Cưới rình rang, tang rườm rà - Bài 3: Để ngày cưới trọn vẹn; phút tiễn biệt lắng sâu

Kiên trì, nhất quán từ chủ trương đến thực tiễn

Trên cơ sở các quy định, hướng dẫn của Trung ương, trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính và triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ngành văn hóa đã xây dựng các hướng dẫn cụ thể nhằm khuyến khích cưới hỏi gọn nhẹ, tang lễ trang nghiêm, hạn chế phô trương, lãng phí. Đồng chí Nguyễn Văn Đáp, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: “Sở vừa hoàn thành dự thảo quy định về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và một số sinh hoạt cộng đồng trình UBND tỉnh xem xét ban hành. Quy định hướng tới mục tiêu xây dựng lối sống văn minh, tiết kiệm, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, loại bỏ các hủ tục lạc hậu, mê tín, phô trương và lãng phí”. Theo đó, đối với việc cưới, các nghi lễ truyền thống như: Dạm ngõ, ăn hỏi, xin dâu tổ chức theo hướng đơn giản, gọn nhẹ, lễ cưới diễn ra trong một ngày với khách mời là họ hàng, bạn bè thân thiết, hạn chế tiệc tùng linh đình. Nên sử dụng thiệp cưới điện tử, mừng cưới không dùng tiền mặt, bảo đảm trật tự, an toàn và bảo vệ môi trường. Nhiều hình thức cưới văn minh được khuyến khích như báo hỷ, tiệc trà, cưới tập thể, trao giấy chứng nhận kết hôn trang trọng tại UBND cấp xã. Đối với việc tang không tổ chức linh đình, kiểm soát âm thanh, bài trừ mê tín dị đoan, ưu tiên hỏa táng, điện táng hoặc mai táng một lần, sử dụng vòng hoa thân thiện với môi trường...

Tuổi trẻ xã Quang Tiến, huyện Tân Yên (nay là xã Quang Trung) hưởng ứng đám cưới văn minh, tiết kiệm, hiện đại.

Theo một số cán bộ văn hóa, việc xây dựng nếp sống văn minh không thể nóng vội, càng không thể áp đặt bằng mệnh lệnh hành chính. Thực tiễn cho thấy, ở những nơi làm tốt, cấp ủy, chính quyền đều lựa chọn cách làm kiên trì, mềm dẻo, lấy vận động, thuyết phục là chính. Một trong những cách làm hiệu quả đó là đưa nội dung thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang vào hương ước, quy ước của thôn, tổ dân phố, dòng họ, phát huy tiếng nói của những người cao tuổi, trưởng họ và vai trò tự quản của cộng đồng, tạo cơ chế nhắc nhở, giám sát lẫn nhau. Tổ dân phố Thuyền, phường Bắc Giang là một ví dụ điển hình. Đồng chí Nguyễn Khắc Nhuận, Bí thư Chi bộ, Tổ trưởng tổ dân phố cho biết: Việc tổ chức tang lễ tại đây đã được đơn giản hóa từ nhiều năm nay. Câu chuyện bắt đầu từ năm 2007, khi thôn Thuyền còn thuộc xã Dĩnh Trì, huyện Lạng Giang; đời sống người dân khi đó còn khó khăn. Năm ấy, trong thôn có đám tang một cụ thọ 82 tuổi. Trời mùa hè nắng nóng, vào quan xong là hơn 2 giờ chiều, vậy mà khách vẫn phải ngồi vào mâm ăn cỗ theo phong tục của làng, vừa ăn vừa vã mồ hôi, xung quanh bụi đất mù mịt, ai nhìn vào cũng thấy ái ngại. Trước thực trạng này, Chi bộ họp bàn và ra nghị quyết trong đó có nội dung không ăn trong đám tang trước 17 giờ, chỉ tổ chức một bữa ăn đơn giản cho họ hàng ở xa và người nhà khi thực sự cần thiết. Nội dung này được bổ sung vào quy ước của thôn. Trong mỗi đám tang, các thành viên trong Chi bộ, ban lãnh đạo tổ dân phố trực tiếp có mặt để nhắc nhở, giám sát việc thực hiện. Nhờ cách làm kiên trì, nhất quán, sau một thời gian, người dân thôn Thuyền dần thay đổi thói quen. Việc hiếu ở tổ dân phố Thuyền gần 20 năm qua được tổ chức gọn nhẹ, đúng nghi lễ, không rườm rà, tốn kém. Người đi viếng thắp hương, chia buồn rồi ra về, không còn cảnh ngồi ăn cỗ giữa thời tiết nắng nóng, bụi bặm như trước.

