Đề xuất điều chỉnh vận hành liên hồ, xây dựng vùng ở an toàn trước mưa lũ

Tại cuộc họp báo tháng 12/2025, UBND TP. Đà Nẵng nhận được nhiều câu hỏi liên quan đến giải pháp bảo đảm an toàn cho người dân trước các hình thái mưa lũ bất thường. Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, thành phố đang đề xuất điều chỉnh một số nội dung trong quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực Vu Gia - Thu Bồn và khẩn trương xây dựng đề án sắp xếp dân cư ở vùng có nguy cơ sạt lở cao.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng Trương Xuân Tý cho biết, Quyết định 1865/QĐ-TTg quy định quy trình vận hành xả lũ của hệ thống hồ trên lưu vực gồm 3 giai đoạn. Ở giai đoạn đầu, khi xuất hiện bản tin mưa lớn, chủ hồ phải chủ động hạ mực nước để tạo dung tích đón lũ.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng Trương Xuân Tý.

Đến giai đoạn hai, khi lưu lượng nước về hồ tăng mạnh và mực nước hạ du bị ảnh hưởng, việc vận hành được thực hiện theo hướng duy trì mực nước hồ ở mức ổn định.

Giai đoạn 3 được kích hoạt khi xuất hiện đỉnh lũ về hồ và mực nước hạ du đạt ngưỡng cần cắt giảm, lúc này lưu lượng xả phải nhỏ hơn lưu lượng nước về để giảm áp lực cho hạ du. Cả 3 giai đoạn này đều vận hành qua hệ thống tràn xả sâu.

Theo ông Trương Xuân Tý, các hồ thủy điện trên lưu vực hiện đều có hai hệ thống tràn gồm tràn tự do và tràn xả sâu. Tràn xả sâu là bộ phận thực hiện nhiệm vụ điều tiết lũ theo đúng quy trình của Nhà nước. Do vậy, việc sử dụng thuật ngữ “vận hành điều tiết qua tràn xả sâu” thay cho “xả lũ” sẽ bảo đảm tính thống nhất trong toàn bộ hệ thống văn bản hành chính.

Thành phố đã đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét điều chỉnh, nhằm phản ánh rõ bản chất kỹ thuật của quá trình vận hành. “Bản chất vẫn là điều tiết lượng nước ra khỏi hồ, chỉ khác cách gọi để phù hợp với cấu trúc quy trình hiện hành” ông Trương Xuân Tý cho biết.

Toàn cảnh họp báo tháng 12/2025.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng nhận định dung tích phòng lũ của các hồ thủy điện trên lưu vực Vu Gia - Thu Bồn hiện còn hạn chế. Trong đợt lũ vừa qua, tổng lượng nước đổ về các hồ A Vương, Sông Bung 4 và Đắk Mi 4 xấp xỉ 1 tỷ m³, trong khi tổng dung tích phòng lũ tối đa của cả ba hồ chỉ khoảng 264 triệu m³. Số liệu này cho thấy khả năng cắt lũ chỉ ở mức rất hạn chế so với lượng nước thực tế về lưu vực. Các hồ chỉ có thể điều tiết một đến hai đỉnh lũ trong một trận lớn, không thể giảm bớt toàn bộ quá trình lũ kéo dài.

“Từ thực tế đó, thành phố kiến nghị cần tính toán lại dung tích phòng lũ theo hướng tối ưu nhất. Khi có cảnh báo mưa lớn, hồ phải hạ mực nước sớm để tạo không gian chứa lũ. Sở đã tham mưu để thành phố có ý kiến chính thức gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường về điều chỉnh cách tính dung tích phòng lũ, bảo đảm phù hợp với điều kiện thiên tai ngày càng cực đoan”, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường nêu rõ.

Ngoài các vấn đề liên quan đến hồ chứa, tình trạng sạt lở đất tại các khu vực miền núi của thành phố cũng được báo chí đặc biệt quan tâm. Theo số liệu của ngành chức năng, tổng lượng mưa của ba đợt mưa liên tiếp vừa qua đạt trên 2.000 mm, trong khi lượng mưa trung bình cả năm của Đà Nẵng vào khoảng 2.400 mm. Sự chênh lệch lớn diễn ra trong thời gian ngắn khiến nhiều khu vực đồi núi bị bão hòa nước, kết cấu đất bị phá vỡ và dẫn đến sạt lở.

Hiện trường vụ sạt lở khu đồi tại xã Hùng Sơn, TP. Đà Nẵng.

Nghiêm trọng nhất là trường hợp sạt nguyên một khu đồi tại xã Hùng Sơn, xảy ra vào thời điểm trời nắng, không có thêm mưa tăng cường. Đây là hiện tượng hiếm gặp, đặt ra yêu cầu đánh giá lại toàn bộ nguy cơ mất an toàn tại các vùng địa chất nhạy cảm.

“Khối lượng nước ngấm vào đất quá lớn đã làm thay đổi trạng thái địa chất, tiềm ẩn rủi ro không dự đoán được bằng các mô hình truyền thống. Thành phố buộc phải xây dựng một đề án ứng phó với những tình huống thiên tai bất ngờ”, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Trương Xuân Tý nói thêm.

Theo kế hoạch, Đà Nẵng sẽ xây dựng đề án sắp xếp và ổn định dân cư tại các vùng có dấu hiệu mất an toàn lâu dài. Các địa phương sẽ rà soát và lựa chọn vị trí có khả năng bảo đảm sự ổn định. Thành phố sẽ mời các nhà khoa học khảo sát từng khu vực để đánh giá nền địa chất và độ bền vững trước khi lập phương án tái định cư. Nhiệm vụ này phải hoàn thành trong quý I/2026 để kịp đưa vào triển khai trước mùa mưa bão tiếp theo.

Những diễn biến thời tiết gần đây cho thấy rủi ro thiên tai ngày càng phức tạp, không chỉ theo mô hình truyền thống mà còn xuất hiện các trạng thái cực đoan. Đà Nẵng cho rằng việc điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa, nâng dung tích phòng lũ và ổn định các khu dân cư vùng cao là những bước quan trọng nhằm giảm thiểu rủi ro, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Thành phố đang phối hợp với nhiều bộ, ngành để hoàn thiện các đề xuất và triển khai các nhiệm vụ cấp thiết trong thời gian tới.

Trâm Trần