Chuyên gia: Dữ liệu là 'tư liệu sản xuất', khai thác phải đảm bảo an toàn

“Mỏ vàng” cho sáng tạo và cá nhân hóa dịch vụ

Dữ liệu chuẩn hóa và kết nối đang dần trở thành nền tảng quan trọng để ngành Ngân hàng bứt phá sáng tạo. Khi những kho dữ liệu rời rạc được làm sạch, đồng bộ, ngân hàng có thể hiểu khách hàng sâu hơn, từ đó thiết kế dịch vụ “may đo” và mang lại trải nghiệm liền mạch chỉ với một chạm.

Không chỉ dừng ở tiện ích tài chính, sức mạnh dữ liệu còn mở rộng sang y tế, thương mại, góp phần hình thành hệ sinh thái số thông minh, gắn kết và bền vững.

Chia sẻ về tiềm năng khai thác dữ liệu thực tế, ông Lưu Danh Đức - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Lộc Phát (LPBank) thông tin, việc kết nối dữ liệu dân cư từ Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06), Bộ Công an chính là “mỏ vàng” cần khai thác, đặc biệt trong công tác chi trả an sinh xã hội tại nông thôn và đô thị loại 2 là nơi ngân hàng có lợi thế mạng lưới.

Theo ông, nguồn dữ liệu này sẽ hỗ trợ quản trị rủi ro, bổ sung thông tin còn thiếu trong thẩm định khách hàng, đồng thời mở ra cơ hội xây dựng sản phẩm tài chính cá nhân hóa, phù hợp từng đối tượng.

“Đối với nông dân, có thể thiết kế sản phẩm tín dụng riêng theo mùa vụ, hay phát triển bảo hiểm vi mô phù hợp, từ đó thúc đẩy bán chéo hiệu quả hơn”, ông Đức phân tích.

Kết nối dữ liệu dân cư chính là “mỏ vàng” để các ngân hàng khai thác trong công tác chi trả an sinh xã hội. Ảnh: Văn Anh.

Từ thực tiễn triển khai sản phẩm, ông Đàm Thế Thái - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank) cho rằng, việc chuẩn hóa và kết nối dữ liệu chính là nền tảng để ngân hàng liên tục sáng tạo. Ông chia sẻ: “Phương châm của chúng tôi là tiên phong sáng tạo, triển khai thực tế để liên tục đánh giá, tinh chỉnh, mang lại cho khách hàng trải nghiệm thuận tiện nhất”.

HDBank hiện đã xây dựng mô hình “ngân hàng một chạm” (one click banking), nơi khách hàng chỉ cần xác thực sinh trắc học và nhấn một lần để tiếp cận sản phẩm phù hợp, từ thẻ ảo cho tới dịch vụ đi kèm.

Không dừng ở lĩnh vực tài chính, ngân hàng này còn phối hợp cùng C06 và Bộ Y tế triển khai dự án “Kiosk y tế thông minh” tại hơn 200 bệnh viện, giúp số hóa toàn bộ quy trình khám chữa bệnh từ đăng ký đến thanh toán.

Ở góc nhìn quốc tế và kinh nghiệm vận hành ngân hàng số, ông Jonas Eichhorst, Tổng Giám đốc Timo nhìn nhận, dữ liệu chỉ thực sự có ý nghĩa khi gắn với mô hình kinh doanh cụ thể.

“Điều quan trọng là dữ liệu hay trí tuệ nhân tạo có giúp giảm chi phí hay tăng doanh thu hay không?”, ông Jonas Eichhorst, Tổng Giám đốc Timo đặt vấn đề.

Theo ông Jonas, ngành tài chính đã chi hàng triệu USD để số hóa dữ liệu trong 10 năm qua, nhưng lợi ích thu về chưa tương xứng do trùng lặp công việc giữa các tổ chức. Cho rằng, việc nhận diện khách hàng nên thuộc về cơ sở dữ liệu quốc gia, còn mỗi ngân hàng cần tập trung vào năng lực cốt lõi của riêng mình ông Jonas nhận định, người tiêu dùng Việt Nam được đánh giá là “fickle”, nghĩa là rất cởi mở với cái mới nhưng cũng ít trung thành hơn so với các thị trường khác.

“Do đó, ưu đãi tài chính không giữ được khách hàng, chỉ sản phẩm và dịch vụ bền vững mới giúp xây dựng gắn kết lâu dài”, ông nói.

Đừng để “xe tốc độ cao” mất lái vì thiếu bảo mật

Chia sẻ về hành trình khai thác dữ liệu, ông Nguyễn Hưng - Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Tiên phong (TPBank), ví von dữ liệu như “trang sức” quý giá và chỉ có ý nghĩa khi được khai thác đúng cách.

