Chủ tịch Tập đoàn Asanzo và những chiêu trò làm ăn phi pháp

Từ thương hiệu điện tử “quốc dân” đến doanh nghiệp trốn thuế, buôn lậu

Tham gia thị trường điện tử từ cuối năm 2013 với mặt hàng tivi, chỉ trong vòng 6 năm, Asanzo được xem đã trở thành thương hiệu điện tử gia dụng “quốc dân” tại thị trường trong nước với hơn 70 dòng sản phẩm điện tử từ tivi, điều hòa, tủ lạnh cho đến smartphone.

Bị can Phạm Văn Tam - Chủ tịch Tập đoàn Asanzo trong một lần thông tin cho báo chí

Tuy nhiên, giai đoạn hoàng kim của thương hiệu Asanzo không kéo dài lâu. Giữa năm 2019, giai đoạn vẫn đang đặt nhiều tham vọng với các sản phẩm smartphone, doanh nghiệp gắn liền với tên tuổi của Phạm Văn Tam vướng vào lùm xùm nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa, sản phẩm không rõ ràng và bắt đầu từ đó cơ quan chức năng đã “khui” ra nhiều vi phạm tới mức phải xử lý hình sự…

Cụ thể, đang trong giai đoạn phát triển nhất, Tập đoàn Asanzo bị tố nhập khẩu hàng loạt linh kiện điện tử, sản phẩm điện gia dụng thành phẩm như tivi, máy lạnh, lò nướng, nồi cơm điện… từ Trung Quốc về Việt Nam. Trước khi tung ra thị trường, các sản phẩm này được bóc tem “Made in China” và dán đè nhãn hiệu ghi xuất xứ từ Việt Nam. Vụ việc khiến thị trường và người tiêu dùng đặt nghi vấn về các sản phẩm điện tử ghi nhãn xuất xứ từ Việt Nam của thương hiệu này. Ngay sau đó, hàng loạt cơ quan chức năng như Tổng cục Hải quan, Tổng cục Thuế, Tổng cục Quản lý thị trường cũng như các bộ, ngành liên quan đã được chỉ đạo tham gia xác minh, làm rõ.

Tại một cuộc họp báo sau đó, Chủ tịch HĐQT Phạm Văn Tam cho biết tivi của Tập đoàn Asanzo sử dụng 3 thành phần chính nhập từ Trung Quốc là khung sườn, màn hình và bo mạch. Đây là những thứ Việt Nam chưa sản xuất được và chiếm đến 70% giá trị của một chiếc tivi. Phần còn lại như bảng mạch, phần mềm, bộ nguồn đều được Asanzo chủ động thiết kế.

Về nghi vấn xé tem “Made in China” và dán đè tem xuất xứ Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Phạm Văn Tam lý giải, tem Trung Quốc được dán lên một bộ phận linh kiện chứ không phải dán lên chiếc tivi thành phẩm. Còn con tem “Made in Vietnam” lại được dán đằng sau một chiếc tivi khi thành phẩm. Tức là Asanzo gom nhiều linh kiện sản xuất tại Việt Nam cũng như nhập từ Trung Quốc để lắp ráp. Vị lãnh đạo này còn khẳng định hoạt động sản xuất, thiết kế cũng như công bố thông tin của công ty không vi phạm pháp luật.

Tuy vậy, sau lùm xùm này, nhiều nhà bán lẻ điện máy trong nước vẫn quyết định ngừng bán các sản phẩm của Asanzo. Một số hệ thống điện máy lớn thậm chí đã triển khai chính sách thu hồi, đổi trả sản phẩm của thương hiệu này. Thời điểm đó, Chủ tịch HĐQT Phạm Văn Tam tuyên bố Asanzo đã mất khoảng 95% doanh thu và hụt thu vài trăm tỷ đồng mỗi tháng. Ước tính tổng số thiệt hại lên đến gần 1.000 tỷ đồng.

Trong khi ngân hàng đóng băng các khoản vay, công ty vẫn phải trả lương cho công nhân, duy trì sản xuất. Đồng thời, đối mặt tình trạng nhà phân phối trả lại hàng, thương hiệu bị tổn thương, các dự án đầu tư bị ngưng trệ, kế hoạch phát triển công nghệ chuyên sâu bị đình đốn. Đến ngày 30/8/2019, Asanzo tuyên bố tạm đóng cửa nhà máy do tổn thất quá lớn trong thời gian chờ kết luận thanh tra…

Bên cạnh chuyện lùm xùm về nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, Asanzo cũng bị xác định có nhiều dấu hiệu trốn thuế khi để ngoài sổ sách kế toán, không xuất hóa đơn giá trị gia tăng, ghi giá trên hóa đơn cao hơn thực tế với nhiều giao dịch mua - bán hàng hóa với các công ty thành viên.

