Đây là lý do các lục địa trên Trái Đất tách rời

Sóng manti bóc tách các lục địa và đẩy vật liệu vào sâu đại dương. Ảnh: ScienceDaily.

Theo đó, kết quả mô phỏng và phân tích hóa học chỉ ra rằng quá trình bất ngờ diễn ra bên dưới bề mặt Trái Đất. Khi các mảng lục địa tách ra và trôi dạt, lớp manti nóng chảy chậm bên dưới tạo thành những “sóng manti” lăn dài, có khả năng bóc tách vật liệu từ phần gốc rễ của lục địa. Những mảnh vật chất này sau đó bị cuốn đi xa hàng nghìn km, làm giàu lớp manti đại dương và tiếp nhiên liệu cho hoạt động núi lửa trong thời gian rất dài.

Thomas Gernon, nhà khoa học Trái Đất tại Đại học Southampton và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết các mẫu vật trước đây đã cho thấy lớp phủ đại dương “bị ô nhiễm kỳ lạ”, giống như có dấu vết của các mảnh lục địa cổ đại. Nhiều giả thuyết được đưa ra nhằm giải thích hiện tượng này, như sự hút chìm của các trầm tích hay các chùm manti nóng mang vật liệu từ sâu bên trong vỏ Trái Đất lên.

Tuy vậy, những cơ chế đó không thể lý giải hoàn toàn mức độ phong phú và sự đa dạng tuổi của vật chất trong lớp phủ đại dương.

Theo mô hình mới, khi một lục địa bị tách ra, các bất ổn trong manti tạo thành những dải chuyển động mạnh ở độ sâu 150-200 km. Chuyển động này ăn mòn phần lục địa và kéo theo lượng lớn vật liệu rơi vào lòng đại dương. Quá trình diễn ra chậm đến mức “chậm hơn hàng triệu lần so với tốc độ bò của một con ốc sên”, theo mô tả của nhóm nghiên cứu. Tuy nhiên, chính sự chậm rãi đó giúp các dấu vết hóa học của lục địa tồn tại trong manti rất lâu sau khi bề mặt đã tách rời.

Sơ đồ cho thấy sóng manti trên Trái Đất tích tụ qua hàng tỷ năm. Ảnh: Nature.

Sascha Brune, nhà địa động lực học từ Đại học Potsdam, cho biết tác động của quá trình tách lục địa kéo dài hàng chục triệu năm.

“Lớp phủ manti vẫn chịu ảnh hưởng rất lâu sau khi các lục địa đã rời xa nhau. Hệ thống không dừng lại khi một lưu vực đại dương mới hình thành mà tiếp tục di chuyển, sắp xếp lại và vận chuyển vật liệu giàu thành phần”, Sascha Brune nói.

Một ví dụ điển hình nằm ở Ấn Độ Dương với chuỗi núi lửa và dãy núi ngầm xung quanh đảo Christmas. Khu vực này hình thành hơn 150 triệu năm trước, khi siêu lục địa Gondwana bắt đầu tách rời. Dù không có bằng chứng rõ ràng về sự xuất hiện của các chùm manti, khu vực lại ghi nhận hoạt động núi lửa mạnh mẽ kéo dài khoảng 50 triệu năm.

Ngoài việc giải thích nguồn gốc vật liệu lục địa trong lòng đại dương và các điểm núi lửa nằm ngoài ranh giới mảng kiến tạo, nhóm nghiên cứu còn phát hiện ra rằng các sóng manti chậm này có thể thúc đẩy sự phun trào magma giàu kim cương từ sâu trong vỏ Trái Đất. Không chỉ vậy, chuyển động của chúng còn có thể nâng các mảng lục địa lên hơn một km, góp phần tạo nên những đặc điểm địa hình lớn trên bề mặt hành tinh.

Minh Hoàng