Có gì trong Bản ghi nhớ của Nga nhằm giải quyết xung đột Ukraine? Chuyên gia chỉ ra sự khác biệt mục tiêu của hai nước

Các phái đoàn Nga và Ukraine đàm phán vòng 2 ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày 2/6. (Nguồn: Getty Images)

Hãng thông tấn TASS dẫn lời Trưởng đoàn đàm phán Nga Vladimir Medinsky cho biết, Moscow đã trao bản ghi nhớ gồm hai phần cho phía Ukraine. Theo ông, bản ghi nhớ được trình bày chi tiết với phần thứ hai đưa ra nhiều cách thức để ngừng bắn.

Phần thứ nhất là điều kiện giải quyết cuộc xung đột. Về vấn đề chủ quyền, trong số các điều kiện để đạt được lệnh ngừng bắn, phía Kiev được đề nghị ký một thỏa thuận để thực hiện các điều khoản cho một giải pháp cuối cùng. Văn bản này hàm ý sự công nhận quốc tế đối với Crimea, Donbass và Novorossiya là một phần của Nga.

Ngoài ra, để có một giải pháp cuối cùng ở Ukraine, cần phải bảo đảm đầy đủ các quyền, tự do và lợi ích của người nói tiếng Nga, bao gồm việc trao trả cho tiếng Nga vai trò là ngôn ngữ chính thức và áp dụng lệnh cấm theo luật đối với việc tôn vinh và tuyên truyền chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa phát xít mới.

Bên cạnh đó, để có một giải pháp cho cuộc xung đột Ukraine, cần phải dỡ bỏ mọi hạn chế đối với Nhà thờ chính thống Ukraine.

Bản ghi nhớ cũng yêu cầu về tính trung lập của Ukraine, theo đó Kiev phải từ chối tham gia các liên minh và liên minh quân sự, cấm mọi hoạt động quân sự của các nước thứ ba trên lãnh thổ Ukraine và việc triển khai các đội hình quân sự nước ngoài, căn cứ quân sự và cơ sở hạ tầng quân sự tại đó.

Văn bản này quy định lệnh cấm trực tiếp việc tiếp nhận, quá cảnh và triển khai vũ khí hạt nhân tại Ukraine, cũng như quy định về việc thành lập số lượng tối đa Lực lượng vũ trang Ukraine, vũ khí và thiết bị quân sự.

Ukraine cũng phải dỡ bỏ tất cả các lệnh trừng phạt hiện tại đối với Nga và không áp đặt các lệnh trừng phạt mới. Văn bản này yêu cầu Kiev từ bỏ các yêu sách chung liên quan thiệt hại do Chiến dịch quân sự đặc biệt gây ra.

Về quan hệ ngoại giao, Bản ghi nhớ quy định việc khôi phục theo từng giai đoạn các mối quan hệ ngoại giao và kinh tế với Ukraine, bao gồm cả quá cảnh khí đốt.

Phần thứ hai là về điều kiện để ngừng bắn, với yêu cầu đầu tiên là Ukraine phải rút toàn bộ Lực lượng vũ trang khỏi các khu vực Donetsk, Lugansk, Kherson và Zaporizhia. Kể từ thời điểm Lực lượng vũ trang Ukraine rút khỏi lãnh thổ Liên bang Nga, bao gồm cả Donbass và Novorossiya, một chế độ ngừng bắn kéo dài 30 ngày sẽ được thiết lập. Việc rút quân phải được thực hiện trong vòng 30 ngày kể từ ngày ngừng bắn.

