Đơn giản hóa thủ tục hành chính là chìa khóa thúc đẩy đầu tư, hợp tác trong GDĐH

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng Dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi), trong đó có các nội dung liên quan đến hợp tác và đầu tư. Tại bản dự thảo tháng 09/2025, vấn đề này được quy định rõ ở Chương VIII với 2 điều là Điều 43 (Hợp tác và liên kết); Điều 44 (Đầu tư trong giáo dục đại học) trong khi Luật hiện hành chưa quy định đầy đủ, tách bạch giữa chính sách hợp tác, chính sách đầu tư và hoạt động hợp tác - liên kết cụ thể trong giáo dục đại học.

Lãnh đạo một số cơ sở giáo dục đại học đánh giá cao những điểm mới này, đồng thời đưa ra thêm các kiến nghị, đề xuất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hợp tác, đầu tư.

Còn nhiều vướng mắc trong quá trình hợp tác quốc tế

Là đơn vị chú trọng mở rộng hợp tác quốc tế nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu, hội nhập, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng thông tin, đến nay, nhà trường đã ký kết hơn 1057 thỏa thuận hợp tác với doanh nghiệp, trong đó, 152 doanh nghiệp có vốn nước ngoài. Đồng thời, đơn vị duy trì quan hệ với hơn 100 trường đại học, cao đẳng, tổ chức quốc tế tại châu Á, châu Âu, châu Mỹ.

Thầy Quỳnh chỉ ra, trong quá trình hợp tác quốc tế, Trường Đại học Lạc Hồng nói riêng và các trường đại học Việt Nam nói chung, đang đối mặt với nhiều khó khăn cần tháo gỡ.

Trước hết, nguồn lực hạn chế và năng lực tiếng Anh của giảng viên, sinh viên chưa đáp ứng yêu cầu khiến việc triển khai hợp tác phần lớn mang tính tự phát, thiếu chiến lược dài hạn. Uy tín nghiên cứu và khả năng xuất bản quốc tế còn khiêm tốn khiến tiếng nói học thuật của Việt Nam chưa được coi trọng.

Bên cạnh đó, hệ thống giáo dục đại học trong nước còn nặng lý thuyết, ít chú trọng thực hành và kỹ năng mềm, làm giảm năng lực hội nhập của sinh viên.

Ở góc độ quản lý, sự thiếu tự chủ trong quản trị và cơ chế phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cấp gây nhiều bất cập. Việc kiểm soát chất lượng đối với các chương trình liên kết quốc tế còn yếu, dễ dẫn đến tình trạng “kinh tế hóa” hoặc phụ thuộc vào đối tác nước ngoài.

Đặc biệt, rào cản lớn nằm ở khía cạnh thủ tục pháp lý. Văn bằng, chứng chỉ, học bạ, giấy tờ liên quan đến lý lịch tư pháp để có giá trị quốc tế phải trải qua nhiều khâu chứng nhận, hợp pháp hóa tại các cơ quan trong và ngoài nước, trong khi mỗi quốc gia lại có yêu cầu khác nhau, dễ kéo dài thời gian và dẫn đến bị từ chối.

Khung pháp lý điều chỉnh việc hợp tác quốc tế còn chồng chéo, nhiều văn bản của các Bộ, ngành chưa đồng bộ, dẫn đến cách hiểu và áp dụng khác nhau giữa trung ương và địa phương. Thủ tục xuất nhập cảnh, cấp visa cho giảng viên và chuyên gia quốc tế tuy đã có Luật và Nghị định quy định nhưng thực thi còn thiếu nhất quán, gây chậm trễ.

Trong các dự án liên kết đào tạo hoặc nghiên cứu chung, cơ chế giải quyết tranh chấp pháp lý chưa rõ ràng, làm tăng rủi ro khi phát sinh bất đồng. Hơn nữa, nhiều trường chưa có đội ngũ pháp chế chuyên trách về hợp tác quốc tế nên thiếu thông tin cập nhật, dễ sai sót khi ký kết hợp đồng.

