Chuyện vụ án: Đâu phải 'chim trời, cá nước'…

Bị cáo trong vụ án này là một ngư dân, bị đưa ra xét xử công khai về tội “Cản trở hoạt động của phương tiện điện tử”. Với những người không phải là ngư dân, hành vi phạm tội nói trên có thể khá xa lạ. Nhưng với người dân vùng biển, nhất là ngư dân đánh bắt hải sản trên vùng biển xa, quy định về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) thì không hề xa lạ.

Theo quy định, tàu cá hoạt động trên biển có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên phải gắn thiết bị giám sát hành trình. Đây là thiết bị có tính năng định vị tàu cá, hoạt động 24/24 giờ để truyền dữ liệu vị trí, tốc độ, hướng đi của tàu, cảnh báo vượt ranh giới vùng biển Việt Nam về cơ quan quản lý nhà nước để quản lý, lưu trữ, trích xuất dữ liệu; đồng thời phát tín hiệu cứu nạn để hỗ trợ khi cần thiết.

Thực tế, đã có rất nhiều trường hợp bị xử phạt vì vi phạm quy định này. Tuy nhiên, không ít người vẫn đổ lỗi cho việc không bật thiết bị giám sát hành trình là do thiết bị bị hỏng, do “mất sóng” viễn thông, do đường truyền không ổn định… nhằm lách luật và qua mắt cơ quan chức năng.

Trước khi phiên tòa này diễn ra khoảng 1 năm, cuối năm 2024, tại xã Đông Trạch (xã Đức Trạch, huyện Bố Trạch cũ), Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình (cũ), phối hợp với các đơn vị, địa phương liên quan tổ chức “Phiên tòa giả định” về chống IUU cho ngư dân trên địa bàn. Đây cũng là một trong những địa phương có đội tàu đánh bắt cá trên biển hùng hậu của tỉnh.

Minh họa: T.H

Tình huống của “Phiên tòa giả định” được đặt ra như sau: Trong quá trình đánh bắt, chủ của 2 tàu cá đã đưa tàu sang vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép và bị lực lượng chức năng nước sở tại bắt giữ. Để chuộc lại tàu và tránh bị cơ quan chức năng Việt Nam phát hiện, xử phạt, chủ tàu đã tìm người làm giả 2 bộ hồ sơ và mua thiết bị giám sát hành trình mới, nhằm thay thế hồ sơ của 2 con tàu bị bắt.

Sau khi chuộc lại tàu, chủ tàu tuyển dụng lao động, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình mới, xóa số hiệu tàu để tiếp tục sang vùng biển nước ngoài đánh bắt hải sản trái phép. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, do thiết bị giám sát hành trình bị tắt và không xác định rõ ranh giới biển, một lần nữa, 2 chiếc tàu nói trên tiếp tục vi phạm vùng biển nước ngoài và bị lực lượng chức năng nước sở tại bắt giữ.

Sau khi phân tích tính chất, hành vi vi phạm và căn cứ các quy định của pháp luật, hội đồng xét xử đã tuyên án phạt tù các bị cáo. Trong nhiều tội danh được nêu ra, có trường hợp bị tuyên phạt tù về tội “Cản trở hoạt động của phương tiện điện tử”. Tình huống giả định, song những vi phạm nói trên thực tế đã xảy ra. Thế nhưng, vẫn còn không ít ngư dân bỏ qua những lời tuyên truyền, giải thích, khuyến cáo và cả những cảnh báo nghiêm khắc của cơ quan chức năng.

Hoạt, bị cáo trong phiên tòa nói trên, vốn là một thuyền trưởng có nhiều năm kinh nghiệm đi biển. Đêm hôm đó, Hoạt cùng 5 thuyền viên âm thầm điều khiển con tàu rời cảng ra khơi. Từ lúc tàu rời cảng và suốt hành trình gần 3 ngày đêm lênh đênh trên biển, Hoạt không bật thiết bị giám sát hành trình, dù thiết bị này vẫn hoạt động bình thường. Dù chỉ là người đánh cá thuê, chắc chắn vị thuyền trưởng này không “ngây thơ” đến mức không biết thiết bị này dùng để làm gì. Nó càng không phải là vật trang trí để qua mắt kiểm tra của lực lượng chức năng. Lý do không biết chữ, nhận thức pháp luật hạn chế cũng không thể là cái cớ để Hoạt tự cho mình đứng ngoài các quy định.

Đến ngày thứ 3, trong lúc thả neo đánh cá trên vùng biển nước ngoài, tàu của Hoạt bị lực lượng chức năng của nước bạn phát hiện, tạm giữ và xử phạt hơn 70 triệu đồng (giá tiền quy đổi sang đồng Việt Nam). Không chỉ bị xử phạt, toàn bộ số hải sản đánh bắt được trong 2 ngày trước đó cùng ngư lưới cụ cũng bị tịch thu.

Vậy là sau nhiều ngày lênh đênh trên biển, tất cả công sức, mồ hôi của 6 con người bỗng chốc đổ sông đổ bể. Giờ đây, đứng trước hội đồng xét xử, hơn ai hết, Hoạt hiểu rằng một chuyến biển thuận buồm xuôi gió, thuyền về cá nặng đầy khoang không đồng nghĩa với việc được phép đánh bắt hải sản bằng “mọi giá” như quan niệm xưa.

Với hành vi ngăn chặn việc truyền tải dữ liệu của thiết bị giám sát hành trình tàu cá trong thời gian 68 giờ 30 phút để đánh bắt hải sản trái phép, Hoạt bị tuyên phạt 3 năm tù giam. Cũng giống như “Phiên tòa giả định” trước đó, phiên tòa này có nhiều người đến tham dự. Chỉ có điều, sau phiên tòa, không còn ai bàn tán, xì xào “nước sông, cá biển”, ai rõ luồng cá, nhanh tay lưới là có thể tùy ý đánh bắt, hay giữa biển cả bao la, con tàu như hạt cát, cơ quan chức năng làm sao có thể kiểm soát và biết được.

Bởi, tình huống giả định giờ đây đã trở thành bản án nghiêm khắc và là bài học cho những hành vi cố ý vi phạm. Chỉ mong rằng, sẽ không còn những ngư dân vươn khơi bám biển phải trả giá vì bất chấp các quy định của pháp luật, vốn đã được cảnh báo từ trước.

Dương Công Hợp

* Tên nhân vật trong bài đã được thay đổi.