COP30: Nguy cơ và tính cấp bách

Kỳ hội nghị lần thứ 30 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc (LHQ) về Biến đổi khí hậu (COP30) đang diễn ra tại TP Belém (Brazil), từ ngày 6 đến ngày 21-11. Hội nghị quy tụ các nhà lãnh đạo thế giới, các nhà khoa học, các tổ chức phi chính phủ để thảo luận về các hành động ưu tiên nhằm giải quyết thực trạng này.

Hội nghị năm nay càng đáng chú ý hơn giữa bối cảnh thế giới chứng kiến những kỷ lục khí hậu không mong muốn, thúc giục thế giới hành động nhanh chóng hơn để bảo vệ hành tinh.

COP30 được tổ chức tại Belém (Brazil). Ảnh: Evaristo Sa/AFP

Những kỷ lục đáng báo động về biến đổi khí hậu

Đầu tháng 1, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) xác nhận năm 2024 là năm nóng nhất được ghi nhận, dựa trên 6 tập dữ liệu quốc tế.

Theo phân tích của WMO, nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu cao hơn 1,55 độ C so với mức trung bình giai đoạn 1850 – 1900. Điều này có nghĩa là thế giới vừa trải qua năm dương lịch đầu tiên có nhiệt độ trung bình toàn cầu cao hơn 1,5 độ C so với mức trung bình giai đoạn 1850 – 1900.

"Đánh giá hôm nay của Tổ chức Khí tượng Thế giới một lần nữa chứng minh sự nóng lên toàn cầu là một sự thật hiển nhiên và khó chối cãi" – Tổng Thư ký LHQ António Guterres phát biểu.

Một nghiên cứu của 54 nhà khoa học từ 7 quốc gia được công bố trên tạp chí Advances in Atmospheric Sciences cho thấy sự nóng lên của đại dương vào năm 2024 đóng vai trò quan trọng trong việc khiến nhiệt độ tăng kỷ lục. Theo nghiên cứu, đại dương đang ở mức ấm nhất từ trước đến nay được con người ghi nhận, không chỉ ở bề mặt mà còn ở độ sâu 2000 m.

Trong khi đó, theo phân tích của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) về dữ liệu vệ tinh, mực nước biển đã dâng cao bất ngờ vào năm 2024. Theo phân tích, tốc độ dâng của mực nước biển vào năm 2024 là 0,23 inch (0,59 cm), cao hơn nhiều so với tốc độ được dự báo là 0,17 inch (0,43 cm)/năm.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn là xu hướng dài hạn. Tốc độ mực nước biển dâng hàng năm đã tăng nhanh trong 30 năm qua, khiến mực nước biển toàn cầu tăng thêm 10 cm kể từ năm 1993.

Theo đài CNN, điều này báo hiệu những rắc rối cho tương lai. Các nhà khoa học dự đoán vào năm 2030 mực nước biển sẽ dâng 15 cm trên toàn cầu và lên tới 25 đến 30 cm ở Mỹ. Tuy nhiên, sau năm 2050, những con số này trở nên rất khó đoán định.

Lính cứu hỏa cố gắng kiểm soát ngọn lửa cháy rừng ở bang California (Mỹ) vào tháng 11-2024. Ảnh: Etienne Laurent/AFP

Chỉ riêng tại Mỹ, theo ước tính của tổ chức phi lợi nhuận Climate Central, nửa đầu năm 2025 là nửa đầu năm ghi nhận nhiều thiệt hại nhất do các hiện tượng thời tiết cực đoan gây ra.

Trong 6 tháng đầu năm nay, 14 thảm họa liên quan thời tiết đã xảy ra tại Mỹ. Mỗi thảm họa gây thiệt hại ít nhất 1 tỉ USD. Tổng cộng, các sự kiện này gây thiệt hại 101 tỉ USD, làm người dân mất nhà cửa, doanh nghiệp, đường cao tốc và các cơ sở hạ tầng khác bị hư hại.

Tại châu Á, loạt cơn bão lớn đã xuất hiện từ đầu năm trên khắp khu vực Đông Bắc Á và Đông Nam Á, ảnh hưởng hàng chục triệu người dân.

Cột mốc cho cuộc chiến chống biến đổi khí hậu

Năm này qua năm khác, biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, gửi đến thế giới những thông điệp cảnh báo mạnh mẽ.

“Lịch sử khí hậu đang diễn ra trước mắt chúng ta. Chúng ta không chỉ có 1 hoặc 2 năm phá kỷ lục nhiệt độ, mà là cả một chuỗi 10 năm. Điều này đi kèm với thời tiết cực đoan và tàn khốc, mực nước biển dâng cao và băng tan. Tất cả đều do mức khí nhà kính phá kỷ lục do hoạt động của con người gây ra” – Tổng Thư ký WMO Celeste Saulo phát biểu sau khi có kết quả về nhiệt độ trung bình năm 2024.

Bà Saulo cũng cho rằng nhiệt độ toàn cầu tăng cao không phải đồng nghĩa là chúng ta hết hy vọng để giải quyết tình trạng khủng hoảng khí hậu hiện tại, nhưng nó đang gửi đi cảnh báo rõ ràng nhất.

“Điều quan trọng cần nhấn mạnh là việc một năm có nhiệt độ trên 1,5°C không có nghĩa là chúng ta đã không đạt được các mục tiêu nhiệt độ dài hạn của Thỏa thuận Paris về Biến đổi khí hậu – vốn được đo lường qua nhiều thập niên chứ không phải từng năm riêng lẻ. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhận thức rằng mỗi phần nhỏ của 1 độ ấm lên đều có ý nghĩa. Cho dù ở mức dưới hay trên 1,5°C, mỗi sự gia tăng thêm của hiện tượng nóng lên toàn cầu đều làm tăng tác động đến cuộc sống, nền kinh tế và hành tinh của chúng ta” – bà Saulo nói.

Chính trong bối cảnh đó, hơn lúc nào hết, các nước cần hợp tác tìm giải pháp thống nhất, hiệu quả, toàn diện nhằm hạn chế hiện tượng nóng lên toàn cầu và giảm thiểu tác động. Trong quá trình này, COP30 được xem là một cột mốc quan trọng.

Trong Thỏa thuận Paris năm 2015, các chính phủ đã cam kết hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở mức "thấp hơn nhiều" 2 độ C so với mức tiền công nghiệp, lý tưởng nhất là 1,5 độ C. Cứ 5 năm một lần, các chính phủ ký kết Thỏa thuận Paris được yêu cầu đệ trình các kế hoạch khí hậu quốc gia mới (NDC).

Bão Ragasa đổ bộ Hong Kong (Trung Quốc) vào tháng 9. Ảnh: SOUTH CHINA MORNING POST

Năm 2025, một vòng NDC mới sẽ được công bố. Việc đệ trình các kế hoạch này được cho là nhiệm vụ quan trọng nhất mà các chính phủ phải giải quyết trước COP30 và sẽ góp phần định hình cuộc chiến chống biến đổi khí hậu trong thời gian tới.

“Biến đổi khí hậu là tác nhân đẩy nhanh bất bình đẳng và nghèo đói. Và chúng ta biết rằng hậu quả của bất bình đẳng và nghèo đói có thể biến thành chiến tranh trong tương lai. Cuộc chiến cần được xem là một vấn đề không tách rời khỏi vấn đề an ninh lớn của nhân loại” – bà Ana Toni, giám đốc điều hành COP30, nói.

KHOA ĐIỀM