Đề xuất chính sách ưu đãi phát triển tuyến buýt đường thủy

Theo ông Lê Văn Đạt, Hà Nội là một trong những đô thị có mức ô nhiễm không khí cao nhất cả nước, với nồng độ PM2.5 trung bình năm 2023 đạt 40-50 µg/m³, cao gấp 2-3 lần ngưỡng khuyến nghị của WHO. Tại TP.HCM, chỉ số AQI từng đạt 194 (mức “không lành mạnh”), PM2.5 vượt gấp 7 lần giới hạn WHO.

Nguồn phát thải chủ yếu đến từ giao thông đường bộ, trong đó xe máy chiếm 94% hydrocarbon (HC), 87% khí CO và 33% bụi mịn PM10. Năm 2024, tổng phát thải CO₂ từ giao thông đường bộ ước đạt 10,8 triệu tấn CO₂tđ, trong đó phương tiện cá nhân chiếm gần 50%.

Để giảm thiểu tình trang ô nhiễm môi trường không khí, phát triển giao thông xanh, ông Lê Văn Đạt cho rằng, cần đồng bộ nhiều nhóm giải pháp về cơ chế đầu tư, tài chính, kiểm soát phương tiện cá nhân và hỗ trợ người dân.

Về cơ chế đầu tư, ông Đạt cho rằng, cần áp dụng linh hoạt mô hình PPP (BOT, BOO, BLT, hợp đồng dịch vụ) trong xây dựng và vận hành hệ thống đường sắt đô thị, xe buýt, đồng thời ban hành chính sách ưu đãi đầu tư phát triển tuyến buýt đường thủy sử dụng năng lượng xanh. Nhà nước cần có cơ chế chia sẻ rủi ro doanh thu từ bán vé với doanh nghiệp vận hành, phù hợp với điều kiện từng địa phương.

Ông Lê Văn Đạt-Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng) phát biểu tại diễn đàn.

Đáng chú ý, trạm sạc điện cho xe buýt nên được xem là một phần của kết cấu hạ tầng giao thông, cho phép xây dựng tại các điểm đầu - cuối tuyến. Cùng với đó, cần xây dựng cơ chế đấu thầu, đặt hàng rõ ràng cho hoạt động đầu tư, khai thác hạ tầng trạm sạc và quy định thời gian hợp đồng phù hợp với niên hạn sử dụng phương tiện.

Về chính sách tài chính, ông Đạt đề xuất giảm 50% thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5 năm đầu cho doanh nghiệp đầu tư, kinh doanh trạm sạc điện xe buýt; hỗ trợ lãi suất vốn vay cho dự án đầu tư hạ tầng và phương tiện giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch; đồng thời ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước hỗ trợ hoạt động khai thác, vận hành vận tải hành khách công cộng.

Về kiểm soát phương tiện cá nhân, cần nghiên cứu thu phí vào khu vực trung tâm thành phố, áp dụng hạn ngạch với ô tô, xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch và triển khai thí điểm tại một số tuyến, khu vực nội đô (vành đai 1, vành đai 2…).

Về chính sách khuyến khích người dân sử dụng phương tiện xanh, ông Đạt đề nghị xây dựng chính sách miễn, giảm thuế cho nhà đầu tư dịch vụ cho thuê xe máy điện, xe đạp điện, xe đạp, đặc biệt ở các khu phát thải thấp; tổ chức làn ưu tiên cho xe buýt, phát triển xe buýt cỡ nhỏ để người dân tiếp cận dễ hơn; đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin tối ưu hóa mạng lưới tuyến và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Bên cạnh đó, cần mở rộng chính sách giảm giá vé cho học sinh, sinh viên, công nhân; tổ chức “Ngày di chuyển xanh” khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng. Hệ thống vé điện tử liên thông giữa các loại hình vận tải, bán vé trực tuyến và thanh toán qua nền tảng số cũng cần sớm được triển khai.

Ông Trương Mạnh Tuấn - Phó Trưởng phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng nhấn mạnh, Bộ đang xây dựng dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy lưu hành tại Việt Nam. Theo đó, thời gian áp dụng chính thức được lùi để người dân và địa phương có thêm thời gian chuẩn bị, song tại Hà Nội và TP.HCM, các quy định sẽ được siết chặt sớm hơn, bắt đầu từ ngày 1/7/2027.

Các đô thị lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế triển khai từ ngày 1/7/2028, còn các tỉnh, thành khác sẽ áp dụng từ 1/7/2030.

“Việc ban hành tiêu chuẩn và lộ trình cụ thể sẽ định hướng cho người dân, doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách, góp phần giảm phát thải và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang phương tiện sử dụng điện, năng lượng sạch,” đại diện Cục Môi trường nhấn mạnh.

Châu Anh