Tất cả những yếu tố này cho thấy, hợp tác quốc tế của các trường đại học ở Việt Nam vẫn còn nhiều vướng mắc, đòi hỏi cải cách mạnh mẽ cả về chính sách, quản trị, đào tạo và khung pháp lý, đồng thời tăng cường năng lực pháp chế nội bộ để nâng cao chất lượng và uy tín trong bối cảnh toàn cầu hóa giáo dục.

Đánh giá về những quy định mới liên quan đến hợp tác, đầu tư được Dự thảo Luật đề cập, thầy Quỳnh khẳng định: “Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đang mở ra nhiều cơ hội mới cho các hoạt động hợp tác và đầu tư trong lĩnh vực giáo dục.

Một trong những điểm đáng chú ý là việc cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính giúp rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo sự linh hoạt và giảm gánh nặng cho các cơ sở giáo dục, nhất là những đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài hoặc tham gia liên kết quốc tế.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật cũng tiếp tục kế thừa và mở rộng chính sách khuyến khích xã hội hóa giáo dục, ưu đãi đầu tư, đồng thời tăng cường hỗ trợ học bổng, tín dụng cho người học. Những quy định mới này không chỉ thu hút thêm nguồn vốn đầu tư đa dạng mà còn tạo môi trường hợp tác quốc tế bình đẳng, nâng cao chất lượng đào tạo và uy tín của các trường đại học Việt Nam trên trường quốc tế

Với định hướng mở rộng quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình, Dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ trở thành nền tảng pháp lý quan trọng để thúc đẩy phát triển giáo dục đại học hiện đại, hội nhập quốc tế, qua đó góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm tri thức và khoa học công nghệ trong khu vực".

Cùng bàn luận về vấn đề này, Tiến sĩ Phạm Kim Thư - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu Nghị cho biết, việc Dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) dành 1 chương riêng quy định về hợp tác và đầu tư với 2 điều độc lập là bước tiến rất quan trọng.

Cơ chế mới mở rộng quyền tự chủ, đồng thời đặt ra trách nhiệm giải trình rõ ràng, giúp các trường có thêm hành lang pháp lý vững chắc để chủ động tìm kiếm đối tác, thu hút đầu tư và tham gia dự án hợp tác quốc tế. Đây là cơ hội để các trường phát triển chương trình liên kết đào tạo, trung tâm nghiên cứu - đổi mới sáng tạo cũng như mở rộng nguồn lực tài chính và học thuật.

Để bảo đảm chất lượng, các nhà trường cần áp dụng hệ thống kiểm định chặt chẽ cả trong nước và quốc tế; công khai minh bạch chương trình, học phí, quyền lợi người học; bên cạnh đó thiết lập cơ chế giám sát, phản hồi thường xuyên để sinh viên và giảng viên đều được bảo vệ quyền lợi trong những chương trình hợp tác.

Tiến sĩ Phạm Kim Thư - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu Nghị. Ảnh website nhà trường.

Đơn giản hóa thủ tục hành chính để khuyến khích đầu tư trong giáo dục

Đề cập đến vấn đề đầu tư trong giáo dục đại học, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng cho biết, nhà trường đang tích cực tìm kiếm quỹ đất để triển khai dự án xây dựng trường quốc tế hợp tác với Trường Đại học Bang Arizona (ASU), Hoa Kỳ. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn gặp nhiều khó khăn về thủ tục.

Song song với đó, đơn vị có kế hoạch mở rộng cơ sở 3 và khu ký túc xá nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo ngày càng tăng. Dự án này được thiết kế bởi Viện Thiết kế của Trường Đại học Bang Arizona, nhưng hiện vẫn phải tạm dừng do khu đất hiện hữu dành cho hoạt động giáo dục đang thiếu quy hoạch cụ thể.

Để khuyến khích thêm các dự án đầu tư, đặc biệt với đối tác nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh, Nhà nước cần tập trung tháo gỡ các vướng mắc về thủ tục hành chính theo hướng tinh gọn, minh bạch và hiện đại hơn.

