Cựu Thủ tướng Bangladesh bị tuyên án tử hình vì 'tội ác chống lại loài người'
Cựu Thủ tướng Bangladesh Sheikh Hasina bị tuyên án tử hình vì tội ác chống lại loài người liên quan đến đàn áp biểu tình sinh viên. Phiên tòa gây tranh cãi, nguy cơ bạo lực chính trị gia tăng khi Bangladesh chuẩn bị cho bầu cử năm sau.
Thủ tướng Bangladesh bị lật đổ Sheikh Hasina tại Brussels, Bỉ ngày 25/10/2023. Ảnh: Reuters.
Bà Sheikh Hasina, cựu Thủ tướng Bangladesh bị lật đổ, đã bị tuyên án tử hình sau khi bị kết tội phạm các tội ác chống lại loài người vì đàn áp bạo lực cuộc biểu tình sinh viên năm ngoái dẫn tới sự sụp đổ của chính phủ của bà.
Một hội đồng gồm ba thẩm phán của Tòa án Tội phạm Quốc tế – tòa án xét xử tội ác chiến tranh trong nước của Bangladesh – đã đưa ra phán quyết trong hôm 17/11, kết luận rằng bà Hasina phải chịu trách nhiệm kích động hàng trăm vụ giết người ngoài pháp luật do lực lượng thực thi pháp luật tiến hành.
Phòng xử án, nơi một số gia đình nạn nhân có mặt, đã bật tiếng vỗ tay khi các thẩm phán đọc bản án.
“Bà Sheikh Hasina đã phạm tội ác chống lại loài người bởi hành vi kích động, ra lệnh và không thực hiện các biện pháp trừng phạt”, một thẩm phán nói khi tuyên án.
Các thẩm phán cho biết “rõ như ban ngày” rằng bà “đã kích động các thành viên đảng mình… và hơn nữa, bà đã bày tỏ rằng bà ra lệnh giết và tiêu diệt các sinh viên biểu tình”.
Vụ việc bắt đầu từ các cuộc biểu tình sinh viên ôn hòa phản đối quy định hạn ngạch trong tuyển dụng công chức vào năm ngoái nhưng sau đã biến thành phong trào toàn quốc yêu cầu bà Hasina từ chức. Bước ngoặt xảy ra khi chính phủ trấn áp có thể đã khiến 1.400 người chết, theo Văn phòng Nhân quyền Liên Hợp Quốc. Tòa án cũng nghe tường trình rằng có tới 25.000 người bị thương.
Bà Hasina đối mặt với 5 cáo buộc chủ yếu liên quan đến kích động giết người biểu tình, ra lệnh treo cổ người biểu tình, và ra lệnh sử dụng vũ khí sát thương, máy bay không người lái và trực thăng để đàn áp bất ổn. Bà phủ nhận các cáo buộc này.
Vị cựu lãnh đạo đã cai trị quốc gia Nam Á này bằng bàn tay sắt từ năm 2009 cho đến khi bị lật đổ năm 2024, và người ta lo ngại rằng phán quyết hôm đầu tuần có thể châm ngòi cho làn sóng hỗn loạn chính trị trước cuộc tổng tuyển cử dự kiến vào tháng 2 năm sau.
Bà Hasina đã sống lưu vong ở thủ đô New Delhi của Ấn Độ từ tháng 8 năm ngoái, sau khi phong trào sinh viên buộc bà cùng đảng Awami League phải rời khỏi chính quyền.
Bà không có mặt tại tòa án ở Dhaka, và phiên tòa bị các luật sư của bà chỉ trích, những người hồi tuần trước đã đệ đơn lên Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hợp Quốc về hành quyết phi pháp, không xét xử hoặc tùy tiện, bày tỏ “quan ngại nghiêm trọng về việc thiếu quyền được xét xử công bằng và đúng trình tự pháp lý”.
Chính phủ lâm thời Bangladesh đã chính thức yêu cầu dẫn độ bà, nhưng New Delhi đến nay vẫn im lặng trước đề nghị này.
