Cơ hội định hình thị trường khí thiên nhiên trong chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam

Diễn đàn Chiến lược và Xu hướng Phát triển Thị trường Khí thiên nhiên (CNG, LNG, LPG) tại Việt Nam và khu vực ASEAN được tổ chức với sự tham gia của đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia kinh tế - năng lượng, doanh nghiệp trong lĩnh vực khí cùng các tổ chức, đối tác trong và ngoài nước.

Nhằm cập nhật xu hướng, chia sẻ kinh nghiệm và thảo luận các định hướng phát triển thị trường khí thiên nhiên, Diễn đàn Chiến lược và Xu hướng Phát triển Thị trường Khí thiên nhiên (CNG, LNG, LPG) tại Việt Nam và khu vực ASEAN được tổ chức với sự tham gia của đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia kinh tế - năng lượng, doanh nghiệp trong lĩnh vực khí cùng các tổ chức, đối tác trong và ngoài nước. Diễn đàn diễn ra trong bối cảnh nhu cầu năng lượng tiếp tục tăng cao, trong khi yêu cầu giảm phát thải và phát triển bền vững ngày càng trở nên cấp thiết.

Vai trò “năng lượng cầu nối” của khí thiên nhiên

Trong chiến lược năng lượng của nhiều quốc gia, khí thiên nhiên được coi là giải pháp trung gian giúp giảm phát thải CO₂ so với than đá và dầu mỏ, đồng thời bảo đảm tính ổn định của hệ thống năng lượng. Đối với Việt Nam và các nước ASEAN, nơi quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa vẫn đang diễn ra nhanh, khí thiên nhiên mang lại lợi thế về tính linh hoạt, khả năng đáp ứng phụ tải nền và mức phát thải thấp hơn.

CNG, LNG và LPG hiện được sử dụng ngày càng rộng rãi trong công nghiệp, giao thông và phát điện. Đặc biệt, LNG được xem là giải pháp quan trọng nhằm bù đắp sự suy giảm của các mỏ khí trong nước và hỗ trợ tích hợp năng lượng tái tạo vào hệ thống điện. Thực tế, việc đưa vào vận hành Nhà máy điện Nhơn Trạch 3–4, nhà máy điện sử dụng LNG đầu tiên tại Việt Nam, được coi là dấu mốc quan trọng trong tiến trình phát triển điện khí của quốc gia.

Theo các phân tích tại Diễn đàn, nhu cầu khí thiên nhiên toàn cầu hiện đạt khoảng 4.250 tỷ m³ và được dự báo tăng lên 4.700 tỷ m³ vào năm 2030. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương được đánh giá là động lực tăng trưởng chính của thị trường, trong bối cảnh nhu cầu tại châu Âu có xu hướng giảm nhẹ do đẩy mạnh chuyển sang năng lượng tái tạo.

Đáng chú ý, trong kịch bản giá khí giảm, nhu cầu tại châu Á - Thái Bình Dương có thể tăng thêm khoảng 50 tỷ m³, qua đó giúp tổng nhu cầu khí toàn cầu duy trì ở mức cao trong trung hạn. Điều này cho thấy thị trường khí thiên nhiên vẫn còn dư địa phát triển đáng kể, đặc biệt tại các nền kinh tế đang tăng trưởng nhanh như Việt Nam và các nước ASEAN.

Các chuyên gia cho rằng, thị trường khí toàn cầu đang bước vào làn sóng phát triển lớn nhất từ trước tới nay, với sự tái cân bằng nguồn cung và dòng chảy thương mại LNG ngày càng linh hoạt. Đây được xem là “thời điểm vàng” để các quốc gia nhập khẩu, trong đó có Việt Nam, xây dựng chiến lược dài hạn về phát triển hạ tầng và thị trường khí.

Việt Nam trước yêu cầu phát triển đồng bộ thị trường khí

Đối với Việt Nam, nhu cầu năng lượng được dự báo tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới, cùng với sự mở rộng của các khu công nghiệp, đô thị và hệ thống giao thông. Trong khi đó, các nguồn năng lượng trong nước có xu hướng suy giảm, còn năng lượng tái tạo, dù phát triển nhanh, vẫn cần thời gian để hoàn thiện hạ tầng lưu trữ và cơ chế thị trường.

