Để 'làm ơn' không 'mắc oán'

Mới đây, vụ việc hai thanh niên ở Bắc Ninh ra tay cứu giúp người gặp nạn trên đường nhưng lại bị chính nạn nhân và bạn đi cùng hành hung khiến dư luận phẫn nộ. Hành động của các đối tượng không chỉ gây tổn thương về thể chất cho người nghĩa hiệp, mà còn có thể gây ra một hệ lụy đáng lo ngại: Những người tốt có thể chùn bước, dè chừng khi đứng trước một tình huống cần ra tay giúp đỡ. Được biết, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Bắc Ninh đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và lệnh tạm giam đối với ba đối tượng hành hung người hỗ trợ nạn nhân bị tai nạn giao thông trong vụ việc nói trên.

Trong đời sống thường nhật, không hiếm những tấm gương sẵn sàng xả thân cứu người: Lao xuống dòng nước xiết cứu người bị nạn, dừng xe giữa đường để đưa người gặp nạn đi cấp cứu, tham gia bắt cướp… Tuy nhiên, nếu hành động tốt lại bị đáp trả bằng sự vô ơn hay bạo lực, có thể hình thành tâm lý e ngại, “thấy chuyện không dám can thiệp”, tăng thêm tình trạng thờ ơ, vô cảm trong xã hội.

Ở chiều ngược lại, dư luận xã hội cần nhìn nhận rằng không thể để một vài sự việc tiêu cực làm lu mờ cả một giá trị nhân văn. Tinh thần “lá lành đùm lá rách” đã giúp người Việt vượt qua biết bao khó khăn trong chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh. Mỗi công dân cần hiểu rằng, khi nhận được sự giúp đỡ, một lời cảm ơn không chỉ là phép lịch sự, mà còn là cách nuôi dưỡng sự tử tế. Ngược lại, bạo lực hay vô ơn không chỉ hạ thấp nhân phẩm cá nhân, mà còn làm tổn hại đến nền tảng đạo đức chung. Trong khi đó, pháp luật cũng có chế tài khuyến khích hành động đúng, đồng thời răn đe sự thờ ơ, vô cảm của công dân.

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ nêu rõ hành vi bị nghiêm cấm là “có điều kiện mà cố ý không cứu giúp người bị tai nạn giao thông đường bộ”. Điều 132 Bộ luật Hình sự quy định tội “Không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng”. Điều này khẳng định cứu người không chỉ là chuẩn mực đạo đức, mà còn là nghĩa vụ pháp lý trong bối cảnh có điều kiện thực hiện.

Vậy phải làm gì khi gặp người bị tai nạn để vừa cứu được người, vừa tự bảo toàn? Có thể rút ra một quy trình tối thiểu để lòng tốt đi kèm kỷ luật. Đó là bên cạnh việc xử lý nghiêm minh những đối tượng vi phạm pháp luật, người dân cũng cần được trang bị kỹ năng khi tham gia cứu giúp người bị nạn. Người hỗ trợ cần biết cách ghi lại bằng chứng, có nhân chứng, hoặc thể hiện rõ thiện chí để tránh bị hiểu lầm. Cần có các kỹ thuật giao tiếp để người thân của nạn nhân hiểu đúng hành động cứu giúp, không quay ngược lại buộc tội hay gây hại cho người cứu.

Cứu người bằng trái tim nhưng phải đi cùng cái đầu lạnh, làm điều đúng nhưng đặt nó trên nền tảng trật tự và chứng cứ. Như vậy, “làm ơn” sẽ không còn dễ “mắc oán”.

Minh Hằng