Đi trước một bước nhưng ông chủ Vina T&T vẫn canh cánh nỗi lo

Mỹ từ lâu là thị trường xuất khẩu chủ lực của Vina T&T. Theo dữ liệu của doanh nghiệp, khoảng 70% kim ngạch xuất khẩu của công ty năm 2023 đến từ Mỹ, trước khi giảm xuống còn khoảng 45% trong năm 2024. Nguyên nhân chính là sự gia tăng thị phần tại Trung Quốc, đặc biệt sau khi thị trường này mở cửa nhập khẩu sầu riêng và dừa từ Việt Nam.

Trong bảy tháng đầu năm 2025, tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ tiếp tục giảm nhẹ, còn khoảng 40% tổng sản lượng, theo Vina T&T.

Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Nguyễn Đình Tùng cho biết việc chọn Mỹ làm điểm đến đầu tiên là chiến lược có chủ đích. “Mỹ là thị trường khó tính nhất. Một khi chúng tôi chinh phục được Mỹ, các thị trường khác sẽ đơn giản hơn nhiều,” ông nói.

Ông Tùng nhớ lại, thời điểm khởi nghiệp, xuất khẩu sang Mỹ không phổ biến do rào cản cao. “Ở Việt Nam, người ta thường chọn cái dễ trước. Khi chúng tôi bước vào thị trường Mỹ, cạnh tranh ít hơn so với các thị trường khác,” ông cho biết.

Vina T&T cũng chủ động chuẩn bị cho các yêu cầu toàn cầu về phát triển bền vững, ngay cả khi khách hàng chưa yêu cầu. “Chuyển đổi xanh, chứng chỉ xanh – chúng tôi quan tâm và đi trước một bước,” ông Tùng nhấn mạnh trong một buổi tọa đàm về đổi mới sáng tạo và R&D bền vững tại Trường Đại học quốc tế Miền Đông (EIU).

Chuyển đổi xanh là tiêu chí sống còn

Câu chuyện ‘đi trước một bước’ của ông chủ Vina T&T được thể hiện ở những việc mà doanh nghiệp này đã bắt tay làm, dù các đối tác nhập khẩu ở nhiều thị trường khó tính như Mỹ, châu Âu chưa yêu cầu. Cụ thể, khi xây dựng nhà máy mới, Vina T&T đã tạo ra 2/3 diện tích phục vụ cho mảng xanh, chỉ 1/3 là nhà máy. Đồng thời, khi làm việc với nông dân, doanh nghiệp đã khuyến khích nông dân sử dụng phân bón hợp lý, bảo vệ nguồn nước, sử dụng hữu cơ nhiều hơn.

“Chúng tôi cũng chuyển đổi 100% năng lượng tái tạo, dù khách hàng trên thế giới chưa yêu cầu. Sắp tới chúng tôi cũng đầu tư thêm mảng năng lượng sạch để thay thế năng lượng đang dùng hiện nay”, ông Tùng nói.

Thời gian qua, Vina T&T cũng cảnh báo tất cả các nhà cung cấp về việc đáp ứng các tiêu chí xanh về bao bì, logistic… Đặc biệt, khi sắp tới tham gia vào tuần hoàn xanh thì bắt buộc các nhà cung cấp phải tuân thủ các quy định. Bởi theo dự báo của doanh nghiệp, sắp tới Mỹ có thể là quốc gia đầu tiên áp dụng các quy định này vào.

“Chuyển đổi xanh - theo tôi hiểu đây sẽ là công cụ của thế giới, công cụ của các nước phát triển được dựng lên để hạn chế hàng hóa của các nước đang phát triển nhập vào. Bởi vậy, đây là tiêu chí sống còn, bắt buộc phải làm”, ông Tùng nói.

Theo lãnh đạo Vina T&T, Việt Nam là đất nước nông nghiệp và giá trị của nông nghiệp mang lại rất lớn, đặc biệt cây ăn trái mang lại giá trị gần như 100%.

"Tại sao? Từ cây giống, đất, nước, con người, mọi thứ… đều của Việt Nam, chỉ có một ít là từ phân bón nhập khẩu. Có nghĩa, khi xuất khẩu trái cây 10 đồng thì gần như 9,5 đồng mang về cho Việt Nam. Đây là một giá trị rất lớn để chúng ta tập trung xây dựng, ông Tùng lập luận.

Hiện nay, Vina T&T đã xuất khẩu sang khoảng 15 quốc gia trên thế giới. Các loại trái cây chủ lực của Vina T&T gồm dừa, nhãn, sầu riêng, thanh long, xoài. Ngoài ra, một số loại khác như chôm chôm, vú sữa, bưởi cũng được xuất sang Mỹ và New Zealand với số lượng đáng kể.

Ông Nguyễn Đình Tùng (cầm mic), Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Vina T&T chia sẻ về chiến lược chuyển đổi xanh của doanh nghiệp. Ảnh: QH

Bên cạnh việc ‘đi trước một bước’ trong chuyển đổi xanh, một vấn đề mà Vina T&T luôn quan tâm là sự gắn kết chặt chẽ với vùng nguyên liệu, với người nông dân.

Kể về câu chuyện mùa dịch Covid-19, ông cho hay, thời điểm đó gần như các nước trên thế giới đều ngừng nhập khẩu. Nhưng Vina T&T thì vì mối liên kết chặt chẽ với nông dân nên không thể bỏ mặc họ.

