Định hình bản sắc công nghiệp điện ảnh của Thủ đô

Những ngày này, không khí điện ảnh đang lan tỏa tại Hội chợ mùa Thu 2025 ở thủ đô Hà Nội với nhiều suất chiếu phim, hoạt động trải nghiệm và giao lưu với nghệ sĩ và các đoàn làm phim. Thu hút hàng nghìn khán giả mỗi ngày, phân khu Ngành Điện ảnh đã trở thành điểm nhấn rực rỡ trong không gian "Công nghiệp văn hóa – Tinh hoa văn hóa Việt Nam"...

Không gian điện ảnh ở Hội chợ mùa Thu 2025 tại Hà Nội. (Ảnh: Thu Thảo)

Thành phố của những khung hình

Từ lâu, Hà Nội đã là nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà làm phim. Những khung cảnh phố cổ rêu phong, Hồ Gươm mờ sương hay khu tập thể cũ kỹ của thời bao cấp từng đi vào điện ảnh như những biểu tượng, khắc họa một phần hồn của thành phố...

Vẻ đẹp Hà Nội qua những khung hình điện ảnh như lát cắt thời gian, đưa người xem ngược dòng ký ức về một Thủ đô kiêu hãnh, tài hoa và thấm đẫm tình người.

Em bé Hà Nội của NSND Hải Ninh luôn khiến người xem nghẹn lại dù đã hơn nửa thế kỷ trôi qua. Cô bé Ngọc Hà đi tìm cha giữa đống hoang tàn của Khâm Thiên sau 12 ngày đêm bom B52 – hình ảnh ấy trở thành biểu tượng của sự kiên cường Hà Nội.

Bộ phim không chỉ là tác phẩm điện ảnh mà còn là một bản ghi tư liệu xúc động về lòng nhân hậu và nghị lực sống trong những năm tháng khói lửa. Với những cảnh quay sống động, phim đã đoạt nhiều giải thưởng cao quý, đồng thời nằm trong danh mục các tác phẩm được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh.

Truyện cổ tích cho tuổi 17 của NSƯT Nguyễn Xuân Sơn là một bộ phim đáng nhớ kể mối tình trong sáng giữa cô gái Hà Nội và người chiến sĩ ngoài mặt trận. Phim giành Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1988 cùng hàng loạt giải thưởng cho đạo diễn, biên kịch, quay phim và âm nhạc.

Một dấu ấn khác là Hà Nội mùa đông năm 46 của NSND Đặng Nhật Minh – bộ phim tái hiện những ngày cuối cùng trước khi nổ ra Toàn quốc kháng chiến, với chiều sâu tư tưởng và cảm xúc mạnh mẽ. Phim đạt Bông sen bạc và được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Những con phố cổ, mái nhà gạch ngói, ánh đèn vàng đêm đông năm ấy hiện lên trong một thứ ánh sáng trầm buồn mà kiêu hãnh – như chính cốt cách người Tràng An.

Trong khi đó, Long thành cầm giả ca của NSND Đào Bá Sơn lại là bản giao hưởng cổ điển về Thăng Long nghìn năm. Lấy bối cảnh cuối thế kỷ XVIII, phim kể chuyện tình giữa đại thi hào Nguyễn Du và nàng Cầm, thể hiện vẻ đẹp văn chương, âm nhạc và tinh hoa Thăng Long xưa.

Cảnh phim "Truyện cổ tích cho tuổi 17" của NSƯT Nguyễn Xuân Sơn. (Nguồn: Cục Điện ảnh)

Gần đây là bộ phim Đào, Phở và Piano của đạo diễn Phi Tiến Sơn ra mắt tại các rạp chiếu đầu năm 2024. Với bối cảnh Hà Nội mùa đông năm 1946, phim tái hiện một giai đoạn bi tráng của lịch sử dân tộc qua chuyện tình đầy xúc động giữa cô gái Đào và người lính – nhạc công Linh.

Bộ phim đã thu hút đông đảo khán giả đến rạp, tạo nên hiện tượng hiếm thấy với một tác phẩm lịch sử, nhận được nhiều lời khen về hình ảnh, âm nhạc và diễn xuất tinh tế, khơi dậy niềm tự hào và tình yêu Thủ đô trong lòng người xem.

