Đánh giá cán bộ theo 'Cẩm nang 377': Tránh 'xây nhà trên cát'

Phiên bế mạc Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. (Ảnh: Lâm Khánh/TTXVN)

Phát biểu khai mạc Hội nghị lần thứ 13 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (ngày 6/10/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng khâu giới thiệu nhân sự tham gia Ban Chấp hành Trung ương khóa XIV là công việc “đặc biệt hệ trọng,” “then chốt của then chốt,” là yếu tố quyết định thành công của Đại hội XIV của Đảng và sự phát triển của đất nước trong giai đoạn tới; tuyệt đối không để lọt người chạy chức, chạy quyền, cơ hội, bè phái.

Nếu như công tác nhân sự là “then chốt của then chốt” thì đánh giá cán bộ là khâu quan trọng đầu tiên của công tác cán bộ. Bất cứ mắt xích nào trong quy trình công tác cán bộ cũng yêu cầu sự chính xác cao, song sai sót trong việc đánh giá cán bộ không khác nào xây nhà mà ngay từ giai đoạn làm móng đã không chuẩn, là “xây nhà trên cát.”

Công tác cán bộ bao gồm nhiều khâu: đánh giá; quy hoạch; đào tạo, bồi dưỡng; luân chuyển, điều động; bố trí, sử dụng (bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, bầu cử, giới thiệu ứng cử, chỉ định, phân công phụ trách, miễn nhiệm...); quản lý; khen thưởng, kỷ luật cán bộ; thực hiện chính sách đãi ngộ; kiểm tra, giám sát; bảo vệ chính trị nội bộ; giải quyết khiếu nại, tố cáo về cán bộ; kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng cán bộ làm công tác cán bộ.

Các mắt xích này hợp lại thành một thể thống nhất, có quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động lẫn nhau.

Đánh giá cán bộ là khâu đầu tiên của công tác cán bộ và có ý nghĩa quyết định trong việc phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng, đề bạt, khen thưởng, kỷ luật và thực hiện các chế độ, chính sách đối với cán bộ.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN)

Đánh giá cán bộ đúng thì đây là cơ sở cho việc bố trí, sử dụng cán bộ đúng, có lợi cho đơn vị, địa phương và về tổng thể sẽ làm tăng uy tín của Đảng, niềm tin của nhân dân.

Đánh giá cán bộ sai thì ngược lại. Đánh giá cán bộ không phải việc dễ dàng, rất nhạy cảm vì đó là sự đánh giá về con người, cần sự nhìn nhận khách quan và tổng thể, đa chiều.

Trong khi đó, cá nhân hay tập thể khi đánh giá cán bộ thì họ vẫn là “người trần mắt thịt,” không phải là “đấng trên cao ngó xuống” để nắm bắt được mọi việc, vẫn bị chi phối bởi sự “yêu nên tròn, ghét nên méo,” “thấy đỏ tưởng chín”.

Đánh giá cán bộ đòi hỏi phải có “con mắt tinh đời” theo như lời của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại phiên họp Tiểu ban Nhân sự Đại hội XIV của Đảng ngày 13/3/2024, tức nhìn thấu được bản chất của sự việc qua các lớp sơn phết rực rỡ, chẳng hạn như những bản báo cáo "kêu như chuông.”

Nếu ở một đơn vị, địa phương có nhiều điểm nóng, nhiều đơn khiếu kiện mà tại đó 100% chi bộ trong sạch, vững mạnh; 90-95% đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ thì những con số đẹp này chính là biểu hiện của căn bệnh thành tích, theo cách nói bây giờ là "sống ảo."

Nếu không có "con mắt tinh đời" thì không nhìn nhận được rằng hiện tượng "đoàn kết xuôi chiều" cũng nguy hại không kém việc lợi dụng các đợt phê bình và tự phê bình để hạ bệ nhau, củng cố lợi ích cá nhân và lợi ích nhóm.

"Im lặng là vàng", xuê xoa, né tránh, nương theo ý của lãnh đạo chính là căn bệnh "đoàn kết xuôi chiều," "dân chủ hình thức."

“Không có con mắt tinh đời” thì "nhìn gà hóa cuốc" - đề cử, bổ nhiệm sai người. Song, trái ngược với điều này là thái độ e dè, cầu toàn trong đánh giá cán bộ, nhất là đối với đảng viên trẻ, tức là không chăm bón mà ngồi chờ "quả tự chín", bỏ sót người có tiềm năng.

Đánh giá cán bộ là một quá trình, không phải việc của ngày một, ngày hai, không cứng nhắc mà phải đặt trong sự chuyển động của bối cảnh xã hội và sự vận động của chính các cán bộ đó bởi nhiệm vụ cách mạng cũng luôn vận động và biến đổi.

Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc đánh giá cán bộ là phải đứng trên quan điểm "động" và "phát triển." Người nhắc nhở: "Trong thế giới cái gì cũng biến hóa. Tư tưởng của con người cũng biến hóa. Vì vậy, cách xem xét cán bộ, quyết không nên chấp nhất, vì nó cũng phải biến hóa. Một người cán bộ khi trước không có sai lầm, nhưng chắc gì sau này không phạm sai lầm, quá khứ, hiện tại và tương lai của một người không phải luôn luôn giống nhau" (trích theo Sửa đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội - 1995, tr.278).

