Chuyển từ 'quản lý bằng pháp luật' sang 'kiến tạo thể chế phát triển'

Tham dự hội nghị có đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương; các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long và Hồ Quốc Dũng; lãnh đạo các bộ, ban, ngành, cơ quan trung ương, địa phương...

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu tại hội nghị.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, trong nhiệm kỳ 2021-2025, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ, ngành Tư pháp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khẩn trương, đồng bộ, quyết liệt công tác tư pháp với nhiều đổi mới, gắn kết chặt chẽ với công tác lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành của cấp ủy, chính quyền địa phương. Trong đó, đã chú trọng đổi mới tư duy trong xây dựng và thi hành pháp luật; khẳng định ngày càng rõ nét vai trò là lực lượng nòng cốt trong tham mưu xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Đặc biệt, Bộ, ngành Tư pháp đã chủ trì tham mưu Chính phủ tham gia tích cực vào quá trình sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; hoàn thành tốt việc tham mưu xây dựng một số đạo luật quan trọng; chủ động, sáng tạo tham mưu các cơ chế pháp luật đặc thù, đặc biệt, góp phần phản ứng chính sách linh hoạt, kịp thời, tháo gỡ nhiều “điểm nghẽn” trong thực tiễn. Trong nhiệm kỳ 2021-2025, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua khối lượng nhiệm vụ lập pháp lớn nhất từ trước đến nay với gần 180 dự án luật, dự thảo nghị quyết.

Chỉ riêng tại Kỳ họp thứ 10 năm 2025, Chính phủ đã trình và được Quốc hội thông qua 47 luật, 8 nghị quyết. Với tinh thần đoàn kết, trách nhiệm, Bộ, ngành Tư pháp đã hoàn thành khối lượng công việc rất lớn với nhiều nhiệm vụ khó, chưa từng có tiền lệ trong nhiệm kỳ để triển khai các chủ trương, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế của đất nước.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các đại biểu tham dự hội nghị.

Theo báo cáo của Bộ Tư pháp, một số lĩnh vực công tác đạt kết quả nổi bật của ngành Tư pháp gồm: Bộ, ngành Tư pháp đã chủ động, tích cực tham mưu giúp Chính phủ, Quốc hội đề xuất những định hướng chính sách lớn, then chốt trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa gắn với xây dựng pháp luật, cải cách tư pháp. Công tác xây dựng pháp luật có những đổi mới mang tính đột phá; đã hoàn thành tham mưu khối lượng nhiệm vụ lập pháp lớn nhất từ trước đến nay, góp phần tháo gỡ nhiều “điểm nghẽn”, “nút thắt” về thể chế, pháp luật, khơi thông mọi nguồn lực phát triển.

Các đại biểu tham dự hội nghị.

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính ghi nhận, biểu dương, đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng và những thành tích quan trọng mà Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp và tổ chức pháp chế các bộ, ngành, chính quyền địa phương đã đạt được, góp phần quan trọng vào thành tựu chung của cả nước.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu rõ, năm 2026 là năm có ý nghĩa rất quan trọng, là năm tiến hành Đại hội XIV của Đảng; là năm đầu thực hiện Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng và đại hội Đảng các cấp. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng tiếp tục xác định rõ thể chế là 1 trong 3 đột phá chiến lược; phải nâng cao nhận thức và hành động trong xây dựng thể chế, pháp luật với 3 tư tưởng chỉ đạo chính: Xác định thể chế vừa là mục tiêu, vừa là động lực, nguồn lực phát triển, "là đột phá của đột phá", đầu tư cho thể chế là đầu tư cho sự phát triển; lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể, người dân và doanh nghiệp tham gia xây dựng và thực thi pháp luật; biến thể chế, pháp luật từ điểm nghẽn thành lợi thế cạnh tranh của quốc gia. Trên cơ sở đó, tiếp tục củng cố, phát triển 3 trụ cột nền tảng: Xây dựng nền dân chủ XHCN; xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN; xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Cơ bản đồng ý với định hướng, nhiệm vụ, giải pháp theo báo cáo và ý kiến của các đại biểu tại hội nghị, Thủ tướng yêu cầu Bộ, ngành Tư pháp tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang 80 năm trong thực hiện nhiệm vụ với "3 định hướng chiến lược" và "6 nhiệm vụ trọng tâm".

"3 định hướng chiến lược" bao gồm: Một là, phát huy vai trò nòng cốt trong tham mưu chiến lược xây dựng, hoàn thiện thể chế; đồng thời chú trọng nâng cao chất lượng công tác tổ chức thi hành pháp luật; bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, nhất là trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân, dưới sự lãnh đạo của Ðảng; ưu tiên xây dựng đồng bộ thể chế phát triển, trọng tâm là hệ thống pháp luật; đổi mới tư duy làm luật, chuyển từ "quản lý bằng pháp luật" sang "kiến tạo thể chế phát triển"; xóa bỏ tư duy "không biết mà vẫn quản", "không quản được thì cấm"; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi của cấp dưới và tăng cường giám sát, kiểm tra.