Cán bộ, đảng viên nêu gương

Bên cạnh vai trò của cấp ủy, chính quyền và cộng đồng, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên được xác định là yếu tố then chốt quyết định thành công. Khi cán bộ, đảng viên làm trước, làm thật, Nhân dân sẽ tin và làm theo. Còn nhớ cách đây mấy năm, tại khu phố 1B, phường Trần Nguyễn Hãn, thành phố Bắc Giang (nay là tổ dân phố 11, phường Bắc Giang), đám cưới của anh Trần Hùng và chị Ngọc Thị Phượng diễn ra trong không khí ấm cúng, trang trọng. Không rạp lớn, không cỗ bàn kéo dài nhiều ngày, buổi tiệc được tổ chức gọn trong hai tiếng đồng hồ tại nhà văn hóa khu phố. Khách mời chủ yếu là họ hàng thân thiết, bạn bè gần gũi. Cô dâu với trang phục áo dài đỏ cùng chú rể trao nhẫn cho nhau. Đại diện hai họ phát biểu, căn dặn con cháu cách ứng xử trong cuộc sống. Bà Đoàn Thị Bích Đào, mẹ chú rể chia sẻ: "Ban đầu gia đình cũng băn khoăn vì sợ làm đơn giản quá thì ngại với họ hàng, bạn bè. Vợ chồng tôi và con trai đều là đảng viên, khi cán bộ tổ dân phố và phường vận động, thuyết phục tổ chức đám cưới theo nếp sống văn minh với những nghi lễ giản dị, gọn nhẹ, tôi thấy cũng hợp lý nên gia đình hưởng ứng. Hôn lễ chỉ diễn ra trong một ngày và làm hơn 30 mâm cỗ, vui mà không mệt, lại ít tốn kém”. Đám cưới này sau đó được phường chọn làm mô hình điểm cưới văn minh, tiết kiệm để tuyên truyền, nhân rộng.

Lễ cưới giản dị, văn minh của cặp đôi Nguyễn Kiên - Thanh Phượng ở phường Trần Nguyên Hãn, thành phố Bắc Giang (nay là phường Bắc Giang).

Tại phường Từ Sơn, tang lễ của cụ Nguyễn Văn M (85 tuổi) diễn ra trang nghiêm và gọn nhẹ. Gia đình không làm cỗ mời khách, không dựng rạp lấn chiếm lòng đường, không chèo đò khóc mướn. Sau lễ viếng, cụ được đưa đi hỏa táng theo đúng nguyện vọng khi còn sống. Bà Nguyễn Thị Hòa, con gái cụ M chia sẻ: “Ngày xưa ở đây cứ có đám tang là phải làm cơm mời khách, tốn kém mà vất vả. Giờ làm gọn nhẹ hơn nhiều, đúng với mong muốn của bố tôi”.

Nhắc lại việc tang văn minh ở tổ dân phố Thuyền, phường Bắc Giang, sau khi chi bộ có nghị quyết không ăn cỗ trước 17 giờ, vài tháng sau, gia đình Bí thư Nguyễn Khắc Nhuận có người thân qua đời, ông kiên quyết thực hiện theo nghị quyết, không tổ chức cỗ bàn rườm rà. Ông nói: “Là đảng viên, mình phải làm trước thì dân mới tin”. Ông Nguyễn Văn Hoa, người dân tổ dân phố Thuyền kể, năm 2007, khi đó ông được phân công phụ trách tổ đào huyệt, đưa tang hỗ trợ gia chủ. Nếu gia đình nào vi phạm quy ước thì phải tự lo việc đưa ra đồng, tổ sẽ không hỗ trợ. Nhờ có quy định rõ ràng và sự gương mẫu của bí thư chi bộ, người dân viếng xong đều không ăn cỗ.

Hành trình xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang không đến từ sự ép buộc mà là từ nhận thức, tự nguyện của người dân và đồng thuận xã hội. Sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên, sự kiên trì, nhất quán của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, cùng với sự tự điều chỉnh của từng gia đình, cộng đồng... chính là những giải pháp cốt lõi để hướng tới việc cưới, tang văn minh.

Thực tiễn cho thấy, khi người dân nhận ra rằng niềm vui của lễ cưới không phụ thuộc vào sự xa hoa, linh đình; khi hình thức phô trương được thay thế bằng giá trị tinh thần, tình cảm gia đình và sự sẻ chia của cộng đồng, lễ cưới sẽ trở về đúng ý nghĩa là ngày vui trọn vẹn, ấm áp và nhân văn. Tương tự, khi lễ tang được tổ chức gọn gàng, trang nghiêm, thành kính, người thân không bị áp lực bởi sự rườm rà, tốn kém, thì nỗi đau mất mát được sẻ chia một cách chân thành hơn, giữ trọn đạo lý và tình người. Việc đặt niềm vui, sự thành kính và giá trị tinh thần lên trên hình thức không chỉ giúp giảm gánh nặng kinh tế, áp lực tâm lý cho gia đình mà còn góp phần xây dựng môi trường văn minh, văn hóa.

Hãy để lễ cưới thực sự trở thành ngày vui giản dị, ấm áp; tang lễ là sự lắng đọng, thành kính và giàu tính nhân văn. Khi đó, việc cưới, việc tang không chỉ là việc riêng của gia đình, mà còn là dịp để sẻ chia, gắn kết cộng đồng và gìn giữ, lan tỏa giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

Nhóm PV Thời sự - Xã hội