Đôi điều chia sẻ về việc hiệu trưởng được giao quyền tuyển dụng giáo viên

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Thông tư Quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo. Theo đó, thông tư quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo trong các cơ sở giáo dục công lập và hướng dẫn việc xác định cơ sở giáo dục đủ điều kiện thực hiện tuyển dụng nhà giáo.

Dự thảo Thông tư cho phép hiệu trưởng các trường học đủ điều kiện có thể được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân quyền tuyển dụng giáo viên.

Là một giáo viên trung học phổ thông, tôi xin có đôi điều chia sẻ một số băn khoăn từ thực tế tại thành phố mình công tác, từ đó cùng cần có cơ chế triển khai có chọn lọc và minh bạch chủ trương này.

Ảnh minh họa.

Vì sao cần giao quyền tuyển dụng cho hiệu trưởng?

Tại sao cần nghĩ tới việc giao quyền cho hiệu trưởng tuyển giáo viên? Trong thực tế, mỗi trường có đặc thù về định hướng phát triển, văn hóa nhà trường, cơ sở vật chất và năng lực học sinh khác nhau.

Khi hiệu trưởng trực tiếp tham gia lựa chọn nhân sự, các giáo viên mới được tuyển dụng sẽ có nhiều khả năng phù hợp hơn với định hướng và chiến lược phát triển của nhà trường.

Ví dụ, một trường năng khiếu thể thao cần tuyển giáo viên có kinh nghiệm huấn luyện, thi đấu. Còn một trường chuyên lại cần tuyển giáo viên có năng lực chuyên môn sâu, am hiểu phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi và có khả năng quản lý lớp học có áp lực học tập cao.

Hơn nữa, việc phân cấp còn giúp giải quyết tình trạng giáo viên trúng tuyển rồi bỏ nhiệm sở do ứng viên không phù hợp với môi trường thực tế khi bị phân công theo cơ chế tập trung.

Những năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh đã phân cấp cho 29 cơ sở giáo dục công lập được quyền tự tổ chức tuyển dụng.

Chẳng hạn, Trường Trung học phổ thông chuyên Lê Hồng Phong, Trường Trung học phổ thông chuyên Trần Đại Nghĩa, Trường Trung học phổ thông Nguyễn Du, Trường Trung học phổ thông Lê Quý Đôn.

Ngoài ra, còn có các trường năng khiếu, chuyên biệt như: Trường Năng khiếu Thể dục Thể thao Bình Chánh; Trung tâm Giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp Lê Thị Hồng Gấm; Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập cho Người khuyết tật,...

Việc cơ quan quản lí giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh lựa chọn những đơn vị có năng lực quản trị, cơ sở vật chất và nhu cầu đặc thù làm mô hình thí điểm là một bước đi hợp lý để vừa thử nghiệm vừa rút kinh nghiệm.

Theo dự thảo Thông tư quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo trong các cơ sở giáo dục công lập, cơ sở giáo dục nếu muốn được phân cấp phải lập hồ sơ, nêu rõ minh chứng đáp ứng các điều kiện và kế hoạch tuyển dụng, trình Sở Giáo dục và Đào tạo thẩm định.

Cơ quan này thẩm định và tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp trong vòng năm ngày làm việc kể từ khi tiếp nhận hồ sơ.

Theo người viết, điều này cho thấy dự thảo Thông tư quy định chặt chẽ các bước kiểm tra, thẩm định trước khi giao quyền nhằm đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm và năng lực của các cơ sở giáo dục khi được trao quyền tuyển dụng.

Lợi ích và yêu cầu đặt ra khi hiệu trưởng được giao quyền tuyển dụng

Từ thực tiễn giảng dạy, người viết thấy rõ ba lợi ích cụ thể khi hiệu trưởng được giao quyền tuyển dụng giáo viên.

Thứ nhất, hiệu trưởng hiểu rõ yêu cầu giáo dục tại đơn vị mình (ví dụ hướng mạnh về STEM, nghệ thuật hay học sinh diện hòa nhập, khuyết tật), do đó có thể ưu tiên tuyển ứng viên phù hợp hơn.

