Công nghệ 'chắp cánh' cho di sản (Bài 1): Khi hiện vật được số hóa

Ứng dụng công nghệ giúp bạn trẻ có thêm trải nghiệm khi tham quan bảo vật quốc gia tại Bảo tàng tỉnh.

Nằm ngay Ngã Ba Bia - gần với bia “khuyến học” Trường Thi, Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa tọa lạc ở một trong những tuyến phố trung tâm, sôi động của phường Hạc Thành. Dẫu vậy, nơi đây lại mang nét đẹp cổ kính, lặng lẽ. Là địa chỉ tham quan của đông đảo học sinh, sinh viên và người dân, du khách - những người yêu thích và mong muốn tìm hiểu về lịch sử, văn hóa thông qua những hiện vật được trưng bày.

Theo thống kê, Bảo tàng tỉnh hiện lưu giữ hơn 30.000 hiện vật ở các thời kỳ, giai đoạn lịch sử của dân tộc và tỉnh. Tại đây có các phòng trưng bày theo tiến trình lịch sử: Thanh Hóa thời tiền sử - sơ sử; Thanh Hóa từ thế kỷ X đến giữa thế kỷ XIX; Truyền thống yêu nước và cách mạng Thanh Hóa, giai đoạn 1858-1945; Thanh Hóa trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ đất nước, giai đoạn 1945-1975.

Bên cạnh đó, bảo tàng còn có các phòng trưng bày chuyên đề: Trống đồng Thanh Hóa; Hình tượng rồng trang trí trên cổ vật; Đặc trưng văn hóa dân tộc Mường ở Thanh Hóa; Đặc trưng văn hóa dân tộc Thái ở Thanh Hóa; Đời sống của Nhân dân Thanh Hóa thời bao cấp... Mỗi phòng trưng bày là một không gian văn hóa - lịch sử để khách tham quan “tìm thấy” ở đó tinh hoa văn hóa trao truyền, câu chuyện về nỗ lực của người xưa trong hành trình tranh đấu, xây dựng cuộc sống.

Ở một không gian rộng lớn với 9 phòng trưng bày song số hiện vật, tư liệu được trưng bày tại bảo tàng hiện mới chỉ có hơn 3.000 trên tổng số hơn 30.000 hiện vật và tư liệu hiện có. Điều đó đồng nghĩa, số lượng hiện vật được trưng bày phục vụ khách tham quan mới là 1/10, số lớn còn lại vẫn đang trong kho lưu giữ.

Với số lượng hiện vật lớn, lại chưa có không gian trưng bày, việc số hóa hiện vật tại Bảo tàng tỉnh là yêu cầu cần thiết. Ông Trịnh Đình Dương, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa, cho biết: “Việc số hóa hiện vật đã được chúng tôi thực hiện suốt 3 năm qua với hơn 600 hiện vật. Khi những hiện vật được số hóa không chỉ giúp ích cho việc lưu giữ mà còn tạo thuận lợi cho du khách đến đây tham quan, tìm hiểu”.

Các hiện vật được số hóa để trưng bày đều đã dán mã “QR”. Du khách đến đây tham quan trực tiếp, chỉ với điện thoại thông minh (smartphone) với ứng dụng quét mã sẽ nắm được toàn bộ thông tin về hiện vật.

Nhiều hiện vật tại Bảo tàng tỉnh đã được số hóa, dán mã QR để du khách “quét” thông tin.

Đến tham quan Bảo tàng tỉnh, em Nguyễn Huyền Trang, học sinh Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh, chia sẻ: “Em thường xuyên ghé thăm bảo tàng. Những lúc cần tìm hiểu tư liệu để phục vụ cho việc học, hay các vấn đề bản thân quan tâm, bên cạnh thư viện, em đến bảo tàng. Những hiện vật chứa đựng nhiều thông tin thú vị giúp ích cho việc học của em khá nhiều. Ví dụ như khi em học lịch sử về cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc, thông qua các hiện vật như máy bay bị bắn rơi, nòng pháo cao xạ, hay đơn giản là chiếc nồi bị bom đạn làm móp méo, em cảm nhận hơn những khốc liệt của cuộc chiến vệ quốc. Đáng nói, từ khi các hiện vật được số hóa - dán mã “QR” giúp cho việc tìm hiểu thông tin của em tiện lợi và dễ dàng hơn rất nhiều”.

Nếu như việc dán mã “QR” được xem như bước đầu trong việc số hóa hiện vật tại Bảo tàng tỉnh, thì một số hiện vật tiêu biểu - các bảo vật quốc gia tại đây đã được số hóa - ứng dụng công nghệ ở mức độ cao hơn, mang đến cho du khách trải nghiệm thực tế sống động.

Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa hiện đang trưng bày 3 bảo vật quốc gia: Vạc đồng Cẩm Thủy; Trống đồng Cẩm Giang và Kiếm ngắn núi Nưa. Mỗi bảo vật đều chứa đựng những giá trị độc đáo.

Kiếm ngắn núi Nưa, dựa trên các “trang phục”, họa tiết trang trí trên kiếm, hậu thế có thể mường tượng về một giai đoạn lịch sử - một thời đại mẫu quyền đã từng tồn tại cách ngày nay hơn 2.000 năm. Hay với Trống đồng Cẩm Giang, dựa trên những họa tiết, hoa văn trang trí trên mặt trống, tang trống, lưng trống... hậu thế được hiểu hơn về thời kỳ văn hóa Đông Sơn phát triển rực rỡ.

Công nghệ số phát triển và hiện hữu ở mọi mặt của đời sống con người. Và trong lĩnh vực di sản, khi công nghệ số - số hóa được ứng dụng không chỉ giúp cho việc lưu trữ, bảo tồn mà còn góp phần vào phát huy, lan tỏa những giá trị trăm năm.

Trước đây, với việc bảo quản nghiêm ngặt, khách tham quan đến bảo tàng chỉ có thể nhìn ngắm các bảo vật từ xa, khó quan sát hết được từng hoa văn, họa tiết để qua đó hiểu hơn những “câu chuyện” hiện vật. Tuy nhiên, ứng dụng công nghệ đã thực sự đưa hiện vật, cổ vật đến gần hơn với du khách. "Nhờ công nghệ và các thiết bị đi kèm (kính đeo chuyên dụng) khách tham quan có thể ngắm nhìn, thậm chí là “chạm” vào hiện vật một cách sống động, từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài. Hay việc “tham quan 360 độ” trên máy tính có kết nối mạng internet cũng mang đến nhiều thú vị. Tuy nhiên hiện nay, những ứng dụng công nghệ cao chỉ mới có ở 3 bảo vật quốc gia", chị Hoàng Mai Hương, nhân viên Bảo tàng tỉnh, cho biết.

Chuyển đổi số - số hóa là yêu cầu tất yếu. Và thực tế, việc số hóa ở bảo tàng đã và đang phát huy hiệu quả, dù là với công tác lưu trữ hay trưng bày. Tuy nhiên, với số lượng hiện vật, cổ vật, tư liệu lớn, câu chuyện số hóa tại Bảo tàng Thanh Hóa sẽ cần nhiều hơn sự đầu tư.

Bài và ảnh: Khánh Lộc