Doanh nghiệp sẽ phải 'trả giá đắt' nếu không xử lý nợ BHXH trước 1/7/2025

Tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) tại nhiều doanh nghiệp thời gian qua không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi an sinh chính đáng của người lao động mà còn đe dọa sự bền vững của hệ thống an sinh xã hội. Để khắc phục tình trạng này, từ ngày 1/7/2025, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT năm 2024 chính thức có hiệu lực, với loạt chế tài nghiêm khắc hơn.

Cần xử lý nợ cũ trước ngày 30/6/2025

Một điểm mới đáng chú ý trong hai bộ luật vừa được sửa đổi là việc phân định rõ ràng giữa hành vi "chậm đóng" và "trốn đóng" BHXH, BHYT. Cụ thể, hành vi chậm đóng được hiểu là việc người sử dụng lao động chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền BHXH, BHYT kể từ sau thời hạn đóng quy định, hoặc không lập đầy đủ danh sách người lao động thuộc diện tham gia bảo hiểm trong thời gian 60 ngày kể từ khi hết hạn quy định.

Trong khi đó, hành vi trốn đóng là mức độ vi phạm nghiêm trọng hơn, xảy ra khi doanh nghiệp không lập hoặc cố tình lập không đầy đủ danh sách người lao động tham gia bảo hiểm, không thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm dù đã bị cơ quan chức năng đôn đốc sau thời hạn 60 ngày.

Doanh nghiệp đối mặt chế tài mạnh với hành vi chậm, trốn đóng BHXH, BHYT

Theo quy định tại Điều 40 và 41 của Luật BHXH năm 2024, cùng với Điều 49 của Luật BHYT năm 2024, người sử dụng lao động có hành vi chậm hoặc trốn đóng BHXH, BHYT sẽ buộc phải nộp đủ số tiền còn thiếu, đồng thời phải nộp thêm khoản tiền phạt tương đương 0,03% mỗi ngày, tính trên số tiền và số ngày chậm, trốn đóng. Ngoài ra, các đơn vị vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính, không được xét thi đua, khen thưởng. Đặc biệt, với hành vi trốn đóng, doanh nghiệp còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Điểm mới này được đánh giá là nghiêm khắc hơn nhiều so với quy định cũ, vốn chỉ yêu cầu người sử dụng lao động nộp tiền lãi phạt tương đương hai lần mức lãi suất bình quân của năm trước. Với mức phạt cố định 0,03%/ngày, nếu doanh nghiệp kéo dài thời gian vi phạm, số tiền phạt sẽ tăng nhanh, tạo áp lực buộc phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo hiểm.

Không chỉ siết chế tài đối với hành vi vi phạm từ ngày 1/7/2025 trở đi, hai bộ luật mới còn có quy định chuyển tiếp đối với các khoản nợ bảo hiểm chưa xử lý tính đến ngày 30/6/2025. Cụ thể, theo Khoản 12, Điều 141 của Luật BHXH năm 2024 và điểm d, khoản 5, Điều 3 của Luật BHYT năm 2024, các khoản nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) phát sinh trước thời điểm luật có hiệu lực mà chưa đóng hoặc chưa đóng đầy đủ vẫn sẽ bị xử lý theo các quy định mới với chế tài nghiêm khắc hơn.

Tăng cường bảo vệ quyền lợi người lao động

Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT vẫn đang diễn ra phổ biến, đặc biệt là trong khối doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp quy mô nhỏ. Các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi hơn, như làm giả hợp đồng lao động để hưởng chế độ không hợp pháp, hoặc cố tình chây ỳ dù đã bị xử phạt. Thực tế, công tác cưỡng chế cũng gặp không ít vướng mắc khi tài khoản của doanh nghiệp vi phạm không có số dư, hoặc tổ chức tín dụng không hợp tác cung cấp thông tin.

Tính đến ngày 15/5/2025, hệ thống BHXH đã tiến hành thanh tra tại hơn 3.200 đơn vị, phát hiện gần 1.700 lao động chưa được đóng hoặc đóng thiếu BHXH với số tiền lên tới 13,92 tỷ đồng, cùng hơn 3.300 trường hợp lao động bị đóng sai mức bảo hiểm với số tiền 5,5 tỷ đồng.

Trong thời gian thanh tra, cơ quan chức năng đã thu hồi hơn 44,5 tỷ đồng tiền chậm đóng và yêu cầu thu hồi thêm hàng tỷ đồng do hưởng sai quy định từ quỹ BHXH và BHYT.

Để tránh vi phạm và bị xử lý theo các chế tài mới, doanh nghiệp cần nhanh chóng rà soát và hoàn tất đầy đủ các nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động trước thời điểm 1/7/2025.

Đồng thời, người lao động cũng cần chủ động theo dõi tình trạng tham gia bảo hiểm của bản thân thông qua ứng dụng VssID – BHXH số, kịp thời phát hiện và phản ánh các vi phạm, từ đó bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Túc Mạch