Chuyển đổi xanh cho nông nghiệp bắt đầu từ tư duy

Nông nghiệp xanh - năng lượng sạch - kinh tế tuần hoàn đang là ba trụ cột quan trọng giúp ngành nông nghiệp Việt Nam thoát khỏi tư duy sản xuất truyền thống, hướng tới phát triển bền vững. Tuy nhiên, để hiện thực hóa giấc mơ “xanh hóa” nông nghiệp, Việt Nam không chỉ cần sự thay đổi từ doanh nghiệp mà còn cần chính sách đồng bộ và tư duy dài hạn.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, thành viên Hiệp hội Nước mắm truyền thống Việt Nam (VATFI) cho biết, thị trường xuất khẩu hiện nay, đặc biệt là các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, đang chuyển mạnh sang xu hướng tiêu dùng sản phẩm xanh, sạch và có trách nhiệm với môi trường. Đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam định vị lại thương hiệu nông sản của mình.

“Việc đáp ứng các tiêu chuẩn như Global GAP, HACCP, BRC hay ESG không còn là sự lựa chọn mà là điều kiện tiên quyết để tiếp tục xuất khẩu. Nếu không nhanh chóng chuyển đổi, nông sản Việt có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Tuấn Anh nhận định.

Ông cũng cho biết, nhiều doanh nghiệp nông nghiệp hiện vẫn chưa nhận thức đúng về vai trò của sản xuất xanh. Trong khi đó, những quốc gia đi trước đã đầu tư mạnh cho việc chuyển đổi, tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội về thương hiệu và giá trị sản phẩm.

Một trong những yếu tố cốt lõi để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp xanh là sử dụng năng lượng sạch, đặc biệt là điện mặt trời. Đây không chỉ là giải pháp tiết kiệm chi phí mà còn giúp doanh nghiệp đạt được các chứng nhận môi trường, một trong những yếu tố ngày càng quan trọng trong hoạt động xuất khẩu.

Ông Lê Anh Tuấn, quản lý phát triển kinh doanh GreenYellow Việt Nam, đơn vị chuyên cung cấp giải pháp năng lượng mặt trời cho doanh nghiệp cho biết, nhiều doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp hiện nay đang đối mặt với chi phí điện năng cao, đặc biệt vào mùa cao điểm nắng nóng hoặc khi giá điện có nguy cơ tăng.

“Việc đầu tư điện mặt trời mái nhà giúp doanh nghiệp tiết kiệm từ 20 - 40% chi phí điện mỗi năm. Đồng thời, nhờ sử dụng năng lượng tái tạo, họ có thể dễ dàng tiếp cận thị trường quốc tế vốn ngày càng ưu tiên các sản phẩm carbon thấp”, ông Anh Tuấn nói.

GreenYellow hiện đang triển khai các mô hình hợp tác theo phương thức "ESCO", doanh nghiệp không cần đầu tư chi phí ban đầu mà vẫn có thể lắp đặt hệ thống điện mặt trời và hưởng lợi từ nguồn điện sạch trong dài hạn. Đây được xem là một giải pháp thiết thực giúp ngành nông nghiệp xanh hóa một cách bền vững và khả thi.

Còn theo Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Xuất nhập khẩu WTP, ông Nguyễn Thanh Hà, việc xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là hướng đi tất yếu nếu Việt Nam muốn nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững.

“Hiện nay, phần lớn giá trị nông sản Việt còn nằm ở đầu ra thô, trong khi phụ phẩm và phế phẩm sau thu hoạch chưa được tận dụng hiệu quả. Nếu xây dựng được hệ sinh thái tuần hoàn, chúng ta có thể tạo ra thêm giá trị từ chính những gì từng bị bỏ đi”, ông Hà nói.

Ông Hà cho biết, tại WTP, doanh nghiệp đang thử nghiệm mô hình tái chế phụ phẩm nông nghiệp như vỏ trái cây, thân cây, lá cây để sản xuất phân bón hữu cơ hoặc chế phẩm sinh học. Tuy nhiên, hành trình này vẫn gặp nhiều rào cản như thiếu vốn đầu tư, thiếu công nghệ và đặc biệt là thiếu chính sách hỗ trợ phù hợp.

Dù các doanh nghiệp đã bước đầu nhận thức được tầm quan trọng của phát triển xanh, nhưng rào cản lớn nhất hiện nay chính là thiếu cơ chế khuyến khích và chính sách hỗ trợ cụ thể từ phía Nhà nước.

“Nếu không có ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính xanh, hay chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư năng lượng sạch, rất khó để quá trình chuyển đổi diễn ra đồng loạt và hiệu quả”, ông Hà đề xuất.

Các chuyên gia cũng cho rằng, nhà nước cần vào cuộc mạnh mẽ hơn trong việc xây dựng các khu nông nghiệp công nghệ cao, khu công nghiệp nông nghiệp xanh, nơi doanh nghiệp vừa có thể chia sẻ hạ tầng, vừa tận dụng được lợi thế cộng sinh trong hệ sinh thái tuần hoàn.

Điểm chung trong chia sẻ của các doanh nghiệp là: phát triển xanh không chỉ là một chiến lược, mà phải trở thành một tư duy xuyên suốt trong toàn chuỗi giá trị nông nghiệp, từ sản xuất, chế biến đến tiêu dùng và tái tạo.

Chuyển đổi sang nông nghiệp xanh, sử dụng năng lượng sạch và ứng dụng kinh tế tuần hoàn không còn là “trào lưu” mà đã trở thành chuẩn mực mới của toàn cầu. Việt Nam muốn đi nhanh và đi xa thì cần chuẩn bị hành trang từ bây giờ, chính sách rõ ràng, doanh nghiệp có động lực, người tiêu dùng đồng hành và công nghệ làm nền tảng.

Yến Thư