Đảng ta đã có nhiều văn bản hướng dẫn về đánh giá cán bộ.Nghị quyết số 03-NQ/TW, ngày 18/6/1997 của Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đề ra phương hướng: “Có quan điểm và phương pháp đánh giá, sử dụng cán bộ một cách khách quan, khoa học, công tâm;” “Việc đánh giá cán bộ phải làm hàng năm, trước khi kết thúc nhiệm kỳ, hoặc chuyển công tác, căn cứ vào tiêu chuẩn cán bộ, hiệu quả công việc thực tế, có tính đến môi trường, điều kiện công tác, mức độ tín nhiệm của nhân dân.”

Kết luận số 37-KL/TW ngày 2/2/2009 của Hội nghị Trung ương 9, khóa X về “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chiến lược cán bộ từ nay đến năm 2020” yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng đổi mới tư duy, cách làm, khắc phục có kết quả những yếu kém trong từng khâu của công tác cán bộ, trong đó, trước hết phải: “Đổi mới công tác đánh giá cán bộ, xây dựng mới tiêu chuẩn chức danh cán bộ và tiêu chí đánh giá cụ thể đối với từng chức danh, từng đối tượng cán bộ”.

Đại hội XII (từ ngày 20 đến 28/1/2016) nhấn mạnh: “Tiếp tục ban hành và thực hiện các quy định, quy chế, cơ chế trong công tác cán bộ, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và chặt chẽ giữa các khâu, liên thông giữa các cấp; trong đó có quy chế về việc đánh giá đúng đắn, khách quan đối với cán bộ, để có cơ sở sử dụng, bố trí cán bộ, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng chạy chức, chạy tuổi, chạy bằng cấp.”

Tuy vậy, theo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, trong quy trình công tác cán bộ thì “đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, mặc dù đã có nhiều đổi mới nhưng vẫn còn không ít trường hợp chưa phản ánh đúng thực chất.”

Đánh giá cán bộ mà không phản ánh đúng thực chất thì đội ngũ công chức ngũ dù được tinh, gọn nhưng vẫn khó vững mạnh và làm việc hiệu quả.Nhằm hạn chế sự áp đặt, thiên vị của người có thẩm quyền trong đánh giá cán bộ, công chức, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 142-QĐ/TW ngày 23/4/2024 về việc thí điểm giao quyền, trách nhiệm cho người đứng đầu trong công tác cán bộ, quy định thí điểm việc giới thiệu nhân sự bầu cử, bổ nhiệm cấp phó của người đứng đầu; bầu bổ sung ủy viên ban thường vụ cấp ủy cùng cấp; bổ nhiệm, miễn nhiệm cấp trưởng cấp dưới trực tiếp thuộc thẩm quyền quản lý; được áp dụng thí điểm đối với các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị từ cấp huyện trở lên.

Đây là điểm mới trong công tác cán bộ vì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu trong các trường hợp: giới thiệu cán bộ để bầu cử, bổ nhiệm thiếu công tâm, khách quan; không bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực công tác; miễn nhiệm cán bộ không bảo đảm căn cứ, thủ tục theo quy định.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN)

Như vậy, Đảng coi trọng cả “tiền kiểm” lẫn “hậu kiểm” trong khâu đánh giá cán bộ nói riêng và công tác nhân sự nói chung, tránh tình trạng “quy trình đúng, nhân sự vẫn không trúng.”

Tiếp theo Quy định số 142-QĐ/TW, ngày 8/10/2025, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 377-QĐ/TW về “Phân cấp quản lý cán bộ và quy hoạch, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, tạm đình chỉ công tác, cho thôi giữ chức vụ, từ chức, miễn nhiệm đối với cán bộ.”

Một trong những mục đích, yêu cầu quan trọng của văn kiện nói trên là “đánh giá cán bộ thường xuyên, khách quan, công tâm, chính xác” nhằm đảm bảo cho việc “quy hoạch, lựa chọn và bố trí đúng cán bộ.”

Quy định 377 được nhìn nhận là "cẩm nang toàn diện" về đánh giá cán bộ vì trong đó có quy định rất cụ thể về trách nhiệm của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trong việc quản lý cán bộ; xác định quy trình, thủ tục chi tiết cho việc quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, giới thiệu ứng cử, tái cử, tạm đình chỉ công tác, cho thôi giữ chức vụ, từ chức, miễn nhiệm, cũng như các quy định về xử lý kỷ luật cán bộ.

“Cẩm nang 377” được kỳ vọng sẽ hạn chế đến mức tối thiểu những hạn chế trong công tác nhân sự của Đảng, trong đó có khâu đánh giá cán bộ, tránh lặp lại những con số không mong muốn theo báo cáo của Ban Nội chính Trung ương: Năm 2024, hơn 700 tổ chức đảng và 24.000 đảng viên vi phạm bị kỷ luật. Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kỷ luật 68 cán bộ diện Trung ương quản lý.

Quy định 377 cũng được xem là cơ sở cho việc “chọn đúng người cho đúng việc”, đặc biệt là nhân sự cấp cao tham gia Bộ Chính trị, Ban Bí thư, những người lãnh đạo đất nước - điều kiện tiên quyết để đưa tầm nhìn, khát vọng của cả dân tộc thành kết quả hiện thực, theo lời của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ngày 5/11/2025./.

(TTXVN/Vietnam+)