Chương trình trung học nghề: Hướng tới chuẩn đầu ra gắn với thị trường lao động

Chương trình trung học nghề đã được luật hóa, chuyển từ giai đoạn thí điểm sang triển khai chính thức theo hướng chuẩn hóa. Việc xây dựng chương trình nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để các địa phương, cơ sở giáo dục và nhà đầu tư triển khai đào tạo nghề theo định hướng, lộ trình, điều kiện thống nhất trên toàn quốc.

Toàn cảnh phiên họp - Ảnh: MOET

Tạo hành lang pháp lý bền vững cho chương trình trung học nghề

Phát biểu khai mạc phiên họp, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Lê Quân nhấn mạnh việc xây dựng chương trình trung học nghề nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để các địa phương, cơ sở giáo dục và nhà đầu tư triển khai đào tạo nghề theo định hướng, lộ trình và điều kiện thực hiện thống nhất.

Theo Thứ trưởng, chương trình cần trang bị cho học sinh nền tảng kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp thiết thực, bảo đảm đáp ứng khung trình độ đầu ra của một số nghề, qua đó giúp các em có thể tham gia thị trường lao động ngay sau khi tốt nghiệp. Định hướng nghề nghiệp phải đi liền với yêu cầu về chất lượng và năng lực thực hành.

Thứ trưởng Lê Quân cũng lưu ý điểm mới của Luật Giáo dục nghề nghiệp vừa được Quốc hội thông qua là cho phép học sinh được thực tập và hưởng lương tối thiểu, qua đó hiện thực hóa mô hình “3 trong 1”: vừa dạy nghề, vừa dạy văn hóa, vừa định hướng và chuẩn bị nguồn nhân lực trực tiếp cho xã hội.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Lê Quân phát biểu khai mạc phiên họp - Ảnh: MOET

Trung học nghề là cấp học song song với trung học phổ thông

Báo cáo tại phiên họp, đại diện Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên cho biết Chương trình trung học nghề đã được xác lập rõ trong các luật mới được Quốc hội thông qua, tạo hành lang pháp lý đầy đủ về mục tiêu, chương trình, văn bằng và cơ sở đào tạo.

Trung học nghề được định vị là cấp học song song với THPT trong Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, xếp ở bậc 3 của Khung trình độ quốc gia Việt Nam; người học sau tốt nghiệp có đủ kiến thức phổ thông cốt lõi và kỹ năng nghề để tham gia thị trường lao động hoặc tiếp tục học lên các trình độ cao hơn.

Về lộ trình triển khai, giai đoạn 2025 - 2026 tập trung xây dựng các văn bản quy định chi tiết, chuẩn chương trình, đội ngũ giáo viên, danh mục ngành nghề và chính sách cho học sinh. Giai đoạn 2026 - 2030 tổ chức triển khai đồng bộ trên toàn quốc, tuyển sinh khóa đầu tiên và theo dõi điều chỉnh. Từ sau năm 2030, chương trình sẽ được đánh giá tổng thể để tiếp tục hoàn thiện, bảo đảm hiệu quả đào tạo và đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực.

Bà Nguyễn Thị Việt Hương, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên, báo cáo tại phiên họp - Ảnh: MOET

Kinh nghiệm quốc tế và gợi mở cho Việt Nam

Tại phiên họp, TS. Nguyễn Quang Việt, Ủy viên Thư ký Tiểu ban Giáo dục nghề nghiệp, Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, nhấn mạnh: trung học nghề không chỉ là một lựa chọn phân luồng mà là cấu phần chiến lược trong hệ sinh thái kỹ năng quốc gia.

Từ kinh nghiệm quốc tế, mô hình trung học nghề hiện đại được xây dựng trên chương trình đào tạo theo mô-đun, dựa trên năng lực, tích hợp chuyển đổi số và phát triển bền vững. Không gian học tập được tổ chức linh hoạt, kết hợp xưởng thực hành, phòng thí nghiệm, studio sáng tạo và môi trường số; học tập tại nơi làm việc (WBL) giữ vai trò cốt lõi trong hình thành kỹ năng nghề. Đội ngũ giáo viên, chuyên gia được phát triển theo hướng đồng giảng, gắn chặt với thực tiễn sản xuất.

Trên cơ sở đó, TS. Nguyễn Quang Việt đề xuất Việt Nam xây dựng mô hình nhà trường trung học nghề hiện đại theo hướng tiếp cận hệ sinh thái, quản trị đa tác nhân, tăng quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình và dựa trên dữ liệu. Khung tiêu chí đánh giá cần chú trọng môi trường dạy, học công nghệ hóa, không gian số, cơ sở vật chất an toàn - xanh và khả năng kết nối hiệu quả với doanh nghiệp, qua đó bảo đảm chất lượng đào tạo và tính thích ứng của chương trình trung học nghề.

TS. Nguyễn Quang Việt, Ủy viên Thư ký Tiểu ban Giáo dục nghề nghiệp, Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, báo cáo tại phiên họp

Mô hình 9+ và yêu cầu về điều kiện bảo đảm chất lượng

Báo cáo tại phiên họp, TS. Nguyễn Công Thông, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Công nghệ Việt – Hàn (Bắc Giang), cho biết, nhà trường được giao nhiệm vụ tổ chức giảng dạy chương trình giáo dục thường xuyên cấp THPT gắn với đào tạo nghề từ năm 2008; giai đoạn 2021 – 2025, khoảng 20 – 25% học sinh tốt nghiệp THCS trên địa bàn lựa chọn mô hình này.

TS. Nguyễn Công Thông, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Công nghệ Việt - Hàn, Bắc Giang

Chương trình được tổ chức song song giữa văn hóa THPT và trung cấp nghề với thời lượng phân bổ hợp lý, trong đó các môn văn hóa được thiết kế theo hướng ứng dụng gắn với ngành nghề, đào tạo chuyên môn nghề chiếm khoảng 50% tổng thời lượng. Đội ngũ giáo viên được chuẩn hóa, kết hợp giáo viên cơ hữu và thỉnh giảng; cơ cấu tổ chức quản lý, giảng dạy vận hành ổn định, bảo đảm yêu cầu chất lượng.

Chuẩn hóa trung học nghề, bảo đảm chất lượng và đầu ra người học

Kết luận phiên họp, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Lê Quân khẳng định chương trình trung học nghề đã được luật hóa, chuyển từ giai đoạn thí điểm sang triển khai chính thức theo hướng chuẩn hóa. Việc tổ chức thực hiện cần bám sát quy định pháp luật, xây dựng hệ thống chuẩn đầu ra rõ ràng, thống nhất và có khả năng đo lường.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Lê Quân

Thứ trưởng nhấn mạnh học sinh Việt Nam có năng lực tiếp thu tốt, khả năng thích ứng cao; vấn đề cốt lõi là thiết kế chương trình và tổ chức đào tạo bảo đảm chất lượng thực chất. Trung học nghề phải hướng tới chuẩn đầu ra cụ thể về kiến thức, kỹ năng và năng lực nghề nghiệp, giúp người học đáp ứng yêu cầu thị trường lao động ngay sau tốt nghiệp.

Trên cơ sở đó, Thứ trưởng Lê Quân đề nghị ưu tiên phát triển các ngành nghề thuộc lĩnh vực STEM, công nghệ mũi nhọn, chuyển đổi số và các lĩnh vực có nhu cầu nhân lực cao. Đồng thời, cần sớm thống nhất cách tiếp cận giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, bảo đảm tính liên thông, đồng bộ và hiệu quả trong toàn hệ thống.

Phương Anh