Yêu cầu thứ hai đối với Kiev là một giải pháp trọn gói gồm 10 điểm gồm: Cấm tái triển khai Lực lượng vũ trang Ukraine, ngoại trừ các hoạt động rút quân đến một khoảng cách đã thỏa thuận tính từ biên giới của Nga; việc cung cấp vũ khí phương Tây cho Ukraine phải được loại bỏ, điều này cũng áp dụng cho việc cung cấp thông tin tình báo; cần phải loại bỏ sự hiện diện quân sự của các nước thứ ba trên lãnh thổ Ukraine, không cho phép sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài vào các hoạt động quân sự của Ukraine; Ukraine phải dỡ bỏ thiết quân luật; cần thành lập một Trung tâm song phương để giám sát chế độ ngừng bắn; Ukraine phải dừng huy động và bắt đầu giải ngũ để ngừng bắn.

Ngoài ra, văn bản của phía Nga còn yêu cầu Kiev giải tán các tổ chức dân tộc chủ nghĩa ở Ukraine; Kiev cũng cần ân xá cho “tù nhân chính trị” và thả quân nhân và thường dân bị giam giữ.

Bản ghi nhớ thiết lập trình tự các bước và thời gian thực hiện, theo đó, ngay sau khi Nga chuyển giao 6.000 thi thể quân nhân tử trận cho phía Ukraine, sẽ diễn ra “việc ký Bản ghi nhớ về lệnh ngừng bắn với các ngày cụ thể để thực hiện tất cả các điều khoản của văn bản này và xác định ngày ký Hiệp ước tương lai về giải quyết hoàn toàn xung đột”.

Sau đó, lệnh ngừng bắn kéo dài 30 ngày được thiết lập. Tiếp theo là “tổ chức bầu cử, thành lập các cơ quan chính phủ trên lãnh thổ Ukraine” và tiếp theo sẽ là "ký hiệp ước". Chính quyền Ukraine phải công bố ngày bầu cử tổng thống và Quốc hội, diễn ra chậm nhất là 100 ngày sau khi dỡ bỏ thiết quân luật.

Một hiệp ước hòa bình giữa Nga và Ukraine phải được chấp thuận bằng một nghị quyết ràng buộc về mặt pháp lý của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Đánh giá về bản ghi nhớ này, Phó Giám đốc Viện các nước thuộc Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) Vladimir Zharikhin cho rằng, bản ghi nhớ của Nga nhằm hướng tới một giải pháp hòa bình dựa trên tinh thần thỏa hiệp, trong khi phía Ukraine lại không có thiện chí tương tự.

TASS dẫn lời ông Zharikhin nói: “Cả hai bản ghi nhớ đều được soạn thảo một cách chuyên nghiệp, nhưng có sự khác biệt căn bản về mục đích. Nga chuẩn bị bản ghi nhớ nhằm đạt được mục tiêu cuối cùng của toàn bộ tiến trình đàm phán - đó là tìm kiếm một sự thỏa hiệp có thể làm nền tảng cho một thỏa thuận hòa bình".

Ngược lại, mục tiêu chính của phía Ukraine là khác biệt: “Thứ nhất là thúc đẩy ý tưởng về một lệnh ngừng bắn kéo dài một tháng mà không kèm điều kiện; thứ hai là thể hiện lập trường cứng rắn và không nhượng bộ.”

Theo chuyên gia này, Kiev muốn chứng minh rằng họ “không sẵn sàng và cũng không có ý định tiến gần đến mục tiêu cuối cùng mà bản ghi nhớ Nga hướng đến: một thỏa thuận hòa bình”. Ukraine đang tham gia đàm phán không phải để đạt được kết quả thực chất, mà để kéo dài quá trình, với hy vọng tình hình quốc tế thay đổi - chẳng hạn như khả năng đảng Dân chủ giành lại quyền lực tại Mỹ.

Theo chuyên gia trên, các trở ngại lớn nhất từ phía Kiev sẽ liên quan việc không công nhận chủ quyền của Nga tại Crimea, Donbass và vùng Novorossiya, cũng như việc từ bỏ ý định gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Ông cho biết thêm, bản ghi nhớ của Nga “linh hoạt hơn đáng kể”, để ngỏ không gian cho đàm phán và thể hiện thiện chí thỏa hiệp.

Bảo Minh