Cứu người và viện phí: Đừng chỉ biết 'ném đá' bác sĩ

Bác sĩ cũng phải chịu những áp lực về kinh tế, đời sống. Ảnh minh họa

Hành động nhân văn và làn sóng chỉ trích

Một buổi sáng sớm ngày nghỉ lễ tại TPHCM, Khoa Cấp cứu của một bệnh viện tư tiếp nhận anh N.S., 37 tuổi, ôm ngực đau dữ dội, vã mồ hôi, tái nhợt vì nhồi máu cơ tim. Chỉ vài phút chậm trễ, anh có thể sẽ ra đi mãi mãi. Nhưng khi bác sĩ đề xuất can thiệp mạch vành, gia đình anh lặng lẽ xin đưa về vì không đủ tiền. Trong khoảnh khắc sinh tử ấy, một người lạ tình cờ có mặt đã chi 40 triệu đồng để cứu anh S., giúp ê-kíp kịp thời mở thông động mạch, giành lại sự sống.

Câu chuyện tưởng như ngập tràn tính nhân văn lại vấp phải làn sóng chỉ trích: "Bác sĩ vô tâm, chỉ cứu người có tiền". Tại sao một hành động cứu người lại bị nhìn qua lăng kính khắc nghiệt? Bác sĩ, dù khoác áo blouse trắng, cũng chỉ là con người, không phải thần tài hay phật sống. Đằng sau những quyết định sinh tử là những góc khuất ít ai thấy: áp lực tài chính, đồng lương ít ỏi và cả nguy cơ bác sĩ phải đền tiền cho bệnh nhân trốn viện.

Câu chuyện của anh N.S. không phải cá biệt. Một trường hợp khác tại cùng bệnh viện tư, một người đàn ông 60 tuổi bị đột quỵ, yếu nửa người, nói ngọng. Bác sĩ lập tức kích hoạt quy trình xử lý, dùng thuốc tiêu sợi huyết để cứu sống trong "giờ vàng". Nhưng gia đình chỉ mang theo 1-2 triệu đồng, không đủ chi trả 10 triệu đồng cho thuốc. Trưởng khoa quyết định: "Dùng thuốc ngay! Mỗi phút trôi qua, 2 triệu tế bào não có thể chết". Bệnh nhân hồi phục nhưng quyết định ấy của bác sĩ không hề dễ dàng, bởi từng có trường hợp thân nhân không thanh toán sau điều trị. Những khoảnh khắc ấy cho thấy trái tim của người thầy thuốc, song cũng phơi bày thực tế nghiệt ngã của hệ thống y tế.

Dư luận, thay vì ghi nhận sự nhân văn, lại "ném đá": "Sao bác sĩ không chữa miễn phí? Chỉ cứu người có tiền thôi à?". Phản ứng này không khó hiểu. Với nhiều người, bác sĩ là biểu tượng của lòng trắc ẩn, phải cứu người bất kể hoàn cảnh. Nhưng thực tế, bệnh viện tư hoạt động như một doanh nghiệp, với chi phí vận hành, lương nhân viên và thuốc men đắt đỏ. Một ca can thiệp mạch vành như anh N.S. có thể tốn 40-70 triệu đồng, trong khi thuốc tiêu sợi huyết cho đột quỵ cũng hơn 10 triệu. Nếu bệnh nhân không trả được, bệnh viện chịu lỗ và đôi khi, chính bác sĩ trực ca phải gánh hậu quả. Liệu có công bằng khi đòi hỏi bác sĩ "miễn phí" trong một hệ thống không miễn phí?