Ông kể lại, nhờ sự phối hợp của Tổ công tác 970 - Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (cũ) và Thứ trưởng Trần Thanh Nam, ông trực tiếp vào tận vùng nguyên liệu để thu mua hàng.

“Tôi nhớ mãi những đêm 0h, 1h sáng, phải gọi điện để xin cho xe vào thu hoạch; hoặc cảnh hai xe phải dừng lại giữa đường, chuyển hàng từ xe này sang xe kia mới ra được vì chốt kiểm soát”, ông nhớ lại.

Vấn đề là lấy được hàng rồi nhưng gần như tê liệt xuất khẩu. Nhiều nước hạn chế nhập khẩu, buộc công ty phải cấp đông trái cây. Từ đó, công ty lại có thêm một dòng sản phẩm mới.

“Đây chính là ‘trong rủi có may’, bởi lẽ ngay khi thông quan trở lại, chúng tôi đã có sẵn nguồn hàng và kinh nghiệm xử lý trong tình huống khẩn cấp”, ông Tùng nói.

Cần sự gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và nhà trường

Hiện nay, ông Tùng lo lắng về sự gắn kết chặt chẽ với các viện, trường còn yếu. Theo ông, nguồn nhân lực xanh hiện chưa đủ nhiều, vì thế doanh nghiệp vừa hợp tác vừa đào tạo. Sinh viên được tiếp cận công nghệ xanh trong nông nghiệp, sau này có thể trở thành đồng nghiệp, đối tác của công ty. Việc kết hợp giúp tính toán quy trình trồng trọt, sử dụng phân thuốc hợp lý, giảm chi phí và phát thải, đạt hiệu quả tối ưu.

Không chỉ Vina T&T, nhiều doanh nghiệp khác cũng đang dần nhận ra rằng, giải pháp cho bài toán phát triển bền vững không nằm ở chỗ làm riêng lẻ, mà ở sự cộng hưởng tri thức từ giảng đường. Mặt khác với cũng cần những đội ngũ nhân lực am hiểu để có thể vận hành những nhà máy theo tiêu chuẩn xanh, hệ thống máy móc công nghệ tiên tiến trên thế giới hiện nay để có thể thay thế công nghệ lỗi thời gây tác động xấu đến môi trường.

Từ kinh nghiệm thực tế, ông Tùng cho rằng, doanh nghiệp cần giải pháp và nhân lực; trường đại học cũng cần môi trường thực tế để kiểm chứng và triển khai nghiên cứu. Bởi lẽ, muốn đi xa hơn, cả hai phía cần chủ động hơn trong hợp tác, từ chia sẻ dữ liệu nghiên cứu, xây dựng chương trình đào tạo, đến đồng hành trong các dự án chuyển đổi xanh.

Sự kết nối này không chỉ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, mà còn góp phần định hình thế hệ nhân lực xanh - chìa khóa cho phát triển bền vững.

Ông Nguyễn Đình Tùng (vest xanh tìm kiếm giải pháp nhân lực xanh từ các viện, trường đại học.

“Chúng tôi mong muốn đến các viện, trường đại học để khuyến khích các bạn sinh viên làm sao chế tạo được máy móc, công nghệ bảo quản sau thu hoạch, chẳng hạn như bảo quản trái cây được tới 50-60 ngày, để cho Vina T&T và các doanh nghiệp xuất khẩu trái cây khác có thể mang trái cây Việt Nam đi khắp thế giới. Phải biết rằng, thị trường trái cây tươi xuất khẩu hiện nay đã 8 tỷ USD, nhưng mình ở đâu trong 8 tỷ USD đó?”, ông Tùng đặt vấn đề.

Đó cũng là kỳ vọng của Vina T&T vào các viện, trường đại học để từ đây đội ngũ tri thức tương lai của đất nước có thể nghiên cứu giúp các doanh nghiệp như Vina T&T “tối ưu hóa” sản xuất, giảm hao hụt từ khi thu hoạch, vận chuyển trái cây, đến công nghệ bảo quản cũng chưa tối ưu.

“Tôi ví dụ như tại Vina T&T, công nhân vẫn phải dùng dao gọt dừa, bây giờ nếu chế ra máy mà bỏ trái dừa vào sẽ gọt ra hoàn chỉnh thì sẽ góp phần tăng năng suất, mang lại giá trị rất lớn”, ông Tùng nói và cho biết doanh nghiệp sẵn sàng hợp tác, cung ứng nguyên liệu, cung cấp những nhu cầu để trí tuệ Việt Nam phát triển.

Dẫn câu chuyện về trái sầu riêng, ông Tùng cho hay, Trung Quốc hiện đã chế ra máy X-quang để kiểm tra chất lượng trái sầu riêng xuất khẩu. Chỉ chụp qua là biết trái sầu riêng chất lượng thế nào, múi sầu riêng thế nào. Trái nào đạt chuẩn thì đi tiếp, không thì rớt lại và bị trả về.

“Rất tiếc, Việt Nam là thủ phủ của sầu riêng mà không thể nghĩ ra việc này, không thể chế ra cái máy này mà để cho người khác làm. Khi người khác làm thì chúng ta đã mất cơ hội”, ông Tùng đau đáu.

Quốc Hải