Donbass - Tâm điểm của mọi cuộc đàm phán giải quyết xung đột Nga-Ukraine

Donbass là tâm điểm của mọi cuộc đàm phán

Đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump, tấm bản đồ Ukraine đặt trên giá trong Phòng Bầu dục mang thông điệp rõ ràng: Nga đã chiếm một phần lãnh thổ rộng lớn ở miền Đông, được gọi là Donbass. Khu vực tô màu đỏ ấy coi như đã mất. Ukraine cần đạt thỏa thuận để đổi lấy hòa bình, nếu không sẽ có nguy cơ mất thêm lãnh thổ.

Xung đột ở Ukraine. Ảnh: Reuters

Nhưng với Tổng thống Volodymyr Zelensky, tấm bản đồ, được trưng bày tại cuộc gặp hôm 18/8 với ông Trump và các lãnh đạo châu Âu lại chứa đựng một câu chuyện phức tạp hơn nhiều. Đây không phải là một thương vụ hay ván bài chính trị. Đây là vấn đề cá nhân. Ông Zelensky nói với ông Trump rằng ông nội mình từng chiến đấu trong Thế chiến II để giải phóng các thành phố ở Donbass và ông không thể đơn giản từ bỏ nó.

Hiện chưa rõ các nỗ lực ngoại giao gần đây do ông Trump khởi xướng nhằm chấm dứt cuộc giao tranh đẫm máu nhất châu Âu kể từ Thế chiến II sẽ dẫn tới đâu nhưng chắc chắn Donbass - vùng đất giàu khoáng sản gồm 2 tỉnh Donetsk và Lugansk sẽ là tâm điểm của mọi cuộc đàm phán. Donbass là nơi diễn ra phần lớn các cuộc giao tranh rất ác liệt. Nga hiện tìm cách chiếm nốt 6.500 km2 lãnh thổ Donbass vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine.

Trước đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin yêu cầu Ukraine từ bỏ toàn bộ khu vực Donbass ở phía Đông, từ bỏ ý định gia nhập NATO, duy trì vị thế trung lập và không cho phép binh lính phương Tây hiện diện trên lãnh thổ, 3 nguồn thạo tin tiết lộ với Reuters.

Hôm 15/8, ông Putin đã gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Alaska trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ đầu tiên sau hơn 4 năm. Theo các nguồn tin, gần như toàn bộ ba giờ họp kín được dành để thảo luận về khả năng đạt được một thỏa hiệp liên quan tới Ukraine.

Phía Kiev đã bác bỏ các điều kiện trên, coi đó chẳng khác nào một sự đầu hàng.

Trong đề xuất mới, ông Putin vẫn giữ yêu cầu Ukraine rút hoàn toàn khỏi những phần lãnh thổ Donbass mà nước này vẫn kiểm soát. Đổi lại, Moscow sẵn sàng dừng lại tại các tiền tuyến hiện nay ở Zaporizhzhia và Kherson. Nga đang kiểm soát khoảng 88% Donbass và 73% Zaporizhzhia cùng Kherson, dựa trên ước tính của Mỹ và dữ liệu nguồn mở. Ngoài ra, Nga sẵn sàng trao trả các khu vực nhỏ thuộc Kharkov, Sumy và Dnipropetrovsk mà họ đang nắm giữ như một phần của thỏa thuận tiềm năng.

Ông Putin cũng duy trì những yêu cầu trước đây, bao gồm việc Ukraine từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và có một cam kết ràng buộc pháp lý từ liên minh quân sự do Mỹ dẫn đầu rằng NATO sẽ không mở rộng thêm về phía Đông. Nga muốn giới hạn quy mô quân đội Ukraine và bảo đảm rằng không có binh lính phương Tây nào được triển khai trên lãnh thổ Ukraine dưới danh nghĩa lực lượng gìn giữ hòa bình.

Thế giằng co tiếp diễn ở Donbass

Các cuộc thăm dò cho thấy đa số người Ukraine vẫn phản đối việc nhượng bất kỳ phần lãnh thổ nào cho Nga và Hiến pháp Ukraine cũng cấm điều này. Ông Zelensky đang đứng trước lựa chọn khó khăn: hoặc ủng hộ điều người dân không chấp nhận, hoặc mạo hiểm đối mặt với sự bất bình từ ông Trump.

Ông Zelensky đã né tránh câu hỏi từ báo giới về việc liệu ông có sẵn sàng từ bỏ lãnh thổ hay không, đồng thời khẳng định vấn đề này chỉ có thể bàn bạc trực tiếp với Tổng thống Putin - người hiện vẫn chưa đồng ý gặp ông.

Các cựu quan chức Ukraine và giới phân tích chính trị cho rằng, cách duy nhất để ông Zelensky thuyết phục người dân chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ là đổi lại một đảm bảo an ninh do Mỹ hậu thuẫn - điều mà Ukraine chưa đạt được kể từ khi ông Trump loại trừ khả năng để Ukraine gia nhập NATO.

Tuy nhiên, sự bảo đảm này phải đủ mạnh, chẳng hạn kết hợp hiện diện của binh lính châu Âu và sự hỗ trợ trên không từ Mỹ, để có thể răn đe Nga trước các cuộc tấn công trong tương lai.

Balazs Jarabik - cựu cố vấn chính trị của Liên minh châu Âu tại Kiev nhận định, Ukraine có thể đã đến ngưỡng sẵn sàng nhượng bộ “để đổi lấy một thỏa thuận hòa bình kèm bảo đảm an ninh từ phương Tây”.

Chính quyền ông Trump tin rằng “việc trao đổi lãnh thổ thực sự có lợi cho Ukraine vì họ cho rằng Donbass sẽ sớm thất thủ và khi đó Kiev sẽ không còn lá bài nào để đàm phán tiếp”, ông Maksym Skrypchenko - Chủ tịch Trung tâm Đối thoại Xuyên Đại Tây Dương tại Kiev cho biết.

Tuy nhiên, theo ông Skrypchenko, người dân Ukraine lại có cái nhìn khác. Theo đó, Nga tiến rất chậm tại khu vực này suốt 3 năm qua. Nếu từ bỏ phần còn lại của Donbass, Ukraine cũng sẽ mất cả các thành phố và công sự chiến lược.

Khi Nga tiếp tục tiến công trên chiến trường, mùa thu năm ngoái, lần đầu tiên ông Zelensky đề cập đến khả năng tạm thời nhượng lãnh thổ bị chiếm cho Nga để đổi lấy đảm bảo an ninh bằng việc gia nhập NATO. Ông Trump đã bác bỏ ý tưởng đó.

Tuy nhiên, một thắng lợi dành cho ông Zelensky là tuần trước, ông Trump tuyên bố Mỹ sẽ tham gia vào các bảo đảm an ninh cho Ukraine. Ngoại trưởng Mỹ kiêm Cố vấn An ninh Quốc gia Marco Rubio đang dẫn đầu nỗ lực đàm phán các chi tiết.

Câu hỏi lớn là liệu Nga có chấp nhận những đảm bảo này hay không. Ukraine muốn có các biện pháp bảo vệ tương tự NATO nhưng Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov khẳng định việc Ukraine gia nhập NATO là điều không thể chấp nhận đối với Moscow.

“