Chuyển đổi nghề khai thác hải sản: Giải pháp thông minh trước thiên tai

Liên tiếp hứng chịu thiệt hại nặng nề từ 2 đợt bão, lũ lịch sử, nhiều địa phương và các vùng nuôi trồng thủy sản tại các tỉnh ven biển Nam Trung bộ mất trắng hàng nghìn tỷ đồng. Trước thực trạng trên, chia sẻ cùng VnBusiness bên lề Hội nghị “Cộng đồng ven biển thông minh thích ứng với Biến đổi khí hậu” diễn ra sáng nay (26/11), ông Trần Đình Luân - Cục trưởng, Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, bên cạnh việc hỗ trợ bà con khắc phục hậu quả sau mưa lũ, về lâu dài các địa phương cần ứng dụng các giải pháp nuôi trồng thông minh, đảm bảo đáp ứng các điều kiện khắt khe của nắng nóng, sóng to và gió lớn.

Ông Trần Đình Luân - Cục trưởng, Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

Trước những thiệt hại nặng nề của thiên tai tại các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên vừa qua, xin ông cho biết Cục Thủy sản và Kiểm ngư có những giải pháp gì hỗ trợ người dân địa phương trong việc khôi phục sản xuất?

Có thể nói những ngày qua, mưa lũ đã gây thiệt hại nặng nề tại các tỉnh Nam Trung Bộ, đặc biệt là các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa và Quảng Ngãi,...

Trong lĩnh vực thủy sản, chúng tôi đánh giá và thống kê 2 tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk là 2 địa phương thiệt hại nhiều nhất, trong đó có cả diện tích nuôi trồng thủy sản nước ngọt và nước mặn, gồm diện tích trên các hồ chứa thủy điện, trên sông và cả các đối tượng nuôi trên biển.

Đặc biệt, có những đối tượng thiệt hại hàng tỷ đồng, đó là những người nuôi cá tầm trên sông hồ và những hộ nuôi tôm hùm trên biển. Họ đã đầu tư một thời gian dài với số lượng lớn để chuẩn bị cho mùa thu hoạch là dịp Tết Nguyên đán sắp tới, tuy nhiên trận mưa lũ lịch sử đã khiến mọi thứ không còn nguyên vẹn.

Trước tình hình trên, bên cạnh việc chỉ đạo các địa phương thống kê thiệt hại, Cục sẽ có các giải pháp hỗ trợ cho bà con kịp thời và phù hợp nhất.

Về nguồn kinh phí hỗ trợ, có thể là từ nguồn nhân sách Nhà nước hoặc cũng có thể từ các tổ chức bên ngoài là các doanh nghiệp, là các đơn vị mà họ đã đồng hành cùng người dân trong rất nhiều năm qua. Từ đó, chúng tôi sẽ có những tác động tới các doanh nghiệp để họ đồng hành cùng bà con tại các địa phương khôi phục sản xuất.

Giải pháp trước mắt, khi nước rút đến đâu sở ngành địa phương phối hợp cùng người dân địa phương dọn dẹp môi trường, thu vớt chất thải, rác thải và rác động vật thủy sản chết để hạn chế ô nhiễm môi trường.

Song song đó, chúng tôi cũng đã đề nghị cơ quan được Bộ giao thực hiện quan trắc cảnh báo môi trường ở khu vực này (Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản 3) sẽ đồng hành cùng các địa phương để khắc phục và đánh giá môi trường, khi đủ điều kiện phục hồi sản xuất sẽ cho bà con xuống giống.

Một điểm quan trọng nữa, đó là các địa phương cần phải thống kê lại nhu cầu về con giống của bà con, gồm giống cá nước ngọt, giống cá biển, đặc sản quý hiểm, tôm hùm,... Từ đó, sẽ có sự điều phối nguồn cung từ những địa phương không bị ảnh hưởng tới.