Theo ông Hưng, thách thức lớn nhất hiện nay là làm sao sử dụng dữ liệu hiệu quả phục vụ quá trình ra quyết định. TPBank đã sớm thành lập một trung tâm chuyên trách về dữ liệu, tập trung làm sạch đầu vào, thiết lập chuẩn mực và phân vùng hợp lý để vừa “dân chủ hóa” việc khai thác vừa bảo đảm an toàn bảo mật.

Không dừng ở hệ thống, TPBank còn đầu tư đồng bộ từ quy trình đến đào tạo nhân sự, nâng cao nhận thức về vai trò dữ liệu, đồng thời ứng dụng AI tối ưu hiệu quả kinh doanh.

“Mọi quyết định, nếu muốn chính xác, đều phải dựa trên dữ liệu để có cơ sở vững chắc, sát thị trường, sát thực tiễn”, ông Hưng khẳng định.

Các ngân hàng đã đầu tư đồng bộ từ quy trình đến đào tạo nhân sự, nâng cao nhận thức về vai trò dữ liệu. Ảnh: Duy Minh.

Các chuyên gia nhận định: Dữ liệu là nguồn lực đặc biệt của kỷ nguyên công nghiệp 4.0. Theo TS. Phan Thanh Đức - giảng viên cao cấp, Trưởng khoa Cong nghệ thông tin và Kinh tế số (Học viện Ngân hàng): "Khác với nguồn lực thông thường, dữ liệu càng dùng, càng chia sẻ thì càng tạo thêm giá trị, chứ không mất đi, giống như tri thức". Theo ông, sự đồng hành, kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp và Trung tâm Dữ liệu quốc gia là điều quan trọng để người dân được hưởng thụ các sản phẩm, dịch vụ tiện ích và an toàn.

Ông Lê Quang Hà - Phó Giám đốc Công ty An ninh mạng Viettel, cảnh báo dữ liệu là loại tài sản khó bảo vệ nhất vì khả năng nhân bản. Chỉ trong 9 tháng đầu năm, hệ thống đã ghi nhận 412 vụ lộ lọt, rao bán 3,4 tỷ hành vi thông tin tại Việt Nam, với số tiền chuộc lên đến gần 1 triệu USD, tăng gấp 4 lần so với cùng kỳ. Thách thức liên thông dữ liệu càng lớn khi hơn 40% sự cố đến từ bên thứ ba và 11% từ bên thứ tư.

“Nhiều tổ chức tài chính sử dụng dữ liệu cá nhân và AI để nâng cao trải nghiệm khách hàng nhưng nếu không làm tốt, chính điều này sẽ là cánh cửa khiến hacker tấn công. Cùng với đó, ngân hàng còn phải đối mặt với áp lực kép từ khung pháp lý đa dạng, vừa phải tuân thủ luật trong nước, vừa phải thích ứng với chuẩn quốc tế. Nếu không chú trọng an toàn, bảo mật, thì giống như việc chúng ta đi trên một chiếc xe có tốc độ cao nhưng lại không làm chủ được nó", ông Hà lo ngại.

Chia sẻ về định hướng chính sách, ông Phạm Anh Tuấn (Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước) khẳng định, chiến lược chuyển đổi số ngành Ngân hàng luôn lấy khách hàng làm trung tâm, gắn liền với mục tiêu an toàn, bảo mật. Đến tháng 9/2025, đã có 128,9 triệu khách hàng được xác thực sinh trắc học; hệ thống cảnh báo rủi ro đã giúp hàng trăm nghìn người tránh được gian lận, bảo toàn hàng nghìn tỷ đồng.

Thực tế cho thấy, ngành Ngân hàng đang bước vào giai đoạn chuyển đổi số mạnh mẽ, xem dữ liệu là nền tảng cạnh tranh. Tuy nhiên, thách thức đặt ra là làm sao biến khối dữ liệu khổng lồ thành trải nghiệm liền mạch, cá nhân hóa theo thời gian thực và đảm bảo an toàn tuyệt đối. Đây là chiến lược dài hạn, đòi hỏi đầu tư đồng bộ về hạ tầng, nhân lực, pháp lý. Chỉ khi coi dữ liệu là tài sản chiến lược, các ngân hàng mới có thể xây dựng niềm tin và mở ra giá trị bền vững trong kỷ nguyên số.

Cho rằng, dữ liệu là tư liệu sản xuất, thiếu tá Đào Đức Triệu - Giám đốc Trung tâm Sáng tạo, khai thác dữ liệu (Bộ Công an), kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, nhấn mạnh, tư liệu này phải được đưa vào sử dụng, khai thác thì mới phát huy giá trị.

Ngân Thương