Cái nôi của điện ảnh truyền thống

Với bề dày truyền thống đáng tự hào, điện ảnh Hà Nội đã trở thành cái nôi nuôi dưỡng nền điện ảnh cách mạng và nhiều thế hệ các nhà làm phim, nghệ sĩ nòng cốt của nước ta như Phạm Văn Khoa, Phạm Kỳ Nam, Trần Thế Dân, Bạch Diệp, Bành Bảo, Thế Anh, Trà Giang, Lâm Tới…

Nếu TP. Hồ Chí Minh vẫn được xem là "thủ phủ" của điện ảnh thương mại, thì Hà Nội đang khẳng định vị thế của điện ảnh nghệ thuật, phim độc lập và đào tạo nhân lực chất lượng cao.

Bên cạnh sự hiện diện các hãng phim lớn như Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, Hãng phim Hội Điện ảnh Việt Nam, các trường đại học lớn như Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội... cũng góp phần đào tạo thế hệ đạo diễn, quay phim, biên kịch, dựng phim mới.

Điều đáng mừng là bên cạnh các phim thương mại, hệ thống rạp lớn như CGV, Lotte, Beta, Galaxy, Cinestar, BHD và nhiều rạp độc lập nhỏ như DCine, TPD... đang mở rộng cánh cửa cho phim nghệ thuật, phim độc lập và các buổi chiếu chuyên đề.

Ngoài ra, các không gian sáng tạo như Complex 01, Ơ kìa Hà Nội, Heritage Space, Manzi Art Space... cũng thường xuyên tổ chức sự kiện điện ảnh, từ chiếu phim tài liệu, phim ngắn đến workshop làm phim, góp phần tạo nên một đời sống điện ảnh ngoài rạp, nơi công nghiệp và nghệ thuật gặp gỡ.

Nghệ sĩ Việt Nam và quốc tế giao lưu tại HANIFF 2024. (Ảnh: Lê An)

Thương hiệu của tinh thần hội nhập

Được tổ chức lần đầu nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội (2010), Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF) dần khẳng định thương hiệu, là điểm hẹn của các nhà làm phim trong nước và quốc tế tại Thủ đô.

Cùng bữa tiệc điện ảnh thế giới hấp dẫn, chương trình của HANIFF còn có các hội thảo, chợ dự án, trao đổi nghệ thuật, xây dựng mạng lưới chuyên môn, tạo môi trường học hỏi cho đạo diễn trẻ. Sự có mặt có đội ngũ Ban giám khảo, các nghệ sĩ, làm nhà phim nổi tiếng quốc tế đã giúp tăng uy tín và chất lượng của sự kiện.

Sau 7 kỳ tổ chức, HANIFF đã và đang là một thành công đáng kể của công nghiệp điện ảnh Hà Nội không chỉ ở khía cạnh nghệ thuật mà còn ở khía cạnh công nghiệp, truyền thông và hợp tác quốc tế. Đây chính là cầu nối quan trọng việc xây dựng Hà Nội thành trung tâm sáng tạo, biểu tượng văn hóa-điện ảnh của Việt Nam.

Mặc dù có nhiều tiềm năng, điện ảnh Hà Nội vẫn đối mặt với khó khăn như thiếu trường quay lớn, cơ sở hạ tầng để có thể sản xuất các dự án tầm cỡ quốc tế; nguồn vốn đầu tư cho phim nghệ thuật và phim độc lập còn hạn chế, khiến nhiều dự án của các đạo diễn trẻ chỉ dừng ở mức thử nghiệm...

Để phát triển công nghiệp điện ảnh tại Thủ đô, TS Ngô Phương Lan – Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam, cho rằng Hà Nội cần có những định hướng lớn và cơ chế, chính sách để khuyến khích điện ảnh phát triển như định hướng sáng tạo điện ảnh lấy con người làm trung tâm; khuyến khích hoạt động điện ảnh phục vụ nhân dân, mang lại lợi ích xã hội và lợi ích kinh tế; thu hút các hãng phim nước ngoài đến làm phim, phát triển đội ngũ làm phim.

Rạp chiếu Hà Nội sôi động những ngày chiếu phim "Mưa đỏ". (Nguồn: Đoàn làm phim)

Để điện ảnh thực sự trở thành một ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn, Hà Nội cần tiếp tục khơi dậy tiềm năng sáng tạo, kết nối các nguồn lực và xây dựng môi trường sản xuất chuyên nghiệp.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc định hình bản sắc công nghiệp điện ảnh không chỉ là yêu cầu phát triển, mà còn là cách Hà Nội khẳng định vị thế của mình trên bản đồ văn hóa quốc gia và thế giới.

Phương Linh