Công nghệ sinh học 'Make in Vietnam': Tầm quan trọng của hợp tác 3 nhà

Theo các thống kê cập nhật, thị trường CNSH toàn cầu năm 2025 ước đạt khoảng 1,8 nghìn tỷ USD và có thể tăng gấp đôi vào năm 2030, nhờ sự kết hợp giữa tiến bộ nghiên cứu, trí tuệ nhân tạo, công nghệ chỉnh sửa gen cùng nhu cầu ngày càng tăng trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp và công nghiệp.

Trái lại, thị trường CNSH của Việt Nam mới đạt khoảng 1,5 tỷ USD, tương đương chưa đến 0,1% thị trường thế giới. Đây là những con số khiến tôi và đội ngũ của Đại học Quốc gia TP.HCM trăn trở sâu sắc về vị thế, tốc độ phát triển và năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong cuộc đua toàn cầu này.

Với vị thế là một đại học nghiên cứu liên ngành, Đại học Quốc gia TP.HCM hiện quy tụ hơn 250 chuyên gia trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học, cùng hệ sinh thái phòng thí nghiệm, chương trình đào tạo và năng lực công bố khoa học không ngừng tăng trưởng. Tuy nhiên, khoảng cách giữa nghiên cứu và thương mại hóa vẫn còn đáng kể. Dù sở hữu tiềm lực khoa học mạnh, việc đưa kết quả nghiên cứu ra thị trường, hình thành các sản phẩm có giá trị ứng dụng thực tiễn và khả năng cạnh tranh quốc tế vẫn chưa đạt kỳ vọng. Đây chính là điểm nghẽn cần được tháo gỡ bằng các giải pháp tổng thể, đồng bộ và quyết liệt hơn.

Trước thực tế đó, Đại học Quốc gia TP.HCM xác định hợp tác “3 Nhà”: Nhà nước, Nhà trường và Nhà doanh nghiệp là nền tảng cốt lõi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đưa công nghệ sinh học Việt Nam đến gần hơn với thị trường. Trong mô hình này, Nhà trường đóng vai trò nòng cốt trong đào tạo và nghiên cứu; doanh nghiệp tham gia như đối tác chiến lược, đồng đầu tư vào các dự án nghiên cứu - phát triển và đặt hàng sản phẩm; còn Nhà nước giữ vai trò kiến tạo chính sách, cải thiện cơ chế thử nghiệm cũng như tạo lập môi trường pháp lý linh hoạt hơn để sản phẩm khoa học công nghệ được đưa ra thị trường nhanh chóng và an toàn.

Công nghệ sinh học ‘Make in Vietnam’: Tầm quan trọng của hợp tác 3 nhà. Ảnh minh họa: Thế Đại

Đại học Quốc gia TP.HCM đang chủ động xây dựng hệ sinh thái kết nối đa chiều, trong đó các doanh nghiệp được mời gọi tham gia từ giai đoạn đầu của quá trình nghiên cứu, nhằm bảo đảm sản phẩm tạo ra phù hợp với nhu cầu thực tế và có đầu ra bền vững.

Cùng với đó, Đại học Quốc gia TP.HCM không ngừng mở rộng hợp tác quốc tế. Chúng tôi mong muốn học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình thành công của những đại học tiên tiến trong khu vực, như Nanyang (Singapore), cũng như hợp tác với các tập đoàn lớn để thúc đẩy các dự án R&D có tính ứng dụng cao.

Việc này không chỉ giúp nâng cao năng lực nghiên cứu mà còn mở ra các kênh chuyển giao, các dự án thử nghiệm và các cơ hội thương mại hóa theo tiêu chuẩn quốc tế - yếu tố mà Việt Nam đang rất cần trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ ngày càng gay gắt.

Nhìn rộng hơn, tốc độ phát triển mạnh mẽ của công nghệ sinh học toàn cầu đang tạo ra một khoảng thời gian “vàng” để Việt Nam bứt phá. Nếu không nắm bắt ngay lúc này, chúng ta có thể bỏ lỡ cơ hội định hình vị thế trong một thị trường trị giá hàng nghìn tỷ USD.

Vì vậy, tôi cho rằng đã đến lúc các chủ thể trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cần hành động mạnh mẽ hơn: đầu tư có trọng tâm, triển khai cơ chế thử nghiệm linh hoạt, thúc đẩy các mô hình doanh nghiệp đồng hành cùng viện - trường và tăng cường các chương trình hợp tác quốc tế nhằm đẩy nhanh quá trình hình thành các sản phẩm CNSH “Make in Vietnam”.

Với tinh thần trách nhiệm và khát vọng đóng góp vào sự phát triển của đất nước, chúng tôi tin tưởng rằng sự chung tay của Nhà nước, Nhà trường và Nhà doanh nghiệp sẽ tạo nên hệ sinh thái CNSH mạnh mẽ, thúc đẩy sự ra đời của những sản phẩm “Make in Vietnam” có giá trị thực chất và đóng góp thiết thực vào mục tiêu xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.

(*) Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM

GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai (*)