Dồn lực xóa nhà tạm, nhà dột nát: Nghĩa xóm làng, 'tấc vàng' cũng hiến

Những căn nhà kiên cố đang thay thế nhà tạm, nhà dột nát. Ảnh: Huy Trường

“Tấc vàng” cho đi, nghĩa tình đọng lại

Gia đình bà Nông Thị Mơ là một hộ nghèo ở thôn Phia Lài, xã Phúc Sơn cũ (nay thuộc xã Minh Quang, tỉnh Tuyên Quang). Chồng bà mất sớm vì bạo bệnh, nhà có 3 người con thì một đứa đi làm ăn xa, đứa thì mất khả năng lao động do tai nạn giao thông.

Trước đây, mấy mẹ con bà Mơ sống trong ngôi nhà cũ kỹ, dột nát cạnh bờ suối. Đợt mưa lũ cuối tháng 5/2022 đã cuốn trôi căn nhà tạm bợ đó. Để bảo đảm an toàn, chính quyền xã Phúc Sơn đã yêu cầu gia đình bà di dời đến nơi an toàn.

Bà Mơ may mắn được gia đình ông Nông Văn Vắng, người cùng thôn, cho mượn căn nhà không sử dụng để ở tạm. Niềm vui càng vỡ òa hơn khi đầu năm 2025, gia đình bà được đưa vào danh sách hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát của xã.

Tuy vui mừng nhưng gia đình bà cũng lo lắng vì gia đình bà chưa có đất ở. Mảnh đất trước đây của gia đình bà nằm trong vùng có nguy cơ cao về thiên tai, không được phép xây dựng.

Đây cũng là nỗi trăn trở của chính quyền địa phương. Bởi theo quy định thì để được hỗ trợ xóa nhà tạm, gia đình thuộc diện thụ hưởng phải có đất ở, được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

“Nút thắt” này gia đình ông Nông Văn Vắng tiếp tục tháo gỡ. Ông đã tình nguyện hiến 280m2 đất vườn của mình để chính quyền địa phương tiến hành cấp sổ đỏ, giúp xã đủ điều kiện pháp lý thực hiện hỗ trợ gia đình bà Mơ xóa nhà tạm. Căn nhà “3 cứng” đang dần hoàn thiện trong niềm vui của không chỉ bà Mơ mà còn là của bà con thôn Phia Lài.

Không riêng gia đình ông Nông Văn Vắng mà trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang (cũ), tính đến trước ngày 1/7, đã có 10 hộ đã tình nguyện hiến đất với tổng diện tích hơn 1.000m2 để cùng chính quyền địa phương trao mái ấm cho đồng bào. “Nghĩa đồng bào, tình dân tộc” đã tiếp thêm động lực để cả hệ thống chính trị tỉnh Tuyên Quang mới (sau sáp nhập 2 tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang) nỗ lực hơn trong thực hiện xóa nhà tạm, nhà dột nát.

Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Tuyên Quang tại Hội nghị lần thứ nhất sau sáp nhập tỉnh của Ban Chỉ đạo xóa nhà tạm, nhà dột nát tỉnh diễn ra chiều ngày 22/7, tính đến ngày 20/7, toàn tỉnh đã hoàn thành trên 13.508 nhà. Trong quá trình triển khai chương trình đã có nhiều cách làm hay, huy động sự chung tay của lực lượng vũ trang, đoàn viên, hội viên các đoàn thể, cộng đồng dân cư hỗ trợ ngày công, kinh phí, vật liệu, quỹ đất cho các hộ nghèo.

Cán bộ, chiến sỹ Đồn Biên phòng Đăk Plô và lực lượng dân quân xã Đăk Blô, tỉnh Quảng Ngãi giúp người dân xóa nhà tạm (Ảnh: Huy Trường)

Mỗi người một tay để xây mái ấm

Nghĩa cử hiến đất để xóa nhà tạm, nhà dột nát rất cần được các địa phương khuyến khích, động viên, từ đó nhân rộng thành phong trào; chính quyền cơ sở cũng cần tăng cường tháo gỡ các vướng mắc pháp lý về đất đai. Bởi thực tế, hiện vẫn còn nhiều hộ đang ở trong nhà tạm, nhà dột nát nhưng chưa có đất ở, hoặc có đất ở nhưng chưa đủ pháp lý để thực hiện hỗ trợ.