Hai là, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, ứng dụng sâu rộng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong lĩnh vực tư pháp, nhất là xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng được hệ thống đo lường chất lượng thực thi pháp luật dựa trên mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

Ba là, ưu tiên phát triển nguồn nhân lực tư pháp chất lượng cao, có đạo đức, bản lĩnh chính trị vững vàng, chuyên môn sâu, am hiểu luật pháp quốc tế, thành thạo công nghệ, kiên trì, bản lĩnh, nhất là trước những vấn đề mới, sáng tạo; đồng thời chủ động hội nhập, nâng tầm hợp tác quốc tế về công tác pháp luật và cải cách tư pháp; nâng cao năng lực phòng ngừa, xử lý tranh chấp quốc tế và tranh thủ tối đa mọi nguồn lực.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh phát biểu tại hội nghị.

"6 nhiệm vụ trọng tâm" bao gồm: Thứ nhất, tiếp tục bám sát, triển khai hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đã được nêu rất rõ tại Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng, thi hành pháp luật và Nghị quyết 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; đẩy mạnh rà soát, xử lý các vướng mắc về thể chế. Bộ Tư pháp tiếp tục phát huy tốt vai trò cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật và Ban Chỉ đạo về rà soát, tổ chức thực hiện việc xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật. Khẩn trương tập trung nghiên cứu, hoàn thiện các đề án quan trọng.

Thứ hai, Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan liên quan tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về các định hướng, nhiệm vụ lập pháp trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI dựa trên nguyên tắc "3 bảo đảm": Bao phủ toàn diện mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là Văn kiện Đại hội XIV và các Nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN.

Thứ ba, tập trung nghiên cứu, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật phù hợp với quan điểm đổi mới tư duy xây dựng pháp luật và định hướng hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam; thực hiện nghiêm quy định của Luật Ban hành VBQPPL, bảo đảm "thực hiện đầy đủ - đúng vai trò - trách nhiệm đến cùng" của Chính phủ đối với các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết; có giải pháp đột phá khắc phục triệt để tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết luật, pháp lệnh, nghị quyết; nâng cao chất lượng thẩm định, đánh giá tác động chính sách và theo dõi thi hành pháp luật.

Thứ tư, tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành hiệu quả các quy định của pháp luật về thi hành án dân sự, thi hành án hành chính; phấn đấu hoàn thành và vượt các chỉ tiêu được giao; bảo đảm 100% bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của tòa án về vụ án hành chính được theo dõi thi hành; đồng thời phát huy hiệu quả vai trò cơ quan đại diện pháp lý của Chính phủ trong tham mưu, phòng ngừa, giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế, bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhà nước, Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp, người dân Việt Nam.

Thứ năm, đẩy nhanh tiến độ và hoàn thành việc xây dựng, kết nối các cơ sở dữ liệu chuyên ngành của Bộ Tư pháp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu khác; triển khai hiệu quả việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình trong các lĩnh vực trọng tâm (hộ tịch, chứng thực, đăng ký biện pháp bảo đảm), rút ngắn thời gian, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp.

Thứ sáu, thực hiện nghiêm việc sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ ngành Tư pháp có phẩm chất, năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Tiếp nhận, kế thừa chức năng kiểm soát thủ tục hành chính từ Văn phòng Chính phủ, bảo đảm tính liên tục, hiệu quả. Xây dựng văn hóa ngành tư pháp "liêm chính - chuyên nghiệp - hiệu quả", lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo cao nhất.

Thủ tướng nhấn mạnh, công tác xây dựng pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, thường xuyên của cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành, địa phương. Để ngành Tư pháp hoàn thành tốt sứ mệnh của mình trong kỷ nguyên mới với vai trò xung kích trong xây dựng, hoàn thiện thể chế, Thủ tướng đề nghị Bộ trưởng, trưởng ngành, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục công tác lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, dành thời gian, trí tuệ, tập trung tối đa nguồn lực cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, gắn với kiểm tra giám sát; chịu trách nhiệm chính về chất lượng chính sách pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý của bộ, ngành mình.

Mỗi cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức phải nêu cao tinh thần thượng tôn pháp luật, gương mẫu chấp hành và thực thi các quy định pháp luật; kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng "kẽ hở", sự thông thoáng của pháp luật để trục lợi chính sách và tình trạng cấp trên "hợp thức hóa" cho cấp dưới, phát huy vai trò của công tác kiểm tra, giám sát, vai trò làm chủ của nhân dân.

Nguyễn Hương