Coi hành hung nhân viên y tế là hành vi chống người thi hành công vụ: Đề xuất phù hợp và cần thiết

Giải trình trước Quốc hội trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế-xã hội sáng 30-10, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đề xuất cần coi hành vi hành hung nhân viên y tế trong khi thực hiện nhiệm vụ khám, chữa bệnh là hành vi chống người thi hành công vụ để có cơ sở xử lý hình sự mạnh mẽ, tạo tính răn đe cao.

Tôi cho rằng, đề xuất này hoàn toàn phù hợp và những người làm nhiệm vụ bảo vệ sức khỏe, tính mạng của nhân dân xứng đáng được bảo vệ bằng hành lang pháp lý mạnh mẽ, rõ ràng. Hơn nữa, nếu vẫn xử lý theo hướng “cố ý gây thương tích” hoặc “gây rối trật tự công cộng” sẽ khiến ý nghĩa pháp lý và tính răn đe của pháp luật bị thu hẹp, bởi bản chất của hành vi hành hung nhân viên y tế không chỉ là xâm hại thân thể cá nhân mà còn là hành vi cản trở người đang thực thi công vụ được Nhà nước giao.

Đại tá, TS Vũ Đức Thắng, Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Chủ nhiệm Khoa Ngoại tim mạch, Bệnh viện Quân y 103 (Học viện Quân y) thăm khám, hướng dẫn bệnh nhân chăm sóc sức khỏe. Ảnh: NHƯ CƯỜNG

Cần thấy rằng, nhân viên y tế khi đang trực tiếp cấp cứu, khám, chữa bệnh, chăm sóc người bệnh là đang thực hiện nhiệm vụ do Nhà nước giao phó thông qua hệ thống y tế công lập nên hoàn toàn có thể được xem là người thi hành công vụ. Bên cạnh họ, lực lượng bảo vệ trật tự trong bệnh viện cũng là những người đang thực hiện nhiệm vụ giữ gìn trật tự, bảo đảm an toàn cho hoạt động khám, chữa bệnh. Do đó, hành vi tấn công, đe dọa, xúc phạm hoặc cản trở những người này trong khi họ đang làm nhiệm vụ cần được xem xét xử lý theo hướng tội “Chống người thi hành công vụ” tại Điều 330 Bộ luật Hình sự hiện hành.

Dưới góc nhìn của khoa học hình sự, hành vi chống người thi hành công vụ có cấu thành gồm 4 yếu tố cơ bản: Khách thể, chủ thể, mặt khách quan và mặt chủ quan. Khách thể mà hành vi này xâm phạm là hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức và người được giao thực hiện công vụ. Mặt khách quan biểu hiện ở hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc sử dụng thủ đoạn khác nhằm cản trở người thi hành công vụ thực hiện nhiệm vụ. Trong trường hợp này, hành vi hành hung nhân viên y tế đang thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, đặc biệt là tại khu vực cấp cứu chính là sự cản trở trực tiếp đến việc thực hiện nhiệm vụ được Nhà nước giao, nên có đủ dấu hiệu cấu thành tội danh theo Điều 330 Bộ luật Hình sự. Mặt chủ quan của tội phạm thể hiện ở lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức rõ nạn nhân đang làm nhiệm vụ, song vẫn cố tình tấn công, cản trở hoặc gây thương tích. Động cơ có thể xuất phát từ bức xúc, mất kiểm soát hoặc hiểu lầm, nhưng về bản chất, đó vẫn là hành vi cố ý xâm phạm đến hoạt động công vụ của Nhà nước trong lĩnh vực y tế. Theo phân tích của khoa học hình sự, đây là loại tội phạm mang tính bộc phát, thường xuất hiện trong trạng thái kích động mạnh, nhưng hậu quả xã hội lại đặc biệt nghiêm trọng vì gây mất kỷ cương, suy giảm niềm tin vào công lý và khiến lực lượng thi hành công vụ bị đe dọa trong chính môi trường làm việc của họ.

Để góp phần ngăn chặn tình trạng bạo hành y tế, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần thống nhất cách hiểu và áp dụng pháp luật về khái niệm “người thi hành công vụ” trong lĩnh vực y tế. Khi nhân viên y tế đang trong ca trực, thực hiện nhiệm vụ chăm sóc, điều trị cho người bệnh thì hành vi tấn công họ phải được xử lý hình sự với tư cách là hành vi chống người thi hành công vụ. Đồng thời, các cơ quan có trách nhiệm trong việc bảo đảm an ninh, trật tự bệnh viện cần được tăng cường năng lực, quyền hạn và cơ chế phối hợp với các đơn vị bảo vệ an ninh tại cơ sở. Hệ thống camera giám sát, nút báo động khẩn cấp và cơ chế phản ứng nhanh khi có sự cố cần được triển khai rộng rãi để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho nhân viên y tế. Về chính sách dài hạn, cần nghiên cứu xây dựng văn bản pháp luật riêng về bảo vệ người hành nghề y tế, tương tự như quy định về bảo vệ giáo viên, phóng viên hay người thực hiện công vụ khác. Văn bản này nên xác định rõ các hành vi bị cấm, quy định chế tài nghiêm khắc và thiết lập cơ chế khởi tố theo yêu cầu công vụ, tức là khi xảy ra hành vi tấn công nhân viên y tế đang làm nhiệm vụ, cơ quan có thẩm quyền phải chủ động khởi tố, không phụ thuộc vào đơn yêu cầu của người bị hại. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ tâm lý, phục hồi nghề nghiệp và bảo hiểm rủi ro cho những người bị xâm hại khi làm nhiệm vụ.