Đơn cử tại tỉnh Bình Thuận cũ (tỉnh Lâm Đồng mới), ngày 4/3/2025, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 431/QĐ-UBND phê duyệt Đề án xóa nhà tạm, nhà dột nát giai đoạn 2024-2025. Qua rà soát, toàn tỉnh có 867 hộ có nhu cầu về xây dựng và sửa chữa nhà ở nhưng còn vướng pháp lý về đất ở.

Hay tại huyện Đakrông của tỉnh Quảng Trị cũ (từ ngày 1/7 bỏ cấp huyện, hình thành 5 xã: La Lay, Tà Rụt, Đakrông, Ba Lòng, Hướng Hiệp), năm 2025, địa phương này phấn đấu xóa 3.017 nhà tạm, nhà dột nát. Nhưng qua rà soát thì có 52 hộ chưa có đất ở, 1.068 hộ chưa được cấp sổ đỏ, 730 hộ làm nhà ở trên đất đã được cấp sổ đổ nhưng mang tên bố, mẹ, người thân…

Những vướng mắc này đã và đang được các địa phương tháo gỡ theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường tại văn bản số 1066/BNNMT-QLĐĐ ngày 15/4/2025 để bố trí đất xây dựng nhà ở đối với hộ có khó khăn về đất ở để đẩy nhanh tiến độ xóa nhà tạm, nhà dột nát. Tính đến ngày 19/7, cả nước đã hỗ trợ được 266.511 nhà, tăng thêm 1.989 nhà so với thời điểm ngày 8/7.

Từ nay đến 31/8, dự kiến còn khoảng 23 nghìn căn nhà cần được hoàn thành để trao chốn an cư cho người yếu thế. Số lượng tuy không còn nhiều, nhưng cũng phải xác định, càng gần “về đích” thì nhiệm vụ càng nặng nề.

Bởi những hộ còn lại đều là những hộ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, khó có khả năng huy động vốn đối ứng. Chính lúc này, vai trò của những Người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số; những già làng, trưởng bản, trưởng khu phố,… cần được phát huy tối đa để huy động sự giúp đỡ của cộng đồng

Bà Lý Thị Phương, dân tộc Khmer, ở ấp 6, xã U Minh, tỉnh Cà Mau có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, nhà ở tạm bợ. Được hỗ trợ 60 triệu đồng xóa nhà tạm, nhưng để dựng căn nhà “3 cứng” thì chi phí cũng lên cả trăm triệu đồng. Bà bị khuyết tật, mọi chi tiêu sinh hoạt hằng ngày chủ yếu trông vào thu nhập bấp bênh của người con trai làm nghề phụ hồ.

Biết được hoàn cảnh của bà, ông Danh Hoài Riêm, Trưởng ấp 6, đã chủ động liên hệ, vận động bạn bè, người thân, với phương châm “ai có gì góp nấy”, người cho tiền, người góp vật liệu…; các đoàn thể như thanh niên, phụ nữ cũng góp công xây nhà. Ông cũng đã cùng cán bộ xã đứng ra vận động nhà thầu giảm giá thi công… Nhờ đó, căn nhà kiên cố mà bà Phương mơ ước bao lâu nay đã trở thành hiện thực.

Cách làm của Trưởng ấp Danh Hoài Riêm đã cụ thể hóa chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước. Trong các phiên họp của Ban Chỉ đạo, Thủ tướng đều kêu gọi “Có gì góp nấy, ai có công góp công, ai có của góp của, ai có nhiều góp nhiều, ai có ít góp ít” để cùng cả nước hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát trước ngày 31/8/2025.

Sỹ Hào