Dấu ấn nữ sĩ quan 'mũ nồi xanh' (bài cuối)

Vai trò không thể thay thế của nhân viên nữ tại các phái bộ

Trong tổng số gần 80 nghìn nhân viên GGHB LHQ chỉ có 8,4% là phụ nữ; trong đó, nữ quân nhân chiếm 7,7%, nữ cảnh sát chiếm 19,6%. Số liệu LHQ đưa ra cho thấy tỉ lệ nữ tham gia GGHB vẫn còn ở mức khiêm tốn, do đó vẫn còn khoảng cách lớn về giới trong lực lượng GGHB. Vì thế, LHQ đưa ra cơ chế khuyến khích và yêu cầu quốc gia cử quân tăng tỉ lệ nữ tham gia hoạt động này.

Tuy tỷ lệ chưa cao, nhưng thực tế ở các phái bộ GGHB LHQ hiện nay, các nhân viên nữ được triển khai ở tất cả các lĩnh vực như cảnh sát, quân đội và dân sự, tạo ra tác động tích cực đến môi trường GGHB. Nữ giới đã chứng minh rằng họ có thể thực hiện các nhiệm vụ theo cùng một tiêu chuẩn, trong cùng điều kiện khó khăn giống như các đồng nghiệp nam.

Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an với các nữ sĩ quan mũ nồi xanh Việt Nam tại Nam Sudan, tháng 3/2024.

Hoạt động GGHB LHQ của lực lượng vũ trang Việt Nam luôn có sự đóng góp quan trọng của các nữ sĩ quan. Tính đến hiện tại, Việt Nam đã cử hơn 1.100 lượt cán bộ, nhân viên tham gia các phái bộ GGHB tại Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi và trụ sở LHQ, trong đó tỷ lệ nữ chiếm trên 14%.

Đến nay, 5 tổ công tác của Bộ Công an tham gia GGHB LHQ tại các phái bộ châu Phi đều có sự góp mặt của các nữ sĩ quan. Trong quá trình công tác, những nữ chiến sĩ “mũ nồi xanh” đảm nhiệm nhiều lĩnh vực công tác tại phái bộ, thể hiện bản lĩnh vững vàng, phát huy tốt năng lực chuyên môn, tích cực tham gia các hoạt động của Mạng lưới nữ cảnh sát phái bộ, được lãnh đạo phái bộ đánh giá cao.

Trong thực tế triển khai, các nữ sĩ quan Việt Nam đã chứng minh vai trò không thể thay thế tại các phái bộ, đặc biệt trong việc tiếp cận cộng đồng, những người yếu thế. Chính sự thấu cảm và mềm mỏng của nữ giới đã tạo ra những tác động tích cực trong quá trình tham gia GGHB. Năm 2022, Thượng tá Lương Thị Trà Vinh là nữ sĩ quan đầu tiên thuộc tổ công tác số 1 lên đường thực hiện sứ mệnh GGHB LHQ. Ngoài nhiệm vụ thuộc mảng đào tạo và bồi dưỡng cảnh sát phái bộ, Thượng tá Vinh còn tham gia ban lãnh đạo của Mạng lưới nữ cảnh sát phái bộ, là cầu nối nhân văn giữa lực lượng GGHB và cộng đồng sở tại.

Thượng tá Lương Thị Trà Vinh là nữ sĩ quan Công an đầu tiên của Việt Nam tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan.

Thông qua Thượng tá Vinh và các nữ sĩ quan Công an Việt Nam, Hội Phụ nữ Bộ Công an đã có những nguồn tài trợ tích cực cho phụ nữ và trẻ em Nam Sudan, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em thiệt thòi, nạn nhân của nạn bạo hành, xâm hại tình dục. Đây là sự sáng tạo trong hoạt động từ thiện, khẳng định tinh thần nhân đạo và sự chia sẻ của nữ sĩ quan GGHB và của phụ nữ Bộ Công an, tăng niềm tin của người dân với cảnh sát phái bộ, hình ảnh của LHQ tại Nam Sudan.