Hiện nay, quá trình phê duyệt đầu tư trong giáo dục còn qua nhiều tầng nấc, khiến dự án bị kéo dài, vì vậy cần áp dụng cơ chế “một cửa liên thông”, chỉ định 1 cơ quan chủ trì tiếp nhận và chịu trách nhiệm phối hợp với các Bộ, ngành liên quan.

Thủ tục cấp phép thành lập và vận hành cơ sở đào tạo có vốn nước ngoài cũng nên được rút gọn, tích hợp thành 1 bộ hồ sơ với thời hạn xử lý rõ ràng. Vấn đề đất đai và cơ sở hạ tầng, vốn là điểm nghẽn của nhiều dự án, cần được giải quyết bằng cách dành quỹ đất ưu tiên cho giáo dục, ban hành cơ chế cấp đất, thuê đất nhanh gọn và minh bạch.

Bên cạnh đó, thủ tục liên quan đến chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ cần được rút ngắn, nhất là việc đăng ký bảo hộ sáng chế, đồng thời có cơ chế để thử nghiệm mô hình mới.

Trong lĩnh vực tài chính và thuế, các dự án giáo dục và khoa học công nghệ cần được áp dụng cơ chế ưu tiên tự động về miễn giảm thuế, hoàn thuế nhập khẩu thiết bị, tài liệu với quy trình trực tuyến nhanh chóng.

Nhà nước cũng cần đơn giản hóa thủ tục công nhận văn bằng, chương trình và giảng viên quốc tế; tiến tới công nhận tự động văn bằng từ các trường trên thế giới và tạo điều kiện cho giảng viên quốc tế có thể giảng dạy với thủ tục visa và giấy phép linh hoạt hơn.

Những cải cách này không chỉ giúp giảm gánh nặng thủ tục cho các trường đại học và nhà đầu tư, mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, đưa giáo dục Việt Nam hội nhập sâu hơn với mạng lưới toàn cầu.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng. Ảnh: NVCC.

Dưới góc nhìn của Tiến sĩ Phạm Kim Thư: “Tôi cho rằng các cơ sở giáo dục đều mong muốn Nhà nước tiếp tục có chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng và các quỹ hỗ trợ nghiên cứu để khuyến khích các dự án hợp tác giáo dục đại học, nhất là các dự án không vì lợi nhuận và các dự án chuyển giao công nghệ.

Đồng thời, cần có các chương trình hỗ trợ để cơ sở giáo dục trong nước dễ dàng tham gia mạng lưới đào tạo và nghiên cứu quốc tế.

Về thủ tục, điều quan trọng nhất là sự đơn giản và minh bạch. Việc hợp nhất các thủ tục thành lập, cho phép hoạt động hoặc mở phân hiệu cần được rút gọn thành quy trình đăng ký duy nhất, thay vì phải qua nhiều vòng phê duyệt.

Đối với dự án hợp tác với đối tác nước ngoài, nên chuyển nhiều chi tiết kỹ thuật xuống cấp Nghị định hoặc Thông tư để linh hoạt, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ số trong xử lý hồ sơ.

Chúng tôi kỳ vọng Dự thảo Luật sẽ mở ra nhiều cơ hội thu hút mạnh mẽ hơn nguồn vốn và công nghệ từ quốc tế, triển khai các chương trình đào tạo song ngữ, liên kết chuyển tiếp, mở thêm phân hiệu quốc tế, xây dựng các trung tâm nghiên cứu – đổi mới sáng tạo gắn với doanh nghiệp. Đây sẽ là động lực để các trường đại học Việt Nam tiến sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu của giáo dục.

Đặc biệt, yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế chính là tự chủ đại học gắn với trách nhiệm giải trình và bảo đảm chất lượng. Khi các cơ sở được quyền chủ động nhưng đồng thời phải minh bạch và chịu trách nhiệm trước xã hội, đó sẽ là động lực để nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu cũng như uy tín quốc tế".

Hồng Linh