Chuẩn an toàn xe máy trong lộ trình phát triển giao thông xanh

Qua mô phỏng công nghệ chống bó cứng phanh cho xe máy (M-ABS) trong khuôn khổ Dự án Nghiên cứu và truyền thông nâng cao nhận thức về hệ thống chống bó cứng phanh dành cho xe máy (M-ABS), do AIP Foundation phối hợp với Học viện Chiến lược và bồi dưỡng cán bộ xây dựng (ACST) triển khai tại Hà Nội mới đây, có thể thấy an toàn giao thông đang đòi hỏi cách tiếp cận mới, trong đó công nghệ đóng vai trò trung tâm và cần được triển khai theo lộ trình cụ thể.

Tại sự kiện, các mô phỏng kỹ thuật cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa xe máy có và không trang bị ABS trong những tình huống phanh gấp. Với xe không có ABS, bánh xe dễ bị khóa cứng, phương tiện mất thăng bằng và trượt dài, đặc biệt trên mặt đường trơn trượt.

Ngược lại, hệ thống ABS cho phép bánh xe tiếp tục quay, lực phanh được điều tiết liên tục, giúp người điều khiển giữ được hướng lái và dừng xe an toàn hơn.

Những hình ảnh trực quan ấy mang lại hiệu ứng mạnh hơn bất kỳ báo cáo kỹ thuật nào. Chúng cho thấy ABS không phải là công nghệ “xa xỉ” dành cho xe cao cấp, mà là giải pháp an toàn có thể tạo khác biệt sinh - tử trong những khoảnh khắc rất ngắn trên đường phố đông đúc.

Màn trình diễn giới thiệu công nghệ chống bó cứng phanh công nghệ ABS cho xe máy.

Về nguyên lý, M-ABS liên tục theo dõi tốc độ quay của bánh xe thông qua các cảm biến. Khi phát hiện nguy cơ bó cứng, hệ thống tự động điều chỉnh lực phanh trong tích tắc. Sự can thiệp này giúp duy trì độ bám đường và ổn định phương tiện, yếu tố then chốt trong điều kiện giao thông có mật độ cao như tại Việt Nam.

Trong nhiều năm, nỗ lực kéo giảm tai nạn giao thông ở Việt Nam chủ yếu dựa vào tuyên truyền, siết chặt xử phạt và nâng cao ý thức người tham gia giao thông. Những giải pháp này mang lại kết quả nhất định, nhưng dần bộc lộ giới hạn khi hành vi con người luôn tồn tại yếu tố rủi ro khó kiểm soát.

Chiến lược Quốc gia về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ giai đoạn 2021 - 2030 đã xác định rõ việc ứng dụng các công nghệ an toàn, trong đó có ABS và hệ thống phanh kết hợp (CBS), là một trong những giải pháp trọng tâm.

Kế hoạch hành động của Bộ Giao thông Vận tải công bố năm 2021 cũng đặt mục tiêu nghiên cứu, tiến tới xây dựng quy định đối với các hệ thống phanh an toàn cho xe máy.

Tuy nhiên, từ định hướng đến thực thi luôn tồn tại khoảng trống. Việc ABS có nên trở thành quy chuẩn bắt buộc, áp dụng cho dòng xe nào, lộ trình ra sao, chi phí ảnh hưởng thế nào đến người tiêu dùng… là những câu hỏi cần được trả lời bằng dữ liệu và đánh giá khách quan.

Ở góc độ này, các dự án nghiên cứu - truyền thông như sáng kiến M-ABS của AIP Foundation đóng vai trò quan trọng. Thay vì thúc đẩy chính sách bằng cảm tính, dự án hướng tới việc cung cấp bằng chứng khoa học và thực tiễn, tạo nền tảng cho các quyết định quản lý có tính khả thi cao.

Nếu trước đây, xe điện thường gắn với hình ảnh phương tiện tốc độ thấp, thì hiện nay thị trường đã xuất hiện nhiều mẫu xe có công suất lớn, vận tốc cao, khả năng tăng tốc nhanh, rủi ro an toàn vì thế cũng gia tăng tương ứng.

Đặc biệt, từ 1/7/2026, Hà Nội sẽ cấm xe máy xăng theo khung giờ tại 9 phường trung tâm, sau đó mở rộng ra các vành đai 2 và 3 theo lộ trình đến năm 2030 nhằm giảm ô nhiễm và thúc đẩy giao thông xanh. Trong bối cảnh xe điện ngày càng phổ biến, việc nghiên cứu tích hợp ABS cho các dòng xe này là yêu cầu cần tính đến để tránh chính sách đi chệch thực tiễn.

Bài toán đặt ra cho cơ quan quản lý không chỉ là ban hành quy chuẩn, mà là xây dựng một khung tiêu chuẩn đủ linh hoạt để theo kịp sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ phương tiện.

Dự án Nghiên cứu và truyền thông nâng cao nhận thức về hệ thống chống bó cứng phanh dành cho xe máy được triển khai từ tháng 11/2023 đến tháng 10/2026, với cách tiếp cận tương đối toàn diện. Ngoài truyền thông, dự án tập trung nghiên cứu tác động của ABS đối với tỷ lệ tai nạn và tử vong, đồng thời thúc đẩy đối thoại chính sách với sự tham gia của các cơ quan quản lý và chuyên gia kỹ thuật.

Theo ông Lê Tiên Phong, Giám đốc Quốc gia AIP Foundation tại Việt Nam, việc giới thiệu mô phỏng M-ABS là bước đi cần thiết để giúp xã hội hiểu rõ hơn giá trị thực tế của công nghệ này. AIP Foundation sẽ tiếp tục phối hợp với các đối tác, trong đó có tổ chức GHAI, nhằm thúc đẩy các giải pháp di chuyển an toàn hơn, hướng tới mục tiêu dài hạn là xây dựng và áp dụng quy chuẩn bắt buộc đối với M-ABS tại Việt Nam.

Kinh nghiệm của nhiều quốc gia cho thấy, việc áp dụng thành công các tiêu chuẩn an toàn mới luôn cần sự đồng thuận giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Công nghệ chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được đặt trong một hệ sinh thái chính sách phù hợp, có lộ trình rõ ràng và được truyền thông đầy đủ để tạo sự chấp nhận xã hội.

Linh Nguyễn