễn Đăng Hải, Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh cho biết, hiện tượng né thuế và né kiểm tra không mới, nhưng trong bối cảnh Chính phủ siết chặt kỷ cương, các cơ sở kinh doanh không còn đường lùi nếu muốn tồn tại hợp pháp. Kinh doanh theo kiểu “lẩn trốn” hay “giả vờ nhỏ lẻ” chỉ mang lại lợi ích tạm thời, nhưng rủi ro pháp lý rất lớn. Kinh doanh bền vững không thể chỉ dựa vào lòng tin hay sự quen biết, mà phải dựa trên nền tảng minh bạch, tuân thủ pháp luật và sẵn sàng thích nghi.
