'Cơn sốt' vàng và nguy cơ bẫy giao dịch ảo

"Cơn sốt" vàng và nguy cơ bẫy giao dịch ảo

Sự chênh lệch ngày càng lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới đã biến thị trường kim loại quý này thành mảnh đất màu mỡ cho vô số hành vi trục lợi: buôn lậu, làm giả, thao túng giá. Không ít đường dây buôn lậu vàng xuyên biên giới bị triệt phá, từ những chuyến xe chở lén vàng qua đường bộ, những vali giấu vàng trên máy bay cho đến thủ đoạn cất giấu trong container hàng hóa xuất nhập khẩu. Tất cả cho thấy “cơn sốt vàng” giờ đây không chỉ là chuyện đầu tư cá nhân, mà đã trở thành vấn đề mang tính hệ thống, đe dọa trực tiếp đến an ninh kinh tế và trật tự tài chính quốc gia. Khi khoảng cách giá trong và ngoài nước lên tới hàng chục triệu đồng mỗi lượng, lợi nhuận từ buôn lậu vàng khổng lồ đủ để nuôi sống cả những đường dây tội phạm tinh vi, đồng thời khiến Nhà nước thất thu và công tác điều hành chính sách tiền tệ thêm chật vật.

Một người livestream bán vàng trên mạng xã hội thu hút được nhiều người xem.

Đi kèm với sự hỗn loạn của thị trường vật chất, công nghệ số và mạng xã hội lại mở ra một “mặt trận” mới: mua bán vàng trực tuyến. Chỉ cần vài cú nhấp chuột, nhà đầu tư có thể đặt mua vàng miếng, vàng nhẫn, thậm chí cả “vàng tài khoản” với lời hứa hẹn nhanh - tiện - rẻ. Nhưng đằng sau vẻ hào nhoáng ấy là vô vàn rủi ro. Khác với các sàn chứng khoán hay ngân hàng được giám sát chặt chẽ, giao dịch vàng trên mạng diễn ra tự phát, thiếu minh bạch và dễ dàng bị lợi dụng làm công cụ lừa đảo.

Thực tế đã chứng minh điều đó. Tại Bắc Ninh, một khách hàng mua nhẫn tròn trơn 1 chỉ, được quảng cáo là sản phẩm của Bảo Tín Minh Châu, với giá rẻ hơn thị trường 70.000 đồng/chỉ. Không giấy tờ, không chứng nhận, chỉ một lớp vỏ bọc in nhái tinh vi. Khi mang đi bán, chủ tiệm vàng khẳng định đây là vàng giả. Ngay sau đó, Bảo Tín Minh Châu cũng phải lên tiếng, xác nhận sản phẩm là hàng nhái và cảnh báo tình trạng vỉ vàng giả mang thương hiệu của họ đang bị rao bán tràn lan trên mạng, gây thiệt hại nặng nề cho cả người tiêu dùng lẫn uy tín doanh nghiệp.

Phóng viên chỉ cần thử gõ cụm từ “mua vàng Bảo Tín Minh Châu” là lập tức xuất hiện vô số tài khoản rao bán công khai. Có fanpage thậm chí gắn tích xanh, sẵn sàng trả lời tin nhắn ngay tức thì, tung ra “khuyến mãi sốc”: mua 3 chỉ tặng 0,1 chỉ, mua 1 lượng tặng thêm 1 chỉ. Những ưu đãi nghe qua thì hấp dẫn nhưng trên thực tế hoàn toàn phi lý, bởi chính thương hiệu này chưa bao giờ triển khai chương trình như vậy. Điều đáng lo hơn, kẻ gian còn đòi hỏi người mua cung cấp họ tên, số điện thoại, địa chỉ, thậm chí cả ảnh căn cước công dân hai mặt. Đây không chỉ là dấu hiệu lừa đảo tài chính mà còn mở đường cho việc đánh cắp danh tính, sử dụng trái phép trong các giao dịch vay nợ, tín dụng đen hay tội phạm công nghệ cao.

