Cơn bão AI càn quét thị trường lao động Việt Nam

Sự bùng nổ của các công cụ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT, Midjourney hay Sora không còn là câu chuyện công nghệ viễn tưởng. AI đã và đang “ngồi” vào bàn làm việc của nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam, từ marketing, công nghệ cho tới dịch vụ khách hàng.

Song song với sự tiện lợi là nỗi lo âm thầm lan rộng: Làn sóng cắt giảm nhân sự diễn ra lặng lẽ, khi doanh nghiệp nhận ra máy móc có thể làm nhanh hơn, rẻ hơn và không cần nghỉ ngơi. Vậy những công việc nào đang chịu rủi ro cao nhất, và đâu là lối thoát cho người lao động trong kỷ nguyên AI?

Khi AI không còn là “đồ chơi công nghệ”

Các tổ chức quốc tế từng cảnh báo, trí tuệ nhân tạo có khả năng tác động đến hàng trăm triệu việc làm trên toàn cầu. AI không chỉ hỗ trợ, mà đang trực tiếp thay thế nhiều tác vụ văn phòng vốn do con người đảm nhiệm.

Tại Việt Nam, tác động này đã bắt đầu rõ nét. Nhiều doanh nghiệp marketing thu hẹp đội ngũ content sơ cấp, công ty công nghệ giảm nhu cầu tuyển fresher, còn các trung tâm dịch vụ khách hàng đẩy mạnh tổng đài tự động. Lý do chung rất đơn giản: AI làm việc nhanh hơn, chi phí thấp hơn và hiệu suất ổn định hơn.

AI không còn là công cụ thử nghiệm. Nó đã trở thành một phần trong chiến lược tối ưu chi phí và tăng năng suất của doanh nghiệp.

“Danh sách đen”: 5 nhóm nghề tại Việt Nam đang rung chuyển vì AI

1. Biên phiên dịch và viết lách cơ bản

Những công việc từng được xem là “đất sống” của lao động tự do đang chịu tác động mạnh. AI hiện nay có thể dịch thuật và viết bài chuẩn SEO chỉ trong vài giây, với chất lượng ngày càng tiệm cận con người.

Rủi ro cao nhất thuộc về nhóm:

Content writer giá rẻ, viết bài công thức

Biên dịch viên xử lý tài liệu thô, không cần chuyên môn sâu

Khi doanh nghiệp chỉ cần số lượng và tốc độ, AI gần như không có đối thủ.

AI đang dần đảm nhiệm nhiều công việc văn phòng từng do con người thực hiện

2. Chăm sóc khách hàng và telesales

Chatbot AI và Voice AI đang thay đổi hoàn toàn cách doanh nghiệp tiếp cận khách hàng. Các hệ thống này có thể trực 24/7, xử lý hàng nghìn cuộc hội thoại cùng lúc mà không mệt mỏi hay cảm xúc tiêu cực.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã chuyển từ tổng đài truyền thống sang tổng đài tự động, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử, tài chính và viễn thông. Điều này khiến nhu cầu nhân sự chăm sóc khách hàng thuần túy giảm rõ rệt.

3. Thiết kế đồ họa và dựng video cơ bản

Sự xuất hiện của Midjourney, Canva AI hay CapCut AI khiến rào cản sáng tạo bị kéo xuống mức rất thấp. Chỉ cần vài dòng mô tả, một người không chuyên cũng có thể tạo banner, poster hoặc video TikTok trong vài phút.

Những designer chỉ dừng ở mức cắt ghép, chỉnh sửa cơ bản đang mất dần lợi thế. Giá trị không còn nằm ở thao tác kỹ thuật, mà ở tư duy sáng tạo và chiến lược hình ảnh.

4. Lập trình viên trình độ thấp (Junior Coder)

AI có thể viết code, gợi ý thuật toán và sửa lỗi với tốc độ vượt xa con người ở các tác vụ cơ bản. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến thị trường Việt Nam - nơi nhiều doanh nghiệp hoạt động theo mô hình gia công phần mềm.

Những lập trình viên chỉ “gõ code theo yêu cầu”, thiếu tư duy hệ thống và khả năng giải quyết vấn đề đang đứng trước nguy cơ bị đào thải sớm nhất.

5. Hành chính nhân sự và kế toán nhập liệu

Các công cụ tự động hóa quy trình hiện nay có thể:

Lọc hồ sơ ứng viên

Xử lý bảng lương

Nhập và kiểm tra dữ liệu hóa đơn với độ chính xác cao

Những vị trí thuần nhập liệu, xử lý giấy tờ lặp lại đang dần bị AI thay thế, đặc biệt trong các doanh nghiệp quy mô lớn.

Góc nhìn chuyên gia: “AI không cướp việc, người dùng AI cướp việc người không dùng”

Theo các chuyên gia công nghệ và tuyển dụng, AI chưa thay thế hoàn toàn nghề nghiệp, nhưng đang thay thế rất nhanh các tác vụ lặp lại. Điều này tạo ra một thực tế khắc nghiệt: AI loại bỏ sự trung bình.

Người làm việc rập khuôn, thiếu sáng tạo sẽ bị đào thải. Ngược lại, những người giỏi sẽ dùng AI như một “bộ giáp công nghệ”, giúp năng suất tăng gấp nhiều lần. Trong bối cảnh đó, lợi thế lao động giá rẻ - vốn là thế mạnh của Việt Nam - đang dần mất đi, bởi AI còn rẻ hơn và không cần nghỉ phép.

Người lao động Việt buộc phải nâng cấp kỹ năng để thích nghi với kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Bản đồ sinh tồn cho người lao động Việt

Học cách “ra lệnh” cho AI

Thay vì coi AI là kẻ thù, người lao động cần biến nó thành trợ lý. Kỹ năng đặt câu hỏi, ra lệnh và kiểm soát đầu ra của AI đang trở thành năng lực cốt lõi mới.

Phát triển kỹ năng con người

Những kỹ năng AI chưa thể thay thế gồm:

Sự thấu cảm và giao tiếp

Đàm phán, thương lượng

Tư duy chiến lược

Quản lý và truyền cảm hứng cho con người

Chuyển dịch sang các nghề “khó tự động hóa”

Các nghề đòi hỏi sự khéo léo của đôi tay hoặc cảm xúc con người vẫn giữ độ an toàn cao, như:

Điện, nước, sửa chữa kỹ thuật

Đầu bếp, thợ lành nghề

Y tế, chăm sóc người già

Tư vấn tâm lý, giáo dục cá nhân hóa

Kết luận: Đừng để AI nhấn chìm bạn

Cơn bão AI là điều không thể tránh khỏi. Nhưng nó không chỉ mang theo rủi ro, mà còn mở ra cơ hội cho những ai sẵn sàng thay đổi. Tương lai thuộc về những người biết “cưỡi lên con sóng công nghệ”, chứ không phải những người đứng yên chờ bị cuốn đi.

AI không hỏi bạn có sẵn sàng hay không. Câu hỏi duy nhất là: Bạn đã bắt đầu thích nghi chưa?

Bạn đã thử dùng công cụ AI nào cho công việc của mình chưa? Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn.

HÙNG NGUYỄN