Đề xuất doanh nghiệp tham gia dự trữ xăng dầu quốc gia
Bộ Công Thương đề xuất cho phép doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia bảo quản dự trữ quốc gia theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Khi đó, thay vì đầu tư xây thêm kho, Nhà nước có thể mua dịch vụ lưu kho từ doanh nghiệp, tận dụng hạ tầng sẵn có.
Trong hồ sơ dự thảo trình Quốc hội về Nghị quyết cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030, Bộ Công Thương chỉ ra một điểm nghẽn quan trọng: cơ chế dự trữ xăng dầu quốc gia đang bị “trói buộc” bởi Luật Dự trữ quốc gia năm 2012, không còn phù hợp với biến động thị trường và cơ cấu tiêu dùng hiện nay.
Theo đó, Bộ Công Thương đề xuất cho phép chuyển đổi chủng loại xăng dầu dự trữ bằng phương thức hoán đổi trực tiếp. Việc hoán đổi phải bảo đảm không làm giảm số lượng và chất lượng xăng dầu dự trữ. Cơ chế này giúp Nhà nước không phải thực hiện thủ tục xuất – nhập theo quy trình dự trữ như hiện nay; doanh nghiệp có thể đổi xăng dự trữ lấy loại phù hợp hơn với nhu cầu thị trường. Nhà nước kiểm soát bằng kế hoạch hoán đổi nêu rõ chủng loại, khối lượng, thời gian và phương pháp định giá.
Theo Bộ Công Thương, Luật hiện hành quy định danh mục hàng dự trữ phải giữ đúng chủng loại ban đầu, không được thay đổi. Nếu danh mục phê duyệt là xăng A92 thì phải dự trữ đúng A92, bất kể thực tế thị trường đã chuyển sang RON95, E5 hay dầu loại khác. Bộ Công Thương đánh giá: danh mục dự trữ xăng dầu hiện chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn và xu hướng quản lý hiện đại.
Trong khi cơ cấu tiêu dùng thay đổi mạnh, xăng RON92 giảm, RON95 và E5 tăng nhanh. Quy định này khiến xăng trong kho dự trữ quốc gia không thể tung ra thị trường vì không phù hợp chủng loại tiêu thụ. Thực tế năm 2022, dù Nhà nước vẫn có xăng dầu dự trữ, thị trường vẫn rơi vào thiếu hụt.
Bộ Công Thương đề xuất cho phép doanh nghiệp tham gia dự trữ xăng dầu quốc gia.
Không chỉ bất cập về chủng loại, quy trình xuất - nhập dự trữ hiện nay cũng quá rườm rà. Luật yêu cầu hồ sơ xuất - nhập, phê duyệt thẩm quyền và quyết toán ngân sách theo trình tự quản lý hàng dự trữ quốc gia. Bộ Công Thương cho biết: Quy trình khảo sát, lập hồ sơ trưng dụng dự trữ còn kéo dài, khiến dự trữ quốc gia không thể kịp thời tung ra trong giai đoạn thị trường khan hàng.
Bộ Công Thương cũng đề xuất cho phép doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia bảo quản dự trữ quốc gia theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Thay vì đầu tư xây thêm kho, Nhà nước có thể mua dịch vụ lưu kho từ doanh nghiệp, tận dụng hạ tầng sẵn có của xã hội.
Hiện nay, quy định chỉ cho phép sử dụng kho Nhà nước, trong khi các doanh nghiệp đầu mối đang sở hữu hệ thống kho lên tới hàng chục triệu m³ trên cả nước. Việc không thể huy động nguồn lực này dẫn tới lãng phí lớn, đồng thời làm tăng chi phí đầu tư của ngân sách.
Bộ Công Thương phân tích, cơ chế sửa đổi sẽ mang lại các tác động như giúp ứng phó kịp thời khi thị trường biến động; giảm chi phí ngân sách, không phải đầu tư kho dự trữ mới; nâng cao chất lượng dự trữ nhờ luân phiên hàng hóa; tiệm cận chuẩn OECD/IEA, với mô hình “luân phiên - hoán đổi - thuê kho doanh nghiệp”.
Hiện Việt Nam chỉ dự trữ tương đương khoảng 20 ngày tiêu thụ, trong khi nhiều nước đạt 60-90 ngày.
Bộ Công Thương cảnh báo: “Nếu không sửa, nguy cơ thiếu hụt nguồn cung có thể tái diễn”. Dự trữ quốc gia phải linh hoạt theo tín hiệu thị trường nhưng được quản lý bằng kỷ luật và tiêu chuẩn Nhà nước.
Trao đổi với phóng viên Tiền Phong, một lãnh đạo doanh nghiệp đầu mối xăng dầu phía Nam cho biết, trở ngại lớn nhất hiện nay không phải thiếu hàng, mà là không được phép sử dụng hàng dự trữ do không đúng chủng loại. Nhu cầu thị trường thay đổi từng ngày nhưng kho dự trữ lại cố định theo danh mục cũ. Hàng có trong kho mà không thể đưa ra thị trường là lãng phí.
Theo lãnh đạo doanh nghiệp, cơ chế hoán đổi chủng loại là hợp lý và phù hợp với bản chất biến động nhanh của thị trường xăng dầu. Nếu vẫn giữ cơ chế để nguyên trong kho, dự trữ sẽ chỉ mang tính hình thức.
“Không quốc gia nào tự xây tất cả kho dự trữ. Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đều dựa vào hệ thống kho của doanh nghiệp. Nhà nước quản lý số lượng và chất lượng, doanh nghiệp vận hành. Nếu được tham gia bảo quản dự trữ quốc gia theo hợp đồng, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn trong nhập khẩu và cân đối nguồn hàng, thay vì chịu áp lực tồn kho tài chính", lãnh đạo doanh nghiệp cho hay.