Thủ đoạn này đánh trúng tâm lý phổ biến: ham rẻ, sợ lỡ “cơ hội vàng”. Các đối tượng tung ra bảng giá bất thường, cao thấp thất thường, kèm lời thúc giục chốt đơn ngay để kịp ưu đãi. Chỉ cần một phút thiếu cảnh giác, nạn nhân vừa mất tiền, vừa để lộ dữ liệu cá nhân quan trọng.

Thời gian qua, tại Hà Nội cơ quan chức năng cũng đã ghi nhận tình trạng nhiều website và fanpage giả mạo các thương hiệu lớn như Doji, Bảo Tín Minh Châu, Phú Quý. Chúng chỉ cần thay đổi một ký tự trong tên miền, thiết kế giao diện và logo y hệt website chính thức, khiến người mua khó lòng phân biệt. Một phụ nữ ở quận Hoàng Mai từng mất gần 200 triệu đồng sau khi mua 5 lượng vàng qua một website giả mạo tên gần giống Doji. Sau khi chuyển khoản, chị nhận được hóa đơn và phiếu bảo hành in ấn tinh vi, nhưng ngay sau đó website biến mất, tiền cũng bốc hơi.

Trước diễn biến phức tạp, các ngân hàng lớn như BIDV, MB, SHB đã phải liên tục phát cảnh báo đến khách hàng. Theo họ, nhiều ứng dụng và website giả mạo được lập ra để quảng cáo bán vàng miếng, đưa ra chiết khấu cao, nhưng thực chất chỉ là thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao nhằm chiếm đoạt tiền.

Những vụ việc này cho thấy giao dịch vàng trên mạng không còn dừng ở vài vụ việc nhỏ lẻ, mà đã trở thành hiện tượng tràn lan, có tổ chức, thách thức trực tiếp công tác quản lý trong bối cảnh an ninh tiền tệ bị đe dọa. Các chiêu trò ngày càng tinh vi: dựng website giả, dùng logo, hóa đơn điện tử giả để tạo niềm tin, đưa ra lời quảng cáo hấp dẫn như giá thấp hơn thị trường, miễn phí vận chuyển, tặng phiếu bảo hành. Sau khi lừa được khách chuyển khoản trước để “giữ giá”, kẻ gian lập tức biến mất cùng toàn bộ tiền. Có trường hợp khác, gói hàng được giao chỉ là kim loại mạ vàng hoặc vàng kém tuổi. Vì tất cả diễn ra trên môi trường trực tuyến, không hợp đồng, không pháp lý, nên việc khiếu kiện gần như bất khả thi.

Các chuyên gia an ninh mạng đã nhiều lần cảnh báo: đây là dạng lừa đảo kết hợp giữa công nghệ số và tâm lý đầu cơ. Chiêu trò quen thuộc là hứa hẹn “giữ giá thấp”, “giảm sốc”, “ưu đãi vàng miếng”, từ đó dụ người dân chuyển tiền trước. Khi dòng tiền rơi vào tay kẻ gian, nạn nhân vừa mất tiền, vừa đối mặt nguy cơ lộ lọt thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng. Nguy hiểm hơn, ngay cả những người am hiểu tài chính cũng có thể trở thành nạn nhân, bởi sự tinh vi của các chiêu thức lừa đảo ngày càng khó nhận diện.

“Cơn sốt” vàng không chỉ thổi bùng cơn khát đầu cơ trong xã hội, mà còn khoét sâu những lỗ hổng quản lý. Nó tạo ra một “ma trận” nơi mà lợi nhuận khổng lồ đi kèm với rủi ro không kém phần lớn. Và nếu người dân không tỉnh táo, rất có thể từ giấc mơ sinh lời nhanh chóng, họ sẽ rơi thẳng vào chiếc bẫy giao dịch ảo - nơi vàng thật chưa kịp cầm trong tay, tiền thật đã bốc hơi không dấu vết.