Cơ quan Thuế TP Hồ Chí Minh (nay là Chi cục Thuế Khu vực II) cũng chỉ ra việc Tập đoàn Asanzo sử dụng hóa đơn đầu vào của các công ty không còn hoạt động, chủ yếu do người lao động trong doanh nghiệp đứng tên giúp đại diện pháp luật để nhập linh kiện bán lại cho chính Asanzo.

Ngoài ra, Cơ quan Thuế cũng phát hiện Asanzo mua bán với các công ty liên kết với giá 1 đồng nhưng kê khai giá bán thành 4 đồng, rồi sau đó tiền được chuyển ngược lại cho công ty thuộc hệ thống Tập đoàn Asanzo, trong đó cá nhân bà Nguyễn Thị Hiền (vợ của ông Phạm Văn Tam) và nhân viên tại các công ty thuộc Tập đoàn Asanzo rút tiền ra với tổng số tiền ước tính hơn 500 tỷ đồng. Đặc biệt, các công ty này thời điểm đó không còn tồn tại tại địa chỉ đăng ký với cơ quan thuế. Đó là lý do doanh thu mỗi năm của Tập đoàn Asanzo lên đến 1.400 tỷ đồng nhưng chỉ kê khai, nộp thuế hơn… 50 triệu đồng!

Trước những vi phạm này, gần cuối tháng 10/2019, Cục Thuế TP Hồ Chí Minh đã chuyển hồ sơ vụ việc phát sinh tại Tập đoàn Asanzo sang Cơ quan Công an (Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an TP Hồ Chí Minh) để truy cứu trách nhiệm hình sự cá nhân, tổ chức liên quan. Và từ đây, hàng loạt sai phạm nghiêm trọng của Asanzo và các cá nhân lãnh đạo cũng như những người liên quan bị phanh phui.

Trốn thuế hàng chục tỷ đồng bằng các phương thức, thủ đoạn tinh vi

Trong hồ sơ chuyển giao cho Phòng Cảnh sát Kinh tế, Cục Thuế TP Hồ Chí Minh cho biết, Tập đoàn Asanzo đã thành lập 19 công ty liên kết do gia đình và nhân viên công ty đứng tên để các công ty này nhập hàng về bán lại cho Asanzo. Trong đó, Asanzo mua linh kiện điện lạnh từ các Công ty Trần Thoàn, Công ty An Thiên, Công ty Việt Tài về thuê gia công lại một phần rồi lắp ráp thành phẩm, dán tem Asanzo và bán cho doanh nghiệp cũng thuộc Tập đoàn Asanzo.

Đoàn thanh tra của Cục Thuế đã phát hiện Tập đoàn Asanzo có thực hiện hợp đồng gia công với Công ty CP Công nghệ thông tin VTB. Ngày 16/9, đoàn thanh tra đã phối hợp với Phòng An ninh Kinh tế Công an TP Hồ Chí Minh xác minh tại Công ty VTB và ghi nhận công ty này có nhận gia công từ Tập đoàn Asanzo, lắp ráp ra thành phẩm mặt hàng “điều hòa nhiệt độ”, sau đó xuất bán cho Công ty TNHH điện lạnh Asanzo. Công ty Trần Thoàn cũng xuất hóa đơn trực tiếp cho Công ty TNHH điện lạnh Asanzo mặt hàng điều hòa nhiệt độ.

Tập đoàn Asanzo đã không xuất hóa đơn và để ngoài sổ sách kế toán khoản thu bán hàng cho Công ty TNHH điện lạnh Asanzo. Tập đoàn Asanzo cũng không khai thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng (VAT). Theo cơ quan thuế, hành vi sử dụng bất hợp pháp hóa đơn để hạch toán hàng hóa đầu vào là thành phẩm và khai thuế là hoạt động thương mại nhằm trốn thuế tiêu thụ đặc biệt. Cũng theo cơ quan thuế, doanh nghiệp này còn vi phạm về việc kê khai chi phí được trừ để xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Doanh nghiệp này cũng không khấu trừ, kê khai và nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định; không xuất hóa đơn khi bán hàng, cung cấp dịch vụ...

Với giao dịch liên kết, Asanzo cũng không kê khai theo phụ lục kèm theo tờ khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp… Vì vậy, Cục thuế TP Hồ Chí Minh đã ký quyết định xử phạt vi phạm hành chính về thuế đối với Asanzo với tổng số tiền phạt, truy thu, chậm nộp của Asanzo là 68 tỷ đồng. Asanzo bị xử phạt với tình tiết tăng nặng là sau khi vi phạm có hành vi trốn tránh, che giấu vi phạm nên mức phạt chính là 26,3 tỷ đồng truy thu thuế với số tiền 40,5 tỷ đồng và số tiền chậm nộp thuế 1,6 tỷ đồng…

Đến ngày 23/6/2024, Cơ quan CSĐT Công an TP Hồ Chí Minh đã quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can với ông Phạm Văn Tam, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Asanzo và ông Phạm Xuân Tình, đại diện pháp luật kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Asanzo về tội Trốn thuế.

