Cuộc chiến chống phụ tùng xe máy giả

Trong khoảng 10 năm gần đây, cuộc chiến chống phụ tùng xe máy giả thực sự chưa có hồi kết. Và các hãng xe xác định, cuộc chiến này còn dài, bởi cách thức sản xuất, buôn bán phụ tùng giả ngày càng tinh vi.

Giá rẻ bằng nửa chính hãng

Ngày 10/5/2024, Công an tỉnh Hưng Yên khởi tố vụ án hình sự về tội "sản xuất, buôn bán hàng giả" xảy ra tại Công ty TNHH Liên doanh chế tạo xe máy Lifan Việt Nam (huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên). Sản phẩm làm giả bị thu giữ là 75 chiếc xe máy nhãn hiệu Bosscity S50.

Xe máy giả bị cảnh sát kinh tế và quản lý thị trường Hưng Yên thu giữ (Ảnh: Công an cung cấp).

Cục Đăng kiểm Việt Nam sau khi giám định lô xe máy về dung tích động cơ, chế hòa khí, vành, lốp xe đã khẳng định không phù hợp với kiểu loại xe đã được chứng nhận.

Tại các địa phương đông dân như TP.HCM, Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An hay các tỉnh miền núi như Đắk Nông, Gia Lai, Lào Cai… năm nào lực lượng cảnh sát kinh tế, quản lý thị trường cũng phát hiện, thu giữ hàng vạn bộ phụ tùng xe máy làm giả các nhãn hiệu như Honda, Yamaha, Piaggio. Nhiều vụ, không chỉ cá nhân mà cả pháp nhân cũng bị khởi tố hình sự về tội làm hàng giả.

Thống kê của Tổng cục Quản lý thị trường, năm 2023 có đến 55/63 Cục Quản lý thị trường các tỉnh, thành đã kiểm tra, xử lý các vụ sản xuất, buôn bán, lắp ráp phụ tùng, linh kiện giả mạo nhãn hiệu Honda, Yamaha hay Sym.

Các sản phẩm bị làm giả nhiều nhất là má phanh, lá côn, ổ khóa xe, ốp ống xả, yên xe, nắp chụp bugi, nắp chụp lốc máy, lọc nhớt, mặt nạ, đèn pha… Mức giá của các loại phụ tùng giả thường rẻ hơn một nửa so với hàng chính hãng.

Trình độ làm giả ngày càng cao

Tình trạng sản xuất phụ tùng giả quy mô lớn thậm chí xuất hiện ở cả mảng linh kiện ô tô. Điển hình là vụ bắt giữ 500 tấm kính chắn gió ô tô giả các nhãn hiệu: Toyota, Mercedes, Peugeot, Kia, Ford, Hyundai, Mazda ở Thừa Thiên - Huế vào đầu năm nay. Nhóm làm giả kính chắn gió ô tô gồm 6 người, đã bị khởi tố điều tra.

Kính ô tô giả nhãn hiệu Hyundai, Mazda bị công an bắt giữ tại Thừa Thiên - Huế (Ảnh: Công an cung cấp).

Theo ông Đỗ Văn Phung, Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, với hàng giả là phụ tùng linh kiện nhập khẩu, các đối tượng cầm đầu chỉ đạo chia nhỏ, phân tán ngay từ khi qua cửa khẩu về các điểm tập kết trong nội địa, thông qua hệ thống vận chuyển của các doanh nghiệp logistics.

Tại thời điểm nhận hàng, các doanh nghiệp vận chuyển cũng không biết chủng loại, chất lượng vì tất cả hàng hóa được tính theo cân nặng.

Đối với hàng giả được sản xuất tại chỗ, chúng thường lợi dụng các địa điểm kho tàng, bến bãi vắng, nơi ít người qua lại, tổ chức chặt chẽ, bí mật, số lượng người tham gia hạn chế nhằm đánh lạc hướng sự quan tâm của cộng đồng cũng như các cơ quan chức năng.

Đặc biệt, có những đối tượng chỉ nhận đơn đặt hàng một lần với số lượng lớn, sau khi hoàn thành đơn hàng là đóng cửa luôn cơ sở sản xuất hàng giả, xóa sạch dấu vết.

Trình độ làm giả phụ tùng ngày càng cao, khiến người tiêu dùng rất khó để nhận biết.

10 năm kiên trì

Theo thống kê của Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), hơn 10 năm qua, thực trạng các hãng xe hội viên VAMM bị làm giả sản phẩm và xâm phạm sở hữu trí tuệ rất phức tạp.

Trưng bày giúp người tiêu dùng phân biệt hàng thật với hàng giả tại Tổng cục Hải quan. Ảnh: TCHQ.

Cụ thể, giai đoạn 2000-2011 VAMM tập trung hỗ trợ cơ quan chức năng xử lý xe máy giả. Kết quả, giai đoạn 2012-2018 không còn tình trạng xe máy giả. Tuy nhiên giai đoạn từ 2019 đến nay, tái xuất hiện tình trạng xe máy điện vi phạm kiểu dáng công nghiệp, tức là xe điện nhái kiểu dáng giống hệt xe xăng.

Năm 2021 và 2022, mỗi năm phát hiện hơn 200 xe máy giả. Các nhãn hiệu bị xâm phạm có Super Cub, Wave, Vespa. Honda cung cấp một số liệu đáng chú ý, có tới 14 nhà sản xuất nội địa xâm phạm sở hữu trí tuệ mẫu xe Honda Super Cub.

Với linh kiện phụ tùng xe máy, VAMM cho biết 2013-2015 là giai đoạn bùng nổ phụ tùng giả. Mỗi năm cơ quan chức năng thu giữ 5,5 vạn bộ linh kiện giả. Giai đoạn 2016-2023 lượng phụ tùng giả có xu hướng giảm, nhưng nhãn mác làm giả tinh vi hơn và chủ yếu bán qua kênh online.

Năm 2023, VAMM đã phát hiện và phối hợp cơ quan chức năng xử lý 384 trường hợp "shop online" chuyên bán phụ tùng giả, các năm trước lần lượt xử lý 271 vụ (2022) và 246 vụ (2021). Những nền tảng thương mại điện tử bị lợi dụng, khai thác để bán phụ tùng giả là Shopee, Lazada và Facebook.

Theo VAMM, có bốn khó khăn lớn với các hãng xe máy trong cuộc chiến chống hàng giả. Thứ nhất là khó xử lý triệt để, do bên vi phạm dễ lặp lại hành vi đó trên mạng. Thứ hai là quá trình xử lý kéo dài do phải phối hợp nhiều bên, gồm chủ sàn thương mại điện tử, cơ quan chức năng và hãng xe bị xâm phạm.

Thứ ba là khó xác định đối tượng vi phạm. Cuối cùng là việc phải trưng cầu giám định để xác định hàng giả, làm kéo dài thời gian xử lý vi phạm.

Lam Anh