Cần lộ trình minh bạch hóa thị trường vàng Việt Nam

Cùng với cơn bùng nổ của giao dịch tài chính số, thị trường vàng Việt Nam đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Vàng gi

Hình ảnh người dân xếp hàng mua vàng ngày càng trở nên quen thuộc tại Việt Nam.

ả, vàng pha tạp chất, chiêu trò đầu cơ phi pháp tràn lan, trực tiếp đe dọa quyền lợi người dân và an ninh tiền tệ quốc gia. Công nghệ chế tác tinh vi đến mức vàng giả khó phân biệt bằng mắt thường. Những đường dây sản xuất vàng giả bị triệt phá thời gian qua cho thấy mức độ chuyên nghiệp cao: từ nhập khuôn mẫu, máy móc, hóa chất đến khâu tiêu thụ đều bài bản. Người dân mua vàng qua kênh không chính thức đối diện nguy cơ “tiền thật, vàng giả” cực lớn, chưa kể thiếu chứng từ pháp lý khiến việc khiếu kiện trở nên nan giải.

Ở góc độ vĩ mô, thị trường vàng hỗn loạn kéo theo dòng vốn bị bóp méo, các kênh đầu tư khác bị hạn chế, tác động trực tiếp đến lãi suất, tỷ giá và hiệu quả điều hành chính sách. Chênh lệch giá vàng nội - ngoại quá lớn không chỉ mở đường cho buôn lậu, thất thu ngân sách mà còn tạo cơ hội rửa tiền, trục lợi phi pháp. Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng từng cảnh báo: khoảng cách giá vàng nội - quốc tế là “mảnh đất màu mỡ” cho đầu cơ và buôn lậu, do đó NHNN phải tổ chức đấu thầu, bán vàng SJC qua ngân hàng thương mại nhằm kéo giá sát thị trường thế giới. Quan điểm nhất quán của NHNN là chống vàng hóa, không khuyến khích tích trữ vàng để đầu cơ.

Trong khi đó, Phó thống đốc NHNN Phạm Quang Dũng nhấn mạnh Nghị định 232/2025/NĐ-CP là bước ngoặt xóa độc quyền vàng miếng, mở rộng quyền nhập khẩu và sản xuất vàng miếng cho doanh nghiệp và ngân hàng đủ điều kiện. Mục tiêu là tạo nguồn cung dồi dào, hạn chế găm hàng, đầu cơ, ngăn buôn lậu qua biên giới. Nhiều đại biểu Quốc hội, như ông Trần Anh Tuấn (TP.Hồ Chí Minh), đánh giá xóa độc quyền là điều kiện tiên quyết để thị trường minh bạch, giảm áp lực lên an ninh tiền tệ.

Trước tình hình đó, cơ quan quản lý và giới chuyên gia khuyến cáo người dân tỉnh táo: vàng chỉ nên mua qua doanh nghiệp uy tín, có giấy phép kinh doanh và hóa đơn chứng từ rõ ràng. Tuyệt đối không chuyển khoản trước cho các cá nhân, fanpage hay website chưa kiểm chứng. Vàng là mặt hàng chuẩn hóa, không thể rẻ bất thường; những lời chào mời kiểu “giá sốc” tiềm ẩn rủi ro lừa đảo. Người dân cần theo dõi thông tin chính thống từ NHNN, ngân hàng và doanh nghiệp vàng được cấp phép, tránh tin đồn trôi nổi trên mạng.

Trong bối cảnh ấy, NHNN đang nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm quốc tế để thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia - bước đi quyết định đưa thị trường về quỹ đạo minh bạch, ổn định và hội nhập. Theo ông Nguyễn Minh Tuấn, Tổng giám đốc AFA Capital, cải cách thị trường vàng sẽ diễn ra theo ba giai đoạn. Giai đoạn đầu: ban hành Nghị định 232, xóa bỏ độc quyền nhập khẩu và sản xuất vàng miếng. Giai đoạn hai: cấp phép cho doanh nghiệp và ngân hàng đáp ứng điều kiện, tăng cường giám sát giao dịch, kết nối dữ liệu hóa đơn điện tử để kiểm soát dòng chảy vàng. Giai đoạn ba: hình thành sở giao dịch vàng quốc gia, triển khai công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn vàng, tạo môi trường minh bạch và chuyên nghiệp.