Bám địa bàn Abyei, nữ Đại úy Nguyễn Lan Anh thuộc tổ công tác số 3 bị sút cân, da sạm nắng, nhưng tinh thần vẫn luôn vững vàng, lạc quan. Ở nơi khắc nghiệt về mọi mặt, xa gia đình, xa đồng đội, không thể đong đếm được những hy sinh thầm lặng của những nữ sĩ quan Công an Việt Nam. Kiên cường và rắn rỏi, họ vẫn ngày đêm gieo những mầm xanh hòa bình ở vùng đất nóng. Đại úy Trần Thị Thu Trang là nữ sĩ quan duy nhất của tổ 4 và cũng là nữ cảnh sát Việt Nam đầu tiên đặt chân tới địa bàn Bor, Nam Sudan. Nơi đây bao năm qua vẫn luôn là điểm nóng xung đột vũ trang giữa các nhóm sắc tộc, dẫn đến các vụ giết người, bắt cóc phụ nữ, trẻ em và săn bắt gia súc, khiến tình hình luôn căng thẳng.

Đại úy Trang chia sẻ rằng, sang địa bàn, yếu tố rất quan trọng là phải đảm bảo sức khỏe để tuần tra ngoài trời, bất chấp các dạng thời tiết và địa hình. “Mỗi lần đi tuần tra về là chiếc ôtô trắng mang dòng chữ UN phủ kín bùn đất. Có hôm tôi lái xe đi địa bàn thì gặp trời mưa. Mưa trắng trời trắng đất, không nhìn rõ đường đi. Dù hơi lo lắng nhưng tôi vẫn phải đánh liều gài cầu và lái xe trong mưa. Vì không định hình được đường sá thế nào nên tôi đành bám sau chiếc xe tuk tuk của người dân địa phương”, chị chia sẻ.

Tuy quá trình làm nhiệm vụ của nữ cảnh sát GGHB phải đối mặt với nhiều hiểm nguy nhưng vẫn thiếu các quy định về trợ cấp, chế độ ưu tiên phù hợp với đặc thù giới. Nghị quyết 130/2020/QH14 và Nghị định 162/2016/NĐ-CP đều chưa đề cập cụ thể tới chế độ, chính sách cho lực lượng nữ. Điều này không chỉ khiến nữ giới gặp khó khăn hơn khi lựa chọn tham gia GGHB mà còn thể hiện sự bất cập trong cách tiếp cận chính sách hiện hành.

Hiện, dự thảo Luật Tham gia lực lượng GGHB LHQ được bổ sung yếu tố giới, nhằm khẳng định vai trò của nữ giới, đồng thời khuyến khích phụ nữ tham gia đóng góp vào hoạt động GGHB LHQ. Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, một số đại biểu đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định cụ thể về chế độ, chính sách mang tính ưu tiên, khuyến khích đối với lực lượng là nữ giới tham gia lực lượng GGHB.

Đại úy Trần Thị Thu Trang tiếp xúc người dân tại địa bàn Bor, Nam Sudan.

Thúc đẩy bình đẳng giới trong hoạt động gìn giữ hòa bình

Việc ban hành dự thảo Luật với các quy định cụ thể, rõ ràng, trong đó có lồng ghép vấn đề bình đẳng giới sẽ góp phần quan trọng vào việc thiết lập cơ chế bảo đảm bình đẳng giới thực chất trong hoạt động này, bảo đảm sự phù hợp của pháp luật Việt Nam với mục tiêu khuyến khích nâng cao tỷ lệ nữ trong tham gia hoạt động GGHB LHQ theo nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ.

