Chuyển đổi cây trồng ở ĐBSCL: Hiệu quả nhưng còn rủi ro

Giảm đất lúa, tăng đất trồng cây ăn trái

Chỉ vào vườn bưởi da xanh hơn 3ha, nông dân Lê Văn Tạo (huyện Tân Thạnh, tỉnh Long An) cho biết, đây là năm thứ 2 vườn bưởi cho thu hoạch. Phần lớn số bưởi này đã được 1 doanh nghiệp đặt hàng để xuất khẩu sang Hà Lan, số còn lại cũng được thương lái đặt cọc.

“Năm rồi, thu hoạch xong, trừ chi phí, mỗi hécta tôi lời hơn 200 triệu đồng. So với trồng lúa, lợi nhuận cao hơn gấp 3 lần”, anh Tạo nói và cho biết đang chuẩn bị chuyển đổi tiếp 2ha đất lúa sang trồng bưởi và mít Thái.

Ngoài cây bưởi, tại các tỉnh, thành phố ở ĐBSCL, thời gian qua, nông dân cũng chuyển đổi hàng ngàn hécta đất lúa kém hiệu quả sang trồng sầu riêng, thanh long, sả, chanh không hạt, dưa lưới… và nuôi trồng thủy sản. Riêng ở tỉnh Hậu Giang, năm 2024 đã có 14.980ha đất lúa được chuyển sang trồng cây ăn quả.

Theo Sở NN-MT tỉnh Hậu Giang, giá trị sản xuất đã tăng từ 2 đến 5 lần so với trước khi chuyển đổi. Tại Cần Thơ, ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở NN-MT TP Cần Thơ, cho biết, diện tích cây ăn trái của địa phương cũng không ngừng được mở rộng, giá trị của ngành hàng tăng từng năm và đóng góp quan trọng cho ngành nông nghiệp.

Còn theo ông Võ Minh Thành, Giám đốc Sở NN-MT tỉnh Long An, từ năm 2022 đến năm 2024, tỉnh đã chuyển đổi hơn 1.020ha đất sản xuất lúa và cây trồng khác kém hiệu quả sang trồng cây ăn trái, trong đó vùng Đồng Tháp Mười chiếm 840ha. Với hiệu quả mang lại, Long An đặt mục tiêu đến năm 2025 có hơn 5.700ha cây ăn trái, hướng đến 10.000ha vào năm 2030, hiện đã đạt khoảng 50% kế hoạch.

Nông dân huyện cù lao Tân Phú Đông (Tiền Giang) đã chuyển đổi thành công đất sản xuất lúa kém hiệu quả sang trồng cây sả phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Ảnh: NGỌC PHÚC

Trong khi đó, tại tỉnh Cà Mau, hàng trăm nông dân đã thoát nghèo, vươn lên khá giả nhờ chuyển đổi đất lúa sang nuôi tôm, hoặc kết hợp trồng lúa và nuôi tôm càng xanh.

Anh Nguyễn Việt Tuấn (xã Khánh Thuận, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau) cho biết, do hạ tầng thủy lợi chưa được đầu tư bài bản, xâm nhập mặn luôn ở mức cao nên trồng lúa 1-2 vụ/năm không hiệu quả.

“Năm 2021, tôi mạnh dạn đầu tư để sản xuất theo mô hình lúa-tôm, lợi nhuận tăng 1,5-2 lần so với trồng lúa. Nhờ vậy, cuộc sống gia đình khấm khá hơn”, anh Tuấn chia sẻ.

Theo quy hoạch, diện tích lúa ở Cà Mau đang giảm dần. Cụ thể, tại huyện Trần Văn Thời, đất trồng lúa hiện trạng năm 2020 trên 35.388ha, quy hoạch đến năm 2030 là 32.122ha; huyện U Minh, đất trồng lúa hiện trạng năm 2020 là 25.463ha, quy hoạch đến năm 2030 còn 22.080ha.

Phải sản xuất theo quy hoạch

Việc chuyển đổi đất lúa sang trồng cây ăn trái, nuôi thủy sản ở ĐBSCL đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế cao. Song, thực tế cũng cho thấy, không phải nơi nào, thời điểm nào, nông dân cũng chuyển đổi thành công nếu không thực hiện đúng các điều kiện về quy hoạch vùng trồng; định hướng sản xuất, tuân thủ thị trường của ngành chức năng...

Ông Phạm Tùng Chinh, Chủ tịch UBND huyện Thạnh Hóa (tỉnh Long An) cho biết, địa phương quy hoạch hơn 560ha chanh không hạt và khoảng 400ha cây ăn trái khác. Dù đã rất cố gắng, song cây ăn trái của Long An chưa thể cạnh tranh với các thị trường xuất khẩu khác, bởi giá thành còn cao và tiêu chuẩn chất lượng chưa đạt kỳ vọng.

Nguyên nhân là nông dân còn hạn chế về vấn đề canh tác sạch, cũng như không đồng nhất. Do đó, ngành chức năng địa phương sẽ phối hợp với các cơ quan chuyên môn tăng cường hướng dẫn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ thông tin giúp nông dân liên kết với đầu mối tiêu thụ cũng như quảng bá sản phẩm.

Cùng quan điểm với ông Phạm Tùng Chinh, bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN-MT tỉnh Hậu Giang, cho rằng, khi chuyển đổi cây trồng, nông dân cần thực hiện đúng và đủ các quy định liên quan, trước hết là phải đảm bảo quy hoạch vùng trồng, sản xuất theo hướng dẫn, định hướng của ngành chức năng để tránh dẫn đến tình trạng “cung vượt cầu”. Bên cạnh đó, quá trình canh tác, chăm sóc, thu hoạch, chế biến phải đảm bảo chất lượng hàng hóa, ổn định đầu ra.

“Muốn nâng cao hiệu quả kinh tế khi chuyển đổi cây trồng, nhất là chuyển sang cây ăn trái, nông dân và các chủ thể sản xuất cần đầu tư công nghệ và kỹ thuật canh tác tiên tiến để cải thiện chất lượng trái cây. Mối liên kết giữa hợp tác xã, nông dân và doanh nghiệp cần gắn kết chặt chẽ hơn để tạo ra một chuỗi cung ứng bền vững, giúp ổn định giá cả và cải thiện hiệu quả tiêu thụ”, bà Nguyễn Thị Giang lưu ý.

VĨNH TƯỜNG - NGỌC PHÚC - TUẤN QUANG - TẤN THÁI