Có một mô hình cấp cứu đang là 'khắc tinh' với những căn bệnh ngưng tim

Sự ra đời của một mô hình cấp cứu “lạ”

Tại Việt Nam, ngưng tim, đuối nước và các tai nạn cộng đồng vẫn là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, một phần do kiến thức sơ cứu còn hạn chế trong cộng đồng. Việc xử trí chậm trễ hoặc sơ cứu sai cách không chỉ làm giảm cơ hội sống sót mà còn có thể khiến tình trạng bệnh nhân nặng nề hơn.

Bệnh nhân W.C.N (74 tuổi, quốc tịch Malaysia và Singapore) ngưng tim đến 95 phút vẫn được cứu sống thành công - Ảnh: BV

Đại tá, BSCK2 Vũ Đình Ân - Chủ nhiệm Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, Bệnh viện Quân y 175- cho biết sơ cứu kịp thời tại hiện trường là “điều kiện cần”, còn điều trị chuyên sâu trong bệnh viện là “điều kiện đủ”. Khi hai yếu tố này gắn kết thành một chuỗi cấp cứu hoàn chỉnh, cơ hội sống sót và hồi phục toàn diện cho người bệnh sẽ được nâng cao rõ rệt.

Nhận thấy tầm quan trọng đó, Bệnh viện Quân y 175 đã chủ trì đề tài cấp Quốc gia “Nghiên cứu xây dựng và đánh giá hiệu quả mô hình cấp cứu trước bệnh viện”.

Đề tài được triển khai trong 48 tháng (10.2021 – 9.2025), khảo sát trên 6 tỉnh, thành với hơn 10.800 người dân và 1.200 nhân viên y tế. Kết quả nghiên cứu đã hình thành 3 mô hình cấp cứu phù hợp với từng địa bàn: thành phố, thị xã - thị trấn và nông thôn.

Theo bác sĩ Ân hiện mô hình này đang được thử nghiệm tại phường Hạnh Thông (TP.HCM) và tỉnh Tiền Giang (cũ). Song song đó, bệnh viện tổ chức nhiều khóa huấn luyện ITLS (International Trauma Life Support) và HHA (Huấn luyện Hồi sức nâng cao) cho y tế cơ sở, lực lượng tại chỗ và cộng đồng. Nội dung bao gồm: nhận biết sớm ngưng tim, thực hành CPR chuẩn quốc tế, sử dụng AED (máy khử rung tim tự động) và kỹ năng sơ cứu khẩn cấp.

Bệnh nhân ngưng tim đến 95 phút vẫn cứu sống

Điều đáng nói, chỉ trong 4 tháng gần đây, Bệnh viện Quân y 175 đã cứu sống 6 ca ngưng tim ngoại viện nhờ mô hình cấp cứu trước viện. Đặc biệt, có trường hợp bệnh nhân ngưng tim tới 95 phút nhưng vẫn hồi phục ngoạn mục.

Đó là trường hợp ông W.C.N (74 tuổi, quốc tịch Malaysia và Singapore). Vào khoảng 6 giờ ngày 11.7, ông này đang chơi tennis tại phường Hạnh Thông (TP.HCM) thì đột ngột ngừng tim. Một nhân viên y tế gần đó lập tức thực hiện ép tim ngoài lồng ngực (CPR – kỹ thuật hồi sinh tim phổi) và gọi cấp cứu 115. Trong suốt quá trình vận chuyển, CPR được duy trì liên tục để giữ máu lưu thông đến não và các cơ quan quan trọng.

Đến 7 giờ 20, bệnh nhân nhập khoa Cấp cứu (C1.3), Bệnh viện Quân y 175 trong tình trạng ngưng tim – ngưng thở. Báo động đỏ nội viện được kích hoạt, huy động đồng thời các khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực, Can thiệp Tim mạch, Gây mê Hồi sức. Sau 45 phút hồi sinh tim phổi và sốc điện, nhịp tim trở lại. Chụp mạch vành phát hiện tắc hoàn toàn động mạch vành trái cùng tổn thương nghiêm trọng hai nhánh còn lại, bệnh nhân được can thiệp đặt stent khẩn cấp. Tiếp đó, bệnh nhân trải qua hồi sức đa cơ quan, kiểm soát thân nhiệt, lọc máu và bảo vệ não, tập vật lý trị liệu và hồi phục hoàn toàn trước khi xuất viện.

