Đàm phán Nga-Ukraine vòng 2 tại Istanbul: Kết quả và triển vọng ra sao?

Các phái đoàn Nga và Ukraine đã kết thúc cuộc đàm phán hòa bình vòng 2 vào hôm 2-6 tại TP Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) sau hơn 1 giờ đối thoại.

Hơn một chục đại biểu từ mỗi phía đã tham gia cuộc đàm phán tại Cung điện Ciragan ở Istanbul. Phái đoàn Ukraine do Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov dẫn đầu. Trưởng đoàn phía Nga là ông Vladimir Medinsky - cố vấn của Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Dưới đây là những điểm nổi bật từ cuộc đàm phán vòng 2:

Các phái đoàn Nga và Ukraine trong cuộc đàm phán hòa bình vòng 2 tại TP Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 2-6. Ảnh: TASS

Hai bên trao đổi các kế hoạch hòa bình tổng thể

Ukraine và Nga vẫn còn những bất đồng sâu sắc về cách thức chấm dứt cuộc chiến. Đến nay Nga đã kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine, bao gồm bán đảo Crimea mà Moscow đã sáp nhập vào năm 2014.

Phát biểu sau cuộc họp, ông Umerov cho biết Ukraine yêu cầu một "lệnh ngừng bắn hoàn toàn và vô điều kiện" kéo dài ít nhất 30 ngày trên bộ, trên không và trên biển nhằm "chấm dứt thương vong ngay lập tức", theo tờ The Kyiv Independent.

Ông Umerov nhấn mạnh rằng Ukraine đã đề xuất một lệnh ngừng bắn vài ngày trước, nhưng phía Nga không phản hồi mà chỉ đưa ra kế hoạch riêng tại cuộc đàm phán hôm 2-6. Các quan chức Ukraine cáo buộc Moscow không muốn nhanh chóng kết thúc chiến sự nhằm tiếp tục giành lợi thế trên chiến trường.

Về phần mình, Nga tuyên bố muốn đạt được một giải pháp lâu dài thay vì chỉ là tạm ngừng giao tranh, bác bỏ một lệnh ngừng bắn vô điều kiện nếu không đáp ứng các yêu cầu tối đa của Moscow, theo đài RT.

Dù chưa công bố công khai các đề xuất ngừng bắn, truyền thông nhà nước Nga đã tiết lộ một số điểm chính trong kế hoạch của Điện Kremlin. Đề xuất này bao gồm yêu cầu cộng đồng quốc tế công nhận những vùng lãnh thổ từng thuộc Ukraine (gồm bán đảo Crimea, các tỉnh Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhia) là một phần lãnh thổ của Nga.

Moscow còn đưa ra yêu cầu Ukraine không được gia nhập bất kỳ liên minh quân sự nào; giới hạn quy mô quân đội Ukraine; công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức; yêu cầu dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế.

Ngoài ra, Nga đề xuất một lệnh ngừng bắn ngắn hạn từ 2-3 ngày ở một số khu vực tiền tuyến nhằm cho phép hai bên thu gom thi thể binh sĩ tử trận.

Cuộc họp kín 1-1

Ông Medinsky cho biết đã có cuộc họp song phương kín với trưởng phái đoàn Ukraine trước khi hai bên đàm phán trực tiếp ở Istanbul, hãng thông tấn TASS đưa tin.

Cuộc gặp được cho là đóng vai trò “quan trọng” trong việc chuẩn bị cho phiên đàm phán chung.

“Đã có một cuộc gặp riêng [giữa tôi và ông Umerov]. Cuộc gặp đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho phiên họp toàn thể” - ông Medinsky nói với báo giới mà không tiết lộ thêm chi tiết.

Một nguồn tin (đề nghị không tiết lộ danh tính) chia sẻ với đài RT rằng cuộc họp kín 1-1 kéo dài khoảng 2 tiếng rưỡi.

Đang chuẩn bị trao đổi tù binh

Quan chức hai bên cho biết đã đạt thỏa thuận về việc trao đổi thêm tù binh và trao trả thi thể của khoảng 12.000 binh sĩ thiệt mạng (mỗi bên 6.000 người).

Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky cho biết hai bên đồng ý thực hiện đợt trao đổi tù nhân lớn, gồm các tù nhân bị thương nặng và binh sĩ trẻ từ 18 đến 25 tuổi.

Đợt trao đổi tiếp theo dự kiến ít nhất 1.000 người mỗi bên, có thể lên tới 1.200 đổi 1.200, bao gồm nhà báo và tù nhân chính trị.

Ukraine cũng yêu cầu Nga trao trả 339 trẻ em mà Kiev nói đã bị cưỡng ép đưa sang Nga. Ukraine đã gửi danh sách tên các em trong cuộc đàm phán tại Istanbul.

Về vấn đề này, ông Medinsky đã lên tiếng bác bỏ mạnh mẽ các cáo buộc từ Ukraine về việc Nga "bắt cóc trẻ em", gọi đó là một chiến dịch truyền thông sai lệch.

Theo ông Medinsky, Nga đã nhận được danh sách 339 trẻ em mà Kiev yêu cầu cho hồi hương, nhưng thực tế chỉ có vài chục trường hợp là phù hợp.

