Chủ nhà cho thuê hết thời 'né' thuế

Đủ chiêu “né” thuế

Theo quy định hiện hành, cá nhân cho thuê nhà phải thực hiện kê khai, nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN), thuế giá trị gia tăng (GTGT) và lệ phí môn bài nếu doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên. Cụ thể, mức thuế suất được áp dụng là 5% thuế GTGT và 5% thuế TNCN tính trên doanh thu, cùng với lệ phí môn bài từ 300.000 đồng đến 1 triệu đồng/năm tùy theo mức thu nhập.

Cá nhân cho thuê nhà phải thực hiện kê khai, nộp thuế TNCN, thuế GTGT và lệ phí môn bài nếu doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên. (ảnh: Lê Tâm)

Tuy nhiên, nhiều cá nhân có doanh thu cho thuê nhà hàng trăm triệu đồng mỗi năm nhưng vẫn tìm cách né tránh nghĩa vụ thuế, bằng cách không ký hợp đồng chính thức, không xuất hóa đơn hoặc chia nhỏ hợp đồng để dưới ngưỡng chịu thuế. Trong khi đó, cơ quan thuế gặp khó khăn trong việc quản lý do hoạt động cho thuê chủ yếu diễn ra tự phát, thỏa thuận miệng, ít được đăng ký chính thức. Thực trạng này không chỉ gây thất thu ngân sách Nhà nước, mà còn tạo sự bất bình đẳng giữa những người tuân thủ và những người trốn tránh nghĩa vụ, đồng thời làm méo mó môi trường kinh doanh bất động sản cho thuê.

Một điểm ít được nhắc tới là khi chủ nhà không xuất hóa đơn, không khai thuế, người thuê sẽ mất quyền lợi hợp pháp. Chị Lan Anh (phường Hà Đông, Hà Nội) chia sẻ: “Công ty tôi muốn thuê nhà làm văn phòng, nhưng chủ nhà không chịu xuất hóa đơn, nói không muốn dính dáng tới thuế. Cuối cùng chúng tôi phải tìm chỗ khác vì nếu không có hóa đơn thì không được tính chi phí hợp lệ”.

Nguyên nhân chính dẫn đến thất thu thuế cho thuê nhà nằm ở cách thức quản lý còn lỏng lẻovàthói quen tự phát của người dân. Nhiều hợp đồng cho thuê không được công chứng, chỉ thỏa thuận miệng, hoặc thanh toán bằng tiền mặt, khiến cơ quan thuế khó kiểm soát. Ngoài ra, việc thiếu liên thông dữ liệu giữa ngành thuế, công chứng, ngân hàng và chính quyền cơ sở cũng tạo “khoảng trống” cho người trốn thuế lợi dụng.

Bên cạnh đó, thủ tục kê khai thuế còn phức tạp với một số người dân, nhất là hộ nhỏ lẻ cho thuê vài phòng trọ, khiến họ có tâm lý né tránh. Một số người cho rằng khoản thuế phải nộp là “gánh nặng” nên cố tình giấu doanh thu hoặc không khai báo.

Chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được – Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín phân tích: “Tâm lý lách được thì lách xuất phát từ việc thủ tục chưa thật thuận tiện, cùng với đó là sự thiếu công bằng trong thực thi. Khi thấy nhiều người không nộp mà không bị xử lý, người dân dễ nảy sinh tâm lý chây ỳ. Vì vậy, vừa cần tăng cường quản lý, vừa phải cải thiện trải nghiệm nộp thuế để tạo sự đồng thuận”.

Chuyên gia Nguyễn Văn Được cũng nhấn mạnh, thuế từ cho thuê nhà là khoản thu hợp lý, góp phần điều tiết thu nhập từ bất động sản. Khi Nhà nước có thêm nguồn thu ổn định, ngân sách sẽ có điều kiện đầu tư trở lại cho hạ tầng, phúc lợi xã hội và chính người dân cũng là người hưởng lợi.

Bình luận về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho biết, theo quy định, nếu không khai thuế, người cho thuê có thể bị phạt từ 2 đến 25 triệu đồng, tùy mức độ vi phạm, chưa kể tiền truy thu thuế và lãi chậm nộp. Như vậy, số tiền bị xử phạt còn lớn hơn nhiều so với nghĩa vụ nộp thuế đúng hạn.

Ngành thuế ra “tối hậu thư”

Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về thuế, Cục Thuế vừa có công văn gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư, đề nghị tăng cường phối hợp, chỉ đạo công tác quản lý thuế đối với hộ, cá nhân cho thuê nhà, văn phòng. Cơ quan thuế có trách nhiệm cung cấp, chia sẻ bản đồ số hộ kinh doanh trên địa bàn, báo cáo ủy ban và các sở, ban, ngành. Trên cơ sở đó, các sở, ban, ngành phối hợp với cơ quan thuế kiểm tra, rà soát doanh thu, mức thuế và đôn đốc các hộ, cá nhân thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế với ngân sách Nhà nước.

Thực tế, cơ quan thuế đang tăng cường các biện pháp giám sát, từ việc phối hợp với chính quyền địa phương, tổ dân phố, tới ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn (big data) để theo dõi thông tin cho thuê nhà trên các nền tảng trực tuyến. Điều này đồng nghĩa, việc “lách” hay “né” thuế ngày càng khó khăn và giải pháp duy nhất để yên tâm chính là chủ động khai báo, nộp thuế đầy đủ.

Ở góc độ chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được nhận định, muốn giảm tình trạng trốn thuế, ngoài biện pháp quản lý chặt chẽ, cần chú trọng đơn giản hóa thủ tục kê khai và nộp thuế. Khi người dân có thể khai online dễ dàng, được hỗ trợ rõ ràng, minh bạch, thì họ sẽ bớt tâm lý né tránh. Đồng thời, cơ quan thuế nên nghiên cứu điều chỉnh ngưỡng chịu thuế và chính sách miễn giảm cho phù hợp thực tế, tránh tạo cảm giác ‘gánh nặng’ cho các hộ cho thuê nhỏ lẻ.”

Còn theo luật sư Nguyễn Văn Tuấn cho rằng, phải luật hóa nghĩa vụ phối hợp giữa cơ quan địa phương và cơ quan thuế. Thực tế hiện nay chưa có quy định pháp lý nào bắt buộc UBND cấp xã, phường định kỳ chuyển danh sách các trường hợp cho thuê nhà lên cơ quan thuế, trong khi chính quyền địa phương mới là nơi nắm được đầy đủ dữ liệu tạm trú, hợp đồng thuê và tình trạng sử dụng bất động sản.

Theo ông Tuấn, để đảm bảo công bằng và hiệu quả thu thuế, cần sớm gắn trách nhiệm cá nhân của lãnh đạo địa phương nếu để thất thoát nguồn thu từ hoạt động cho thuê nhà. Bên cạnh đó, ông đề xuất mô hình cưỡng chế tại chỗ. “Chính quyền phường, xã có quyền lập biên bản, thông báo, và chuyển các trường hợp có dấu hiệu cho thuê vượt ngưỡng chịu thuế cho cơ quan thuế xử lý chính thức. Nếu cơ chế này được thí điểm và nhân rộng, nó sẽ là bước đệm quan trọng cho mô hình quản lý thuế hiện đại và hiệu quả sau năm 2026” - luật sư Tuấn chia sẻ.

Phương Nga