Trung tá, ThS-BS Diệp Hồng Kháng – Phó Chủ nhiệm Khoa Hồi sức tích cực và chống độc cho biết đây là một trong những trường hợp hiếm hoi ngưng tim ngoài viện trong thời gian kéo dài nhưng vẫn được cứu sống thành công. Yếu tố then chốt chính là sự phối hợp liên chuyên khoa chặt chẽ, từ cấp cứu, can thiệp, hồi sức đến phục hồi chức năng. Mô hình điều trị toàn diện này giúp nâng cao đáng kể cơ hội sống và hạn chế tối đa tổn thương não.

Bệnh viên Quân y 175 tổ chức chương trình huấn luyện đào tạo và diễn tập hô hấp cấp cứu nhằm phục vụ cho mô hình cấp cứu trước bệnh viện - Ảnh: BV

“Bệnh nhân này được cứu sống là nhờ mô hình cấp cứu trước bệnh viện đang thí điểm tại phường Hạnh Thông (TP.HCM); mạng lưới cấp cứu tại chỗ đã được huấn luyện kỹ năng CPR, cùng sự phối hợp nhịp nhàng với 115 và Bệnh viện Quân y 175, “thời gian vàng” cứu sống bệnh nhân đã được duy trì hiệu quả”, bác sĩ Kháng nhấn mạnh.

Tầm quan trọng của hồi sinh tim phổi (CPR)

Ngoài trường hợp trên, Bệnh viện Quân y 175 còn cứu sống 5 bệnh nhân khác sau khi ngưng tim từ 10 đến 35 phút. Nguyên nhân chủ yếu là rối loạn nhịp thất (tim co bóp bất thường khiến máu không bơm được đi nuôi cơ thể) và nhồi máu cơ tim cấp (mạch máu tim bị tắc đột ngột). Nếu không xử trí kịp, não sẽ tổn thương không hồi phục chỉ sau 4–6 phút.

Trường hợp bệnh nhân P.V.L.(80 tuổi) bị nhồi máu cơ tim khi đang đi bộ, được người xung quanh ép tim ngay trong 2 phút. Khi vào viện, bệnh nhân có mạch trở lại sau 8 phút hồi sức, được can thiệp mạch vành khẩn và xuất viện không di chứng thần kinh. Ngược lại, bệnh nhân P.T.B (2005) ngưng tim khi đá bóng nhưng không được CPR tại chỗ, não thiếu oxy kéo dài, dù được hồi sức tích cực nhưng nguy cơ tổn thương não vẫn cao.

Một trường hợp khác, bệnh nhân Đ.T.Q (20 tuổi) treo cổ tự tử, được phát hiện trong 4 phút và ép tim ngay. Khi vào viện, bệnh nhân chỉ cần hỗ trợ thở máy ngắn hạn và phục hồi hoàn toàn sau 2 tuần, minh chứng cho giá trị của “thời gian vàng”.

Bác sĩ Kháng cho biết, những ca được CPR sớm tại hiện trường hồi phục nhanh hơn đáng kể, dù thời gian ngưng tim dài. Ngược lại, các ca không được cấp cứu trước viện phải hồi sức lâu hơn và nguy cơ di chứng cao hơn.

“Kinh nghiệm cho thấy, để tối đa cơ hội sống sót cần hội đủ 3 yếu tố vàng: CPR sớm tại hiện trường nhằm duy trì tưới máu não và các cơ quan trong “thời gian vàng”; hệ thống phản ứng nhanh nội viện để xử trí nguyên nhân và hồi sức tối ưu và điều trị toàn diện sau hồi phục với các biện pháp kiểm soát thân nhiệt, lọc máu, bảo vệ não và phục hồi chức năng sớm”, bác sĩ Kháng nói.

Bác sĩ Vũ Đình Ân nhấn mạnh thành công này là kết quả của việc sơ cứu kịp thời tại hiện trường, sự phối hợp nhịp nhàng với 115 và chiến lược điều trị liên chuyên khoa tại bệnh viện. Đây chính là minh chứng thuyết phục cho giá trị của mô hình cấp cứu trước bệnh viện, là “khắc tinh” của những căn bệnh ngưng tim.

Qua đây, bác sĩ Ân khuyến cáo, người trên 60 tuổi, hoặc có bệnh tim mạch nên khám sức khỏe định kỳ, tuân thủ điều trị và vận động điều độ. Đặc biệt, mỗi gia đình cần chủ động học kỹ thuật ép tim ngoài lồng ngực để không bỏ lỡ “thời gian vàng” khi có sự cố xảy ra.

Hồ Quang