Đặc khu Thổ Châu: Để nghề nuôi cá lồng bè phát triển bền vững

Làng nuôi cá bè tại Bãi Dong thuộc đặc khu Thổ Châu.

Ông Trần Văn Tân, nguyên Giám đốc Hợp tác xã nuôi trồng thủy hải sản xã Thổ Châu (nay là đặc khu Thổ Châu) cho biết, nghề nuôi cá lồng bè ở Thổ Châu hình thành vào khoảng năm 2000, muộn hơn so với nhiều vùng ven biển khác của Việt Nam nhờ nguồn con giống dồi dào (cá bóp, cá mú từ khoảng 50 - 200g/con), với giá cá giống từ 30.000 đồng đến 70.000đồng/con, tỷ lệ hao hụt thấp (chỉ khoảng 30%), cùng nguồn cá tạp làm thức ăn được khai thác trực tiếp từ biển với giá rẻ, từ 3.000 đồng đến 5.000 đồng/kg,…đã nhanh chóng thu hút người dân nuôi cá lồng bè.

Trong giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2015, toàn đảo có trên 30 hộ nuôi với hàng trăm mùng cá, chủ yếu là cá bóp. Mỗi mùng rộng 20 m², thả khoảng 200 con. Sau 12 tháng nuôi, mỗi con đạt trọng lượng trung bình 7,5 kg, sản lượng 1,5 tấn/mùng.

Là người cũng nuôi cá lồng bè, ông Nguyễn Thanh Phương, chia sẻ, ở thời điểm năm 2010, giá bán tại bè khoảng 100.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, lợi nhuận đạt 60%, tương đương 90 triệu đồng/mùng. Có hộ nuôi tới 10 mùng, thu về tiền tỷ mỗi năm đã tạo nhiều công ăn việc làm cho người dân, kinh tế gia đình ổn định và thúc đẩy kinh tế đảo phát triển.

Tuy nhiên, theo ông Trần Văn Tân, từ sau 2021, nghề nuôi cá lồng bè ở Thổ Châu bước vào giai đoạn khó khăn chưa từng có. Những hộ đã gắn bó từ 8 đến 12 năm với nghề thì hiện chỉ còn chưa tới 1/5 số hộ trụ lại, bởi cá bóp giống khan hiếm, giá cao, từ 100.000 - 140.00đồng/con tùy theo cân nặng), tỷ lệ chết tăng mạnh tới 70%; cá từ 1 kg/con trở lên dễ chết đột ngột, có bè chết trắng (1.500 con), cá ở giai đoạn gần thu hoạch (từ 4-6kg/con) dễ bị bệnh lở kỳ, nổ mắt,...

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, theo nguyên Giám đốc Hợp tác xã nuôi trồng thủy hải sản đặc khu Thổ Châu, vẫn chưa xác định được nguyên nhân và chưa có cách phòng trị bệnh cho cá, cùng với giá thức ăn tăng hơn 3 lần so với năm 2010 (hiện từ 10.000 đồng đến 12.000đồng/kg), người nuôi chưa tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi, kỹ thuật nuôi hiện đại và sự kết nối với thị trường kém, sản phẩm tiêu thụ nhỏ lẻ, không ổn định do phụ thuộc thương lái,… nên nghề nuôi cá lồng bè ở Thổ Châu giảm mạnh.

Là người nuôi cá lồng bè lâu năm, ông Huỳnh Ngọc Sanh, tâm sự, hiện tại mặc dù cá bóp có giá rất cao, trên 220.000 đồng/kg, nhưng do chi phí tăng, cá chết nhiều nên lợi nhuận ròng chỉ còn dưới 30%. Nhiều hộ nuôi “vì yêu nghề” hoặc “đã phóng lao thì theo lao”, vì mỗi bè đã đầu tư vài trăm triệu đồng nên sau khi trừ chi phí sản xuất, lời lãi chẳng còn được bao nhiêu.