Trong bối cảnh đó, phát triển thị trường khí thiên nhiên một cách đồng bộ, minh bạch và bền vững được coi là nhiệm vụ chiến lược, gắn với mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0”. Nhiều ý kiến tại Diễn đàn cho rằng, Việt Nam cần sớm hoàn thiện khung chính sách cho thị trường khí, từ quy hoạch, đầu tư hạ tầng, cơ chế giá đến các quy định về hợp đồng mua bán và phân phối.

Mặc dù tiềm năng lớn, sự phát triển của thị trường khí thiên nhiên tại Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Trước hết là bài toán hạ tầng, bao gồm kho cảng LNG, hệ thống vận chuyển, phân phối và kết nối với các trung tâm tiêu thụ. Đây là lĩnh vực đòi hỏi vốn đầu tư lớn, thời gian thu hồi dài và cơ chế chia sẻ rủi ro hợp lý giữa Nhà nước và khu vực tư nhân.

Bên cạnh đó, khung pháp lý và cơ chế chính sách cho thị trường khí vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Việc thiếu các tín hiệu giá dài hạn, cơ chế mua bán linh hoạt và minh bạch có thể làm giảm sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư. Ngoài ra, cạnh tranh giữa khí thiên nhiên và các nguồn năng lượng khác, đặc biệt là năng lượng tái tạo, cũng đặt ra yêu cầu phải tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả vận hành.

Kinh nghiệm từ một số quốc gia ASEAN cho thấy, việc phát triển thị trường khí thành công cần dựa trên chiến lược dài hạn, gắn kết chặt chẽ giữa quy hoạch năng lượng, chính sách môi trường và phát triển công nghiệp. Một số nước đã triển khai hiệu quả mô hình nhập khẩu LNG kết hợp với phát triển điện khí, đồng thời khuyến khích sử dụng CNG và LPG trong giao thông và công nghiệp nhằm giảm ô nhiễm không khí.

Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm này, đồng thời tận dụng lợi thế vị trí địa lý và quy mô thị trường để trở thành điểm trung chuyển và tiêu thụ khí quan trọng trong khu vực. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp trong việc xây dựng chính sách, phát triển hạ tầng và thu hút đầu tư.

Doanh nghiệp và công nghệ – động lực của thị trường

Tại Diễn đàn, nhiều tham luận nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong việc thúc đẩy thị trường khí thiên nhiên phát triển theo hướng hiệu quả và bền vững. Việc ứng dụng công nghệ mới trong lưu trữ, vận chuyển và sử dụng khí, cùng với các giải pháp quản lý thông minh, được xem là yếu tố then chốt giúp giảm chi phí và nâng cao tính cạnh tranh.

Đồng thời, các giải pháp tài chính xanh, cơ chế huy động vốn dài hạn và hợp tác quốc tế cũng được đánh giá là cần thiết để hỗ trợ các dự án khí quy mô lớn. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, việc kết nối với các đối tác trong khu vực ASEAN sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận kinh nghiệm, công nghệ và nguồn vốn, qua đó nâng cao vị thế trên thị trường khu vực.

Thông qua các phiên thảo luận và tham luận chuyên sâu, Diễn đàn Chiến lược và Xu hướng Phát triển Thị trường Khí thiên nhiên đã cung cấp bức tranh toàn cảnh về xu hướng thị trường, đồng thời chỉ ra những vấn đề then chốt cần giải quyết trong thời gian tới. Ban tổ chức kỳ vọng, các kết quả thảo luận sẽ góp phần hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng doanh nghiệp trong việc xây dựng chiến lược phát triển thị trường khí thiên nhiên phù hợp với điều kiện Việt Nam và khu vực ASEAN.

Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng là xu thế không thể đảo ngược, khí thiên nhiên - với vai trò là nguồn năng lượng chuyển tiếp - sẽ tiếp tục giữ vị trí quan trọng trong cơ cấu năng lượng của Việt Nam. Việc nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức và phát triển thị trường một cách minh bạch, bền vững sẽ là chìa khóa để Việt Nam vừa bảo đảm an ninh năng lượng, vừa tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển kinh tế xanh và giảm phát thải trong những thập kỷ tới.

Thái Phương