Trao đổi về vấn đề này, Đại tá Nguyễn Như Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam (Bộ Quốc phòng) cho biết: “Dự thảo Luật đề xuất phương án đề cao vai trò bình đẳng giới nhằm 2 mục tiêu: Thứ nhất là đáp ứng yêu cầu của LHQ thể hiện rõ trong Nghị quyết 1325 về phụ nữ, hòa bình và an ninh. Trong đó khuyến khích phụ nữ tham gia các hoạt động GGHB LHQ. LHQ đưa ra các tiêu chí rất cụ thể đối với loại hình cá nhân và đơn vị tham gia. Thứ hai, dự thảo sẽ tạo hành lang pháp lý và là nguồn động viên rất lớn khuyến khích các nữ sĩ quan quân đội và công an tham gia GGHB LHQ, làm cơ sở để xây dựng chế độ, chính sách ưu đãi, đặc biệt dành cho nữ quân nhân và nữ sĩ quan CAND”.

Để duy trì và nâng cao tỉ lệ nữ tham gia GGHB LHQ, Việt Nam cần có các chính sách mang tính cụ thể, bền vững, đặc biệt cần có những quy định cụ thể về giới trong pháp luật; có cơ chế ưu tiên, hỗ trợ đặc thù cho nữ giới. Việc Quốc hội xem xét, bổ sung yếu tố giới vào dự thảo Luật đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa bình đẳng giới một cách thực chất. Luật sẽ không chỉ là công cụ điều chỉnh mà còn là cam kết của Nhà nước trong việc hỗ trợ, bảo vệ và phát huy tiềm năng của phụ nữ - những người đang góp phần quan trọng vào việc xây dựng hòa bình, cả trong và ngoài biên giới quốc gia.

Đảm bảo chính sách cho các sĩ quan tham gia

Các sĩ quan quân đội và công an sang phái bộ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Môi trường hoạt động khó khăn, phức tạp, khắc nghiệt, lại xa gia đình, xa Tổ quốc trong thời gian dài. Do đó, việc thực hiện chế độ, chính sách có tác động lớn đến tinh thần trách nhiệm của các sĩ quan.

Dự thảo Luật cũng đề xuất chính sách, chế độ ưu đãi đối với các tổ chức, đơn vị, cá nhân tham gia hoạt động GGHB LHQ. Đại tá Nguyễn Như Cảnh, Phó Cục trưởng Cục GGHB Việt Nam khẳng định: “Dự thảo Luật đề xuất về chính sách đối với lực lượng cả trước, trong và sau khi tham gia hoạt động GGBB nhằm khuyến khích, động viên mọi người tham gia GGHB theo cả hình thức đơn vị và hình thức cá nhân. Lực lượng tham gia không chỉ là lực lượng công an, quân đội mà cả dân sự. Đây cũng là nguồn động lực để thu hút nhân lực, chuẩn bị lực lượng sẵn sàng tham gia bất cứ hoạt động nào khi được yêu cầu”.

Đại úy Nguyễn Lan Anh hỗ trợ người dân vùng Abyei trồng cây ăn quả.

Việc tuyển chọn lực lượng tham gia hoạt động GGHB LHQ từ các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Công an luôn dựa trên nguyên tắc bảo đảm chế độ, chính sách cho các sĩ quan tham gia lực lượng. Ngoài hưởng chế độ tiền lương, các cá nhân, đơn vị tham gia lực lượng GGHB LHQ còn được hưởng phụ cấp và các chế độ, chính sách khác theo quy định của Chính phủ.

Trao đổi về vấn đề này, Đại tá Lê Quốc Huy, lãnh đạo Văn phòng Thường trực Bộ Công an về GGHB LHQ cho biết: “Các chế độ, chính sách trong các văn bản pháp luật trước đây đều được dự thảo Luật đề cập tới và nâng tầm. Dự thảo Luật quan tâm tới chế độ, chính sách cho lực lượng tham gia, không chỉ cho quá trình huấn luyện trong nước mà còn áp dụng khi lực lượng được triển khai. Cả khi lực lượng đã kết thúc nhiệm kỳ và trở về nước an toàn vẫn có hình thức khen thưởng, ưu tiên xem xét, sắp xếp các vị trí công tác phù hợp để có thể tận dụng kinh nghiệm và kiến thức, kĩ năng về GGHB của cán bộ, chiến sĩ”.

Huyền Châm