Ông Trần Văn Tân, nguyên Giám đốc Hợp tác xã nuôi trồng thủy hải sản đặc khu Thổ Châu, cho biết, năm 2023, Thổ Châu thành lập Hợp tác xã nuôi trồng thủy hải sản với kỳ vọng được hỗ trợ kỹ thuật, vốn và tiêu thụ sản phẩm cho những người nuôi cá lồng bè. Tuy nhiên, chỉ hơn một năm vận hành, Hợp tác xã hoạt động không hiệu quả nên phải giải thể.

Nguyên nhân của sự giải thể này thì có nhiều, nhưng tập trung vào việc Ban quản lý Hợp tác xã thiếu kinh nghiệm quản trị, chưa hỗ trợ được thành viên Hợp tác xã, lại phải gánh thêm nghĩa vụ thuế, thủ tục tài chính - kế toán phức tạp,…

Mùng khoảng 1,5 tấn cá bóp loại từ 7,5kg/con trong bè của ông Huỳnh Ngọc Sanh đang chờ thương lái để xuất bán.

Để nghề nuôi cá lồng bè ở đặc khu Thổ Châu phát triển bền vững nhằm ổn định sinh kế của người dân, phát triển kinh tế - xã hội, ông Trần Văn Tân, nguyên Giám đốc Hợp tác xã nuôi trồng thủy hải sản đặc khu Thổ Châu cùng nhiều người nuôi cá lồng bè ở đây mong mỏi được tiếp cận gói tín dụng đặc thù cho nuôi biển với lãi suất thấp, thời hạn vay phù hợp chu kỳ nuôi để tái đàn.

Đồng thời người nuôi lồng bè mong được các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài tỉnh nghiên cứu và xử lý môi trường nuôi, tìm nguyên nhân gây bệnh, xây dựng quy trình phòng trị bệnh, đào tạo kỹ thuật nuôi hiện đại nhằm quản lý dịch bệnh, quản lý chất lượng nước, sử dụng thức ăn phù hợp chuẩn hóa dinh dưỡng.

Cùng với đó người nuôi cá lồng bè ở Thổ Châu mong muốn được kết nối với doanh nghiệp thu mua, xây dựng thương hiệu cá bóp Thổ Châu, doanh nghiệp chế biến - xuất khẩu để tiêu thụ ổn định, tránh lệ thuộc thương lái.

Song song với đó, người nuôi mong chính quyền đặc khu Thổ Châu đóng vai trò “nhạc trưởng” điều phối giữa người nuôi - nhà khoa học - doanh nghiệp - ngân hàng. Doanh nghiệp không chỉ thu mua mà còn có thể đầu tư vốn, chuyển giao kỹ thuật, tạo mô hình nuôi khép kín. Đây chính là yếu tố quyết định để nghề cá lồng bè không còn manh mún, tự phát.

Những người nuôi cá lồng bè ở Thổ Châu kỳ vọng trong nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ đặc khu Thổ Châu lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030 tới đây, đảng bộ, chính quyền đặc khu Thổ Châu sẽ có những quyết sách, đột phá để kinh tế - xã hội với việc huy động tốt các nguồn lực xã hội, tập trung xây dựng kết cấu cơ sở hạ tầng, nhất là phương tiện giao thông kết nối trực tiếp với đất liền, đảm bảo nguồn điện,… gắn với chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân, góp phần để đặc khu Thổ Châu trở thành đơn vị hành chính - kinh tế đặc thù phát triển nhanh, bền vững.

Phát triển kinh tế biển, trong đó có nghề nuôi cá lồng bè, không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn là chiến lược an ninh - quốc phòng. Khi đời sống người dân được đảm bảo, họ sẽ yên tâm bám biển, góp phần bảo vệ chủ quyền vùng biển phía Tây Nam của Tổ quốc. Chỉ khi có sự đồng hành của chính sách, khoa học và thị trường, cá bóp Thổ Châu mới có thể trở lại thời “vàng son” và tiến xa hơn, vươn ra thị trường quốc tế.

Trần Dũng