NHNN đang cân nhắc nhiều mô hình: sở giao dịch độc lập, đưa vàng lên sở giao dịch hàng hóa hoặc tổ chức sàn vàng trong trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Mục tiêu nhất quán: minh bạch hóa giao dịch, xóa bỏ chợ đen, đưa giá vàng tiệm cận giá thế giới. Nói về vấn đề này, chuyên gia PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh: sàn vàng giúp loại bỏ chênh lệch giá bất hợp lý, hạn chế đầu cơ, giảm vàng hóa nền kinh tế, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh và mở ra cơ hội phát triển ngành kim hoàn.

Trong khi đó, TS Nguyễn Trí Hiếu đề xuất vận hành sàn vàng như sàn chứng khoán, mọi giao dịch có cấp phép, giám sát chặt chẽ, cập nhật theo thời gian thực. Người dân mua bán vàng qua doanh nghiệp được phép sẽ giảm rủi ro, chấm dứt giao dịch phi chính thức. Sàn vàng còn mở ra cơ hội chuyển từ vàng vật chất sang sản phẩm tài chính hiện đại như chứng chỉ vàng, hợp đồng kỳ hạn, quỹ ETF vàng, khai thác khoảng 500 tấn vàng đang nằm trong dân phục vụ phát triển kinh tế.

Nguyên tắc quan trọng được các chuyên gia nhấn mạnh: sàn vàng phải cho phép người dân tự do giao dịch, tách bạch vai trò quản lý nhà nước và kinh doanh vàng của doanh nghiệp. Trên thế giới, hàng chục sàn vàng hoạt động từ vàng vật chất đến vàng tài khoản và hợp đồng tương lai. Tại Trung Quốc, sàn vàng Thượng Hải giúp giá vàng nội địa bám sát giá quốc tế, chênh lệch chỉ 1-2%; tại Thái Lan, sàn TGJMA vận hành minh bạch, ổn định thị trường trong nước, đây là mô hình Việt Nam cần hướng tới.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Ngọc Trọng, Giám đốc Công ty vàng NPJ, nhấn mạnh tính tập trung: mô hình sàn trung tâm như Hong Kong hay New York hiệu quả hơn so với việc nhiều doanh nghiệp tự mở sàn, tránh phân mảnh và tiêu cực khó kiểm soát. Các chuyên gia Đại học Kinh tế Quốc dân kiến nghị xây dựng thị trường vàng hiện đại, liên thông với thị trường quốc tế, giúp vàng trong dân lưu thông qua hệ thống tín dụng, hạn chế đầu cơ, nâng cao hiệu quả kinh tế.

Một câu hỏi lớn là mô hình sàn vàng nào phù hợp: vàng vật chất cho phép nắm giữ trực tiếp nhưng chi phí cao, nguy cơ vàng giả và găm giữ, làm nguồn lực ứ đọng; vàng tài chính qua chứng chỉ vàng, hợp đồng kỳ hạn, quỹ ETF mang lại lợi ích vượt trội: giao dịch tiện lợi, minh bạch, huy động lượng vàng lớn phục vụ kinh tế. Người sở hữu chứng chỉ vẫn có quyền chuyển đổi sang vàng vật chất khi cần.

“Cơn sốt” vàng hiện nay là phép thử cho sự tỉnh táo của người dân và cơ quan quản lý. Với dân, vàng an toàn khi mua qua kênh minh bạch, thận trọng; với cơ quan chức năng, thách thức là kiểm soát thị trường số, ngăn vàng giả, xử lý lừa đảo và cân bằng nền tài chính. Nếu không, giá vàng điên loạn không chỉ khiến cá nhân rơi vào bi kịch “tiền mất tật mang”, mà còn đe dọa an ninh tiền tệ và ổn định kinh tế.

Bảo Phương