Góc khuất hậu trường: Áp lực tài chính của bác sĩ

Bác sĩ, dù được tôn vinh, cũng chỉ là những con người bình thường với gánh nặng mưu sinh. Tại Việt Nam, lương bác sĩ trực ca ở bệnh viện tư thường dao động 5-10 triệu đồng/tháng cho người mới ra trường, thậm chí thấp hơn ở bệnh viện công. Một bác sĩ trẻ làm việc 12-14 giờ mỗi ca, xử lý hàng chục bệnh nhân nhưng thu nhập không đủ bù đắp áp lực. Hơn nữa, ở nhiều bệnh viện tư, bác sĩ trực ca có thể phải đền bù nếu bệnh nhân trốn viện hoặc không thanh toán. Một bác sĩ ở TPHCM từng phải trả gần 15 triệu đồng cho một ca cấp cứu không được chi trả, tương đương nửa tháng lương. Trong trường hợp anh N.S., nếu người lạ không chi 40 triệu đồng, bác sĩ có thể đối mặt với lựa chọn: để bệnh nhân ra đi hay tự bỏ tiền túi?

Áp lực này không chỉ là tài chính mà còn là đạo đức. Bác sĩ trưởng khoa trong ca đột quỵ đã quyết định dùng thuốc dù biết gia đình chưa có tiền, chấp nhận rủi ro cá nhân. Nhưng không phải bác sĩ nào cũng đủ điều kiện để làm vậy. Khoảng 30% bác sĩ tại các bệnh viện tư ở TPHCM từng đối mặt với tình huống bệnh nhân không trả được viện phí, và 10% trong số họ phải tự bù tiền.

Ảnh minh họa

"Nút thắt" từ hệ thống y tế

Chỉ trích bác sĩ "vô tâm" thường bỏ qua bức tranh lớn hơn: hệ thống y tế Việt Nam còn nhiều bất cập. Bảo hiểm y tế chưa phủ sóng toàn diện, đặc biệt với các ca cấp cứu phức tạp ở bệnh viện tư. Một ca nhồi máu cơ tim hay đột quỵ có thể tốn hàng chục triệu đồng, vượt xa khả năng của nhiều gia đình. Trong trường hợp anh N.S., bác sĩ đã đề nghị chuyển viện công nhưng gia đình từ chối.

Bệnh viện tư phải tự cân đối tài chính. Thuốc tiêu sợi huyết hay thiết bị can thiệp mạch vành đều nhập khẩu, với chi phí cao. Nếu bệnh viện liên tục điều trị miễn phí, họ sẽ phá sản và bác sĩ mất việc. Một số bệnh viện đã liên kết với tổ chức từ thiện để hỗ trợ bệnh nhân nghèo, song nguồn lực này không đủ. Người lạ chi 40 triệu đồng cho anh N.S. là một hành động nhân văn nhưng không thể trông chờ vào lòng tốt ngẫu nhiên để giải quyết vấn đề hệ thống. Làm sao để xây dựng một hệ thống y tế công bằng, nơi bệnh nhân nghèo không phải chọn giữa sống và chết?

Trong ca của anh N.S., bác sĩ đã cố thuyết phục gia đình, đề xuất chuyển viện và tận dụng sự hỗ trợ từ người lạ để cứu người. Trong ca đột quỵ, trưởng khoa chấp nhận rủi ro tài chính để giành "giờ vàng". Những hành động ấy thể hiện trái tim của người thầy thuốc, song họ cũng bị ràng buộc bởi thực tế: lương thấp, áp lực cao, và nguy cơ đền bù. Đổ lỗi cho bác sĩ là cách dễ dàng để né tránh vấn đề lớn hơn: một hệ thống y tế chưa đủ sức bảo vệ cả bệnh nhân lẫn người cứu chữa.

Thay vì chỉ trích, chúng ta cần một giải pháp toàn diện: bảo hiểm y tế toàn dân, quỹ hỗ trợ cấp cứu và cơ chế chuyển viện hiệu quả. Bác sĩ cần được trả lương xứng đáng và bảo vệ khỏi rủi ro tài chính. Họ là những người cầm dao mổ cứu mạng, không phải người tạo ra bất công xã hội. Đòi hỏi họ "miễn phí" trong một hệ thống tính phí là bất công với chính họ.

Tiểu Di