Bạo lực bùng phát trước khi tuyên án
Bạo lực đã nổ ra ở thủ đô Dhaka trước phán quyết, với nhiều chai bom xăng phát nổ sau khi bị những người đi xe máy ném vào hôm Chủ nhật vừa qua, cảnh sát cho biết.
An ninh được siết chặt, với xe bọc thép và cảnh sát đeo khiên chống bạo động bố trí quanh tòa án, cùng lực lượng cảnh sát, biên phòng và phản ứng nhanh triển khai gần các tòa nhà chính phủ trọng yếu.
Con trai của bà Hasina hôm Chủ nhật vừa qua nói với Reuters rằng những người ủng hộ đảng của bà sẽ ngăn chặn cuộc bầu cử năm sau nếu lệnh cấm đảng không được dỡ bỏ, cảnh báo rằng các cuộc biểu tình có thể trở nên bạo lực.
“Chúng tôi sẽ không cho phép bầu cử tiến hành nếu không có đảng Awami League”, ông nói. “Các cuộc biểu tình của chúng tôi sẽ ngày càng mạnh mẽ hơn, và chúng tôi sẽ làm mọi thứ cần thiết. Nếu cộng đồng quốc tế không làm gì, thì cuối cùng có lẽ sẽ xảy ra bạo lực ở Bangladesh trước bầu cử… sẽ có đối đầu”.
Một cuộc đời gắn liền với chính trị
Là con gái lớn của ông Sheikh Mujibur Rahman, người cha lập quốc của Bangladesh, bà Hasina được đưa vào chính trường từ sớm khi chứng kiến cuộc đấu tranh giành quyền tự chủ của người Bengal từ Pakistan.
Sau cuộc đảo chính quân sự năm 1975 khiến cha mẹ và ba anh em trai của bà bị ám sát, bà Hasina và em gái buộc phải sống lưu vong. Bà trở về Bangladesh năm 1981 để lãnh đạo đảng Awami League của cha mình, và sau nhiều năm đối lập chính trị, lần đầu trở thành Thủ tướng khi đảng thắng cử năm 1996.
Bà phục vụ một nhiệm kỳ rồi quay lại cầm quyền vào năm 2008, lãnh đạo Bangladesh cùng Awami League cho đến năm ngoái.
Bangladesh đã chứng kiến tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ dưới thời bà Hasina, nhưng các tổ chức nhân quyền cảnh báo bà và chính phủ của bà về mô hình chính trị. Các nhà phê bình bày tỏ lo ngại về gia tăng các báo cáo bạo lực chính trị, đe dọa cử tri và quấy rối truyền thông cũng như các nhân vật đối lập.
Trong thời gian cầm quyền, các nhóm nhân quyền cho biết chính phủ đã sử dụng luật an ninh mạng để đàn áp tự do biểu đạt trực tuyến, bắt giữ nhà báo, nghệ sĩ và nhà hoạt động, với các cáo buộc giam giữ tùy tiện và tra tấn.
Nhưng bà Hasina từng vượt qua nhiều làn sóng biểu tình phản đối, đặc biệt trong các kỳ bầu cử.
Điều đó thay đổi vào năm ngoái khi cuộc cách mạng do thế hệ Gen Z dẫn dắt đã lật đổ quyền lực của bà.
Nhiều thành viên gia đình bà, cùng các lãnh đạo và bộ trưởng chủ chốt trong chính quyền của bà, cũng đang sinh sống bên ngoài Bangladesh.
Những người ủng hộ bà Hasina bác bỏ các thủ tục pháp lý này là có động cơ chính trị và nhằm loại bà khỏi chính trường. Đảng Awami League đã bị cấm hoạt động chính trị trong khi các phiên tòa xét xử bà và các lãnh đạo đảng vẫn tiếp tục.
Ngược lại, chính phủ lâm thời do ông Muhammad Yunus – người đoạt giải Nobel – đứng đầu, khẳng định rằng các phiên tòa này là bước thiết yếu để khôi phục trách nhiệm giải trình và xây dựng lại niềm tin công chúng vào các thể chế dân chủ của quốc gia.