Thứ hai, khi hiệu trưởng trực tiếp đảm nhận công tác tuyển dụng, họ cũng phải chịu trách nhiệm toàn diện về chất lượng đội ngũ sau khi được tuyển.

Chính sự gắn kết giữa quyền hạn và trách nhiệm này buộc quá trình tuyển chọn phải mang tính chiến lược hơn, đồng thời thúc đẩy hiệu trưởng và ban giám hiệu chủ động tự đánh giá, giám sát nội bộ chặt chẽ để bảo đảm mỗi giáo viên mới đều thực sự đáp ứng yêu cầu của nhà trường.

Thứ ba, khi nhà trường tự tổ chức tuyển dụng, ứng viên có cơ hội tham gia phỏng vấn, dự giờ hoặc thử giảng ngay tại trường, nên họ hiểu rõ môi trường làm việc và dễ đưa ra quyết định gắn bó lâu dài.

Thực tế tại Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy nhu cầu tuyển dụng giáo viên lớn và liên tục, vì vậy cơ chế linh hoạt này giúp các trường chủ động hơn, kịp thời bổ sung nhân sự mà vẫn bảo đảm chất lượng tuyển chọn.

Tuy nhiên, nếu thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ thì nguy cơ phát sinh tiêu cực là điều không thể xem nhẹ. Quyền tuyển dụng có thể bị lợi dụng để ưu ái cá nhân, tuyển chọn thiếu công bằng hoặc đặt ra những tiêu chí ngoài năng lực chuyên môn.

Vì thế, việc phân quyền chỉ thực sự có ý nghĩa khi đi kèm quy trình minh bạch, công khai tiêu chí tuyển dụng, công bố kết quả và có cơ quan giám sát cùng thanh tra độc lập để kiểm tra, xử lý sai phạm khi cần thiết.

Người viết cho rằng, giai đoạn đầu nên thí điểm có chọn lọc, tập trung ở những trường đã chứng minh được năng lực quản trị, có văn hóa minh bạch và uy tín trong công tác nhân sự.

Thực tế này cho thấy việc phân cấp hoàn toàn có thể vận hành an toàn và hiệu quả nếu bắt đầu từ những đơn vị có đủ năng lực và uy tín.

Cần nguyên tắc rõ ràng khi mở rộng mô hình

Về cách thức thực thi, theo người viết, cần xác lập một số nguyên tắc rõ ràng để việc nhân rộng mô hình được hiệu quả và kiểm soát tốt.

Thứ nhất, tiếp tục thí điểm theo lộ trình, chỉ giao cho trường đáp ứng bộ tiêu chí minh bạch về tài chính, nhân sự, cơ sở vật chất và lịch sử tuyển dụng tốt.

Thứ hai, cần bắt buộc các cơ sở giáo dục công khai toàn bộ hồ sơ, tiêu chí, quy trình, biên bản phỏng vấn và kết quả chấm điểm. Đồng thời, phải công bố công khai các khiếu nại cũng như biện pháp xử lý để đảm bảo tính công bằng và trách nhiệm giải trình.

Thứ ba, duy trì vai trò giám sát của Sở Giáo dục và Đào tạo và Ủy ban nhân dân để kiểm tra ngẫu nhiên, xử lý nghiêm hành vi sai phạm (nếu có).

Thứ tư, cần xây dựng một bộ tiêu chí chuẩn để đánh giá hiệu quả của quá trình thí điểm, trong đó bao gồm tỉ lệ ứng viên nhận việc, mức độ gắn bó của giáo viên sau một năm công tác và kết quả đánh giá chất lượng giảng dạy của những người được tuyển.

Có thể thấy, việc trao quyền tuyển dụng cho hiệu trưởng là hướng đi phù hợp trong bối cảnh đổi mới quản trị giáo dục, miễn là kèm theo các cơ chế bảo đảm minh bạch và trách nhiệm.

Nếu triển khai đúng, mô hình này không chỉ nâng cao hiệu quả tuyển dụng mà còn góp phần xây dựng đội ngũ giáo viên chất lượng và ổn định lâu dài.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Cao Nguyên