Qua sự việc lần này, chúng ta cũng cần đánh giá lại các vùng nuôi trong những năm gần đây, đặc biệt là thiệt hại trong năm nay để cùng rút kinh nghiệm, chỉ đạo sản xuất điều hành, khuyến cáo bà con trong những năm tiếp theo để có thể thay đổi cơ cấu mùa vụ, thời điểm thả giống, đối tượng nuôi và thời điểm thu hoạch phù hợp giúp giảm thiệt hại khi gặp thiên tai đồng thời mang lại hiệu quả cao hơn.

Ngoài ra, chúng tôi cũng tiếp tục khuyến cáo bà con tiếp cận các mô hình nuôi thông minh tiết kiệm chi phí, giảm ảnh hưởng tới môi trường để tăng lợi nhuận cho người nuôi trong những năm tiếp theo.

Theo ông, về lâu dài, các tỉnh ven biển cần có giải pháp gì để giảm thiểu thiệt hại khi có bão, lũ xảy ra?

Các tỉnh miền Trung là các vùng biển sâu, được đánh giá là điều kiện tốt để phát triển nuôi biển, tuy nhiên các địa phương này hằng năm thường có rất nhiều các trận bão, lũ quét lũ ống xảy ra. Do đó ngoài việc điều tra khảo sát để cơ cấu vùng nuôi phù hợp với đối tượng nuôi đặc sản của địa phương, có lẽ việc làm quan trọng không kém, đó là các địa phương cần phải tính đến các vật liệu nuôi sao cho đáp ứng các điều kiện khắt khe nhất của nắng nóng, sóng to và bão lớn.

Thực tế, tại tỉnh Khánh Hòa và một số địa phương, chúng ta đã hình thành các vùng nuôi biển công nghệ cao hoặc tại các vùng nuôi chúng ta sử dụng vật liệu thân thiện môi trường rất là hiệu quả. Qua đó, tôi cho rằng chính quyền địa phương cần có sự phối hợp trong việc tuyên truyền, xây dựng các chính sách để bà con hiểu và mạnh dạn chuyển đổi vật liệu truyền thống sang các loại vật liệu thân thiện môi trường và có thể chịu được sóng gió, từ đó có thể bảo vùng nuôi và vật nuôi được tốt hơn.

Để có các vùng nuôi bền vững và đạt hiệu quả cao thì ngành thủy sản cần có những giải pháp nào, thưa ông?

Một trong những điểm tôi thấy các địa phương rất cần phải làm, đó là giao mặt nước biển ổn định cho người dân và tạo cơ chế chính sách tốt nhất để bà con chuyển đổi vật liệu đầu tư lâu dài để có các mô hình nuôi đáp ứng điều kiện khí hậu khắc nghiệt tại các tỉnh miền Trung.

Đối với các mô hình dùng vật liệu thân thiện môi trường, chịu được sóng gió đều đã có những kết quả tích cực. Do đó, việc chúng ta tổng kết các mô hình này, đánh giá hiệu quả kinh tế trước mắt và lâu dài với cơ cấu đầu tư để cho người dân hiểu và mạnh dạn chuyển đổi vật liệu cũng như quy trình công nghệ nuôi phù hợp là một việc làm cần thiết. Đặc biệt, để có các vùng nuôi bền vững và đạt hiệu quả cao, chúng ta cần có sự vào cuộc từ các cơ quan trung ương, chính quyền địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và sự đồng hành của người dân địa phượng.

Tôi rất mong, chính quyền các địa phương xem xét đẩy mạnh việc giao biển cho các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần cơ cấu lại các khu vực biển để góp phần vào Đề án chuyển đổi nghề theo Quyết định số 208/QĐ-TTCP, đó là giảm tàu khai thác ven bờ và chuyển hướng việc làm cho người lao động sang các hoạt động nuôi trồng thủy sản gắn với du lịch cộng đồng và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Về phía Trung ương, để tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương, trong thời gian tới cũng sẽ cắt giảm và đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Hiện, chúng tôi đang hợp nhất thủ tục hành chính giữa dự án nuôi trồng thủy sản trên biển và giao mặt nước biển về cùng một loại. Có thể từ 1/1/2026 các thủ tục này sẽ đơn giản hơn và được cấp phép nhanh hơn.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Hồng Hương thực hiện