Cơ quan điều tra xác định, bị can Phạm Văn Tam đã chỉ đạo bị can Phạm Xuân Tình ký các hợp đồng nguyên tắc với một số công ty. Sau đó không xuất hóa đơn và để ngoài sổ sách kế toán liên quan đến doanh thu bán hàng cho Công ty TNHH điện lạnh Asanzo của Tập đoàn Asanzo và sử dụng hóa đơn không hợp pháp để hạch toán hàng hóa, nguyên liệu đầu vào trong hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế, nhằm mục đích trốn số tiền thuế phải nộp là hơn 15,7 tỷ đồng.

Từ ngày 13/8/2019 đến ngày 7/10/2019, đoàn thanh tra Cục Thuế TP Hồ Chí Minh (nay là Chi cục Thuế Khu vực II) tiến hành thanh tra việc chấp hành pháp luật về thuế từ năm 2016 đến tháng 7/2019 tại Công ty Asanzo. Sau đó, cơ quan thuế đã đưa ra kết luận thanh tra với những nội dung như đã đề cập trên.

Trong đó, kết luận giám định về thuế cho thấy, qua niên độ thanh tra thuế từ năm 2017 đến quý 2/2019, Tập đoàn Asanzo có hành vi trốn thuế đối với 2 sắc thuế với tổng số tiền trốn thuế là hơn 15,7 tỷ đồng (thuế giá trị gia tăng là hơn 4,1 tỷ đồng, thuế tiêu thụ đặc biệt là hơn 11,5 tỷ đồng).

Bên cạnh hành vi trốn thuế, bị can Phạm Văn Tam còn bị truy tố về tội Buôn lậu. Bị can này bị xác định đã dùng Công ty Sa Huỳnh (trụ sở ở đường Trần Xuân Soạn, quận 7 cũ) để nhập lậu 1.300 chiếc lò nướng cho Tập đoàn Asanzo… Ngày 5/9/2018, Công ty Sa Huỳnh mở tờ khai nhập khẩu hàng hóa tại Cảng ICD Phước Long 3, TP Hồ Chí Minh. Nội dung lô hàng khai báo gồm 970 nắp đậy bằng nhựa của lò nướng thủy tinh, 940 chậu thủy tinh của lò nướng thủy tinh, 118 thiết bị đếm thời gian của lò nướng thủy tinh, 1.060 tay cầm bằng nhựa của lò nướng thủy tinh, 1.120 vỉ nướng (tình trạng hàng hóa: mới 100%, xuất xứ: Trung Quốc)…

Ngày 3/12/2018, Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh (nay là Chi cục Hải quan Khu vực II) chuyển hồ sơ vụ việc vi phạm hành chính có dấu hiệu tội phạm đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh để xử lý theo quy định pháp luật. Kết quả giám định của Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng 3, xác định hàng hóa thu giữ nêu trên là hàng mới, không có dấu hiệu đã qua sử dụng.

Sản phẩm lò nướng thương hiệu Asanzo nhập lậu từ Trung Quốc

Kết luận định giá tài sản của Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự cấp thành phố xác định trị giá hàng hóa buôn lậu thu giữ của Công ty Sa Huỳnh vào thời điểm tháng 9/2018 có giá bán buôn là 414,7 triệu đồng (đã bao gồm thuế giá trị gia tăng). Ngày 3/3/2020, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh khởi tố bị can đối với ông Trương Ngọc Liêm về tội Buôn lậu. Quá trình điều tra, bị can Liêm còn khai nhận Công ty Sa Huỳnh cũng do ông Phạm Văn Tam làm chủ, mục đích lập Công ty Sa Huỳnh là để nhập lô hàng lò nướng thủy tinh cho Tập đoàn Asanzo.

Khi bị lực lượng hải quan phát hiện lô hàng có sai phạm, theo yêu cầu của bị can Tam, bị can Liêm đồng ý đứng tên làm người đại diện pháp luật cho Công ty Sa Huỳnh (thay đổi từ tên Huỳnh Thị Sà Quôl sang tên Trương Ngọc Liêm) và đại diện Công ty Sa Huỳnh làm việc với cơ quan hải quan để thông quan lô hàng sai phạm.

Trong vụ án này, bị can Trương Ngọc Liêm bị TAND TP Hồ Chí Minh xét xử và tuyên phạt về tội “Buôn lậu”. Đối với sai phạm của Phạm Văn Tam, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh tách hành vi để tiếp tục làm rõ. Đến ngày 22/7/2024, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh đã phục hồi việc giải quyết nguồn tin, nhập xử lý chung trong vụ án trốn thuế xảy ra tại Tập đoàn Asanzo.

Phú Lữ