Chuyển đổi số: Thay đổi tư duy, cách làm việc và lối sống

Chuyển đổi số và kiến thức số - nền tảng căn bản của đổi mới quốc gia trong thời kì hội nhập công nghệ. Đồ họa: Thái Bình

Kiến thức số - Nền tảng của thời đại mới

Kiến thức số, hay còn gọi là kỹ năng số, là khả năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông một cách hiệu quả, an toàn để tìm kiếm, đánh giá, tạo ra và trao đổi thông tin. Đây không chỉ đơn thuần là việc biết sử dụng điện thoại thông minh hay máy tính, mà còn bao gồm khả năng tư duy, phân tích và xử lý thông tin trong môi trường số. Trong thời đại ngày nay, chuyển đổi số trở thành một “ngôn ngữ” mới mà mọi người cần phải thành thạo. Nó giống như việc biết đọc, biết viết, không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, từ việc gửi tin nhắn, gọi điện video với người thân xa nhà, đến việc tra cứu thông tin thời tiết, giá cả nông sản, hay học tập trực tuyến...

Kiến thức số cơ bản bao gồm nhiều thành phần quan trọng. Thứ nhất là khả năng sử dụng các thiết bị số như điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy tính để bàn. Thứ hai là kỹ năng tìm kiếm và đánh giá thông tin trên internet một cách chính xác, tránh tin giả, tin sai sự thật. Thứ ba là khả năng sử dụng các ứng dụng, phần mềm cơ bản phục vụ công việc và cuộc sống. Thứ tư là ý thức bảo mật thông tin cá nhân và an toàn mạng.

Chuyển đổi số - Con đường tất yếu của phát triển

Chuyển đổi số là quá trình ứng dụng công nghệ số vào tất cả các lĩnh vực của xã hội, từ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội đến quốc phòng, an ninh. Đây không chỉ là việc số hóa các quy trình làm việc truyền thống, mà còn là sự thay đổi căn bản về tư duy, cách thức hoạt động để tạo ra giá trị mới. Chuyển đổi số diễn ra trên nhiều cấp độ khác nhau. Cấp độ cá nhân là khi mỗi người dân biết sử dụng công nghệ để phục vụ cuộc sống, học tập, làm việc hiệu quả hơn. Cấp độ doanh nghiệp là khi các tổ chức ứng dụng công nghệ để tối ưu hóa quy trình, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ. Cấp độ quốc gia là khi toàn bộ hệ thống chính trị, kinh tế, xã hội được vận hành dựa trên nền tảng công nghệ số.

Việt Nam đã và đang triển khai mạnh mẽ chương trình chuyển đổi số quốc gia với mục tiêu đến năm 2030 trở thành quốc gia số, xã hội số, kinh tế số. Chương trình này không chỉ tập trung vào các thành phố lớn, mà còn đặc biệt quan tâm đến việc thu hẹp khoảng cách số giữa các vùng miền, đảm bảo người dân ở khắp mọi miền đất nước đều được hưởng lợi từ thành quả chuyển đổi số.

Tầm quan trọng của kiến thức số đối với với cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang và đồng bào miền núi, vùng sâu, vùng xa

Đối với lực lượng quản lý, bảo vệ biên giới, kiến thức số có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Trước tiên, nó giúp nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ biên giới thông qua việc ứng dụng các thiết bị, phần mềm hiện đại trong tuần tra, giám sát, báo cáo. Các hệ thống camera an ninh, thiết bị định vị GPS, phần mềm truyền thông... đều yêu cầu người sử dụng phải có kiến thức số nhất định. Bên cạnh đó, kiến thức số còn giúp cán bộ, chiến sĩ cập nhật thông tin nhanh chóng, chính xác từ cấp trên, trao đổi thông tin với các đơn vị bạn, phối hợp hiệu quả trong các nhiệm vụ. Trong thời đại thông tin bùng nổ, việc biết cách tìm kiếm, xử lý và truyền tải thông tin một cách khoa học là kỹ năng không thể thiếu. Đặc biệt, trong bối cảnh an ninh mạng ngày càng phức tạp, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang cần trang bị kiến thức về an toàn thông tin để bảo vệ bí mật Nhà nước, tránh các hoạt động gián điệp, phá hoại qua không gian mạng. Điều này không chỉ có ý nghĩa trong công tác, mà còn bảo vệ thông tin cá nhân và gia đình.

