Dân chủ tạo đồng thuận

Thước đo năng lực điều hành

Gần 5 tháng sau hợp nhất, điều dễ nhận thấy nhất ở các địa phương là cách dân chủ được đưa vào quy trình hàng ngày. Đồng loạt 148 xã, phường kiện toàn Ban Chỉ đạo thực hiện dân chủ cơ sở; hoàn thiện quy chế làm việc; quy định tiếp dân, đối thoại; công khai kết luận giải quyết kiến nghị dưới nhiều hình thức để Nhân dân dễ giám sát. Cơ chế mới ấy tạo nên một “mặt bằng minh bạch” - nơi mọi quyết định đều có trách nhiệm đi kèm.

Người dân xã Tề Lỗ nêu ý kiến, kiến nghị trực tiếp tại hội nghị đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với Nhân dân.

Nhiều địa phương đã coi đối thoại và tiếp công dân như một phần trọng tâm của công tác lãnh đạo. Xã Tề Lỗ là một ví dụ điển hình. Tại hội nghị đối thoại tháng 11/2025, 11 đại biểu nêu 29 kiến nghị liên quan đến những vấn đề rất gần với đời sống: Kênh mương, đường nội đồng, rác thải, thủ tục đất đai, chế độ đảng viên. Lãnh đạo xã đối thoại thẳng thắn, việc thuộc thẩm quyền được giải trình và hẹn thời điểm xử lý; việc vượt thẩm quyền được giao rõ cho cơ quan chuyên môn tiếp nhận và trả lời dân theo đúng quy trình. Điều quan trọng là mọi cam kết đều được công khai, tạo điều kiện để người dân theo dõi việc thực hiện. Cách làm ở Tề Lỗ phản ánh một thực tế rộng hơn: Các xã, phường không né tránh áp lực sau hợp nhất mà dùng đối thoại làm công cụ nhận diện, xử lý vấn đề từ gốc, giảm khiếu nại phát sinh và tăng sự đồng thuận.

Nhờ đó, sự chuyển động này thể hiện rõ nhất ở hệ thống trung tâm hành chính công cấp xã. Sau hợp nhất, khối lượng công việc tăng mạnh khi nhiều xã mới phải gánh cả quy mô dân số và thủ tục của ba, bốn xã cũ. Thế nhưng hơn 449 nghìn hồ sơ vẫn được giải quyết đúng hoặc trước hạn, đạt tỷ lệ khoảng 95,4%.

Cùng với đó, công khai - minh bạch được đẩy mạnh: Quy hoạch, kế hoạch, dự toán - quyết toán, các dự án đầu tư... được công bố rộng rãi; nhiều Bí thư Đảng ủy trực tiếp xuống thôn, khu dân cư giải thích những vấn đề người dân còn băn khoăn. Công tác thanh tra, kiểm tra ở các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực được tăng cường, hàng nghìn lượt kiểm tra đã được thực hiện và công khai kết luận, góp phần siết kỷ luật và giảm tình trạng né tránh trách nhiệm.

Tổng thể những chuyển động ấy cho thấy: Dân chủ không đứng ngoài công việc thường nhật, mà trở thành thước đo năng lực điều hành của bộ máy sau hợp nhất. Lắng nghe - công khai - giải trình - theo dõi trách nhiệm đang tạo thành một chu trình vận hành mới ở cấp xã, phường.

Tạo sự đồng thuận cao

Nếu như tiếp dân, đối thoại phản ánh thái độ lắng nghe của chính quyền, thì giám sát và phản biện xã hội lại cho thấy mức độ dân chủ đi vào thực chất đến đâu. Tháng 7/2025, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp bước vào giai đoạn vận hành chính thức, tiếng nói của Nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) và các tổ chức chính trị - xã hội trở thành một trụ cột quan trọng để kiểm soát quyền lực và bảo đảm sự minh bạch trong điều hành.

Theo Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Lương Đức Minh, toàn tỉnh đã triển khai hàng trăm cuộc giám sát của MTTQ, cùng hàng nghìn lượt theo dõi của Ban Thanh tra Nhân dân và Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng. Nội dung giám sát tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh bức xúc như giải phóng mặt bằng, quản lý đất đai, tiến độ đầu tư công, an sinh xã hội. Việc “soi đúng chỗ”, “chạm đúng điểm nghẽn” giúp nhiều địa phương điều chỉnh chính sách kịp thời, hạn chế đơn thư kéo dài và tăng tính minh bạch.

Phản biện xã hội đã phát huy vai trò là một bước quan trọng trong quá trình ban hành chủ trương, chính sách. MTTQ tỉnh và các đoàn thể đã tham gia góp ý hàng trăm dự thảo văn bản của cấp ủy và chính quyền, từ các quy định liên quan đến dân chủ ở cơ sở, chuyển đổi số, đến các chính sách dân sinh trực tiếp. Các ý kiến phản biện ngày càng thực chất hơn, gắn với đời sống của người dân trong bối cảnh địa giới mở rộng và nhu cầu dịch vụ công tăng cao. Việc lắng nghe phản biện không chỉ giúp công tác chỉ đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền địa phương sát thực hơn, mà còn tạo sự đồng thuận ngay từ đầu - điều rất quan trọng trong giai đoạn đầu sau hợp nhất.

Sự vào cuộc của Nhân dân còn thể hiện qua việc giám sát đầu tư cộng đồng. Các công trình giao thông, thủy lợi, nhà văn hóa... được người dân theo dõi từ bước thi công đến nghiệm thu. Khi ý kiến người dân có giá trị, dân chủ cơ sở có “sức sống”; khi quyền lợi được tôn trọng, niềm tin vào chính quyền được củng cố.

Đáng chú ý, dân chủ tại doanh nghiệp - lĩnh vực ít khi được nhắc đến, cũng có bước chuyển mạnh. Tỷ lệ doanh nghiệp tổ chức đối thoại định kỳ, ký thỏa ước lao động tập thể, thực hiện chế độ cho người lao động đều tăng. Công đoàn cơ sở chủ động hơn trong việc đại diện người lao động, phản ánh bất cập về môi trường làm việc, an toàn lao động, chính sách. Với một tỉnh có lực lượng lao động lớn như Phú Thọ, việc bảo đảm tiếng nói của người lao động chính là yếu tố quan trọng tạo môi trường phát triển ổn định.

Những chuyển động này cho thấy Nhân dân đã chuyển từ vai trò “quan sát” sang “đồng hành”, từ “được thông tin” sang “tham gia quyết định”. Khi tiếng nói của dân được coi trọng, chính sách sẽ thực chất; khi sự tham gia của dân được mở rộng, đồng thuận sẽ hình thành từ sớm.

Nguyễn Yến