Ông Medinsky nói thêm rằng các trẻ em này đều là những em nhỏ được sơ tán khỏi vùng chiến sự để bảo vệ an toàn tính mạng, chứ không hề bị cưỡng ép đưa đi.

“Chúng tôi đang tìm kiếm cha mẹ của các em. Khi tìm được, chúng tôi sẽ đưa các em trở về” - ông Medinsky nói.

Ông Medinsky cũng nhấn mạnh rằng các em nhỏ không bị nhận làm con nuôi ở Nga, mà được chăm sóc tạm thời theo hình thức giám hộ hoặc nuôi dưỡng cho đến khi có thể đoàn tụ với gia đình.

Các phái đoàn Nga và Ukraine trong cuộc đàm phán hòa bình vòng 2 tại TP Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 2-6. Ảnh: TASS

Đàm phán diễn ra sau chiến dịch Mạng nhện của Ukraine

Cuộc đàm phán diễn ra ngay sau khi Ukraine phát động một đợt tấn công quy mô lớn bằng máy bay không người lái (UAV) vào các căn cứ không quân của Nga hôm 1-6.

Đòn không kích phá hủy hoặc làm hư hại hơn 40 máy bay chiến đấu của Moscow, tương đương gần 1/3 lực lượng oanh tạc cơ chiến lược của đối phương, theo phía Kiev.

Ông Zelensky hoan nghênh đòn tấn công - được tiến hành đồng loạt tại 5 khu vực sâu trong lãnh thổ Nga, bao gồm vùng Bắc Cực, Siberia và Viễn Đông - là một chiến dịch “xuất sắc” và “chắc chắn sẽ được ghi vào sách sử”.

Nhà lãnh đạo Ukraine cũng tiết lộ rằng đợt tấn công này, được gọi là chiến dịch Mạng nhện, đã được Cơ quan An ninh Ukraine chuẩn bị trong suốt hơn 18 tháng, bí mật đưa vũ khí vào bên trong lãnh thổ Nga.

Phát biểu tại một hội nghị thượng đỉnh ở Vilnius (Lithuania) ngày 1-6, ông Zelensky cho rằng các cuộc tấn công như vậy sẽ gây áp lực buộc Moscow phải quay lại bàn đàm phán.

Ukraine từng tấn công các căn cứ không quân Nga trước đây, nhưng cuộc tấn công hôm 1-6 là lần đầu tiên vươn xa đến hơn 4.000 km từ biên giới Ukraine - nơi đặt các tài sản chiến lược của không quân Nga.

Triển vọng tiếp theo thế nào?

Ukraine đã đề xuất tổ chức thêm các vòng đàm phán trước khi tháng 6 kết thúc, nhưng giới quan sát cho rằng hy vọng về một thỏa thuận hòa bình theo khuôn khổ hiện tại vẫn còn rất thấp, tờ The Hill đưa tin.

Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây cũng tỏ ra ngày càng thất vọng trước sự trì trệ của tiến trình đàm phán, sau khi từng tuyên bố ông có thể nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến.

Ông Umerov nói rằng chỉ một cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Zelensky và Tổng thống Putin mới có thể giải quyết những bất đồng quanh thỏa thuận ngừng bắn.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ngày 2-6 cho biết Ankara có kế hoạch thúc đẩy một cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Nga và Ukraine tại thủ đô Ankara hoặc Istanbul.

Cùng ngày, Tổng thống Zelensky bày tỏ sẵn sàng tham gia cuộc gặp này.

“Tôi đã có cuộc trao đổi với Tổng thống Erdogan. Ông ấy đã gửi một tín hiệu, hỏi tôi cảm nhận thế nào về một cuộc gặp giữa 4 nhà lãnh đạo gồm ông ấy, Tổng thống Mỹ, Tổng thống Putin và tôi. Tôi nói rằng tôi ủng hộ một cuộc gặp cấp cao, bởi tôi có cảm giác sẽ không có lệnh ngừng bắn nếu chúng tôi không gặp trực tiếp” - ông Zelensky cho biết.

Phía Nga hiện chưa bình luận về thông tin vừa nêu.

Tuy nhiên, hồi giữa tháng 5, phát ngôn viên Điện Kremlin - ông Dmitry Peskov từng nói rằng cuộc gặp giữa ông Putin và ông Zelensky "có thể diễn ra, nhưng chỉ khi có kết quả từ công việc của các phái đoàn hai bên và đạt được các thỏa thuận cụ thể".

Vị phát ngôn viên nhấn mạnh rằng một vấn đề then chốt đối với Moscow là xác định ai sẽ đại diện cho Ukraine ký kết bất kỳ thỏa thuận tiềm năng nào do các nhà đàm phán đạt được.

Ông Peskov đề cập việc nhiệm kỳ tổng thống của ông Zelensky đã kết thúc vào năm ngoái.

Phía Nga lập luận rằng nhà lãnh đạo Ukraine từ chối tổ chức cuộc bầu cử mới, viện dẫn lý do thiết quân luật. Nga coi ông là "không hợp pháp" và khẳng định quyền lực hợp pháp tại Ukraine hiện nay thuộc về quốc hội.

DƯƠNG KHANG