Với đồng bào các vùng sâu, vùng xa, khu vực địa bàn hẻo lánh, chuyển đổi số mang lại cơ hội tiếp cận những dịch vụ mà trước đây rất khó khăn hoặc không thể có được. Y tế số cho phép người dân khám chữa bệnh từ xa, tư vấn sức khỏe với các bác sĩ ở thành phố lớn mà không cần di chuyển. Giáo dục số mở ra cơ hội học tập trực tuyến, tiếp cận các khóa học chất lượng cao. Thương mại điện tử giúp bà con nông dân có thể bán sản phẩm nông nghiệp trực tiếp cho người tiêu dùng, loại bỏ nhiều khâu trung gian, tăng thu nhập. Dịch vụ tài chính số cho phép giao dịch ngân hàng, vay vốn, chuyển tiền mà không cần đến ngân hàng. Các dịch vụ công trực tuyến giúp người dân làm thủ tục hành chính ngay tại nhà, tiết kiệm thời gian và chi phí. Tuy nhiên, để tận dụng được những lợi ích này, điều kiện tiên quyết là người dân phải có kiến thức số cơ bản. Đây chính là thách thức lớn cần được giải quyết một cách đồng bộ, có hệ thống.

Những thách thức trong quá trình chuyển đổi số và giải pháp nâng cao kiến thức số

Quá trình chuyển đổi số không phải lúc nào cũng thuận lợi, đặc biệt với những địa bàn có điều kiện hạn chế về cơ sở hạ tầng và trình độ dân trí. Thách thức đầu tiên là khoảng cách về cơ sở hạ tầng công nghệ. Nhiều vùng sâu, vùng xa chưa có hạ tầng mạng internet ổn định, tốc độ chậm, giá cước cao, ảnh hưởng đến việc tiếp cận các dịch vụ số. Thách thức thứ hai là trình độ học vấn và khả năng tiếp thu công nghệ của một bộ phận người dân, đặc biệt là người cao tuổi. Họ thường e ngại, không tự tin khi tiếp xúc với các thiết bị, ứng dụng mới. Thách thức thứ ba là vấn đề kinh tế - không phải ai cũng có điều kiện mua các thiết bị số hoặc trả cước dịch vụ internet. Bên cạnh đó, còn có thách thức về an toàn, bảo mật thông tin. Việc sử dụng công nghệ số đồng nghĩa với việc tăng nguy cơ bị lừa đảo trực tuyến, mất cắp thông tin cá nhân nếu không có kiến thức bảo vệ bản thân.

Để khắc phục những thách thức trên, cần có giải pháp đồng bộ từ nhiều phía. Nhà nước cần đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, đảm bảo sóng di động và internet phủ sóng đến tận các vùng xa nhất. Chính sách hỗ trợ giảm giá cước, ưu đãi thiết bị cho người dân vùng khó khăn cũng cần được triển khai hiệu quả. Về giáo dục và đào tạo, cần tổ chức các lớp học kiến thức số cơ bản ngay tại địa phương, bằng ngôn ngữ dễ hiểu, phù hợp với từng đối tượng. Cán bộ, chiến sĩ BĐBP, với vai trò tiên phong trong cộng đồng, có thể đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, hướng dẫn bà con sử dụng công nghệ số. Các chương trình hỗ trợ thiết bị, tín dụng ưu đãi để mua sắm công nghệ cũng cần được mở rộng. Đồng thời, việc xây dựng các ứng dụng, phần mềm bằng tiếng dân tộc, giao diện đơn giản, phù hợp với trình độ người dân địa phương là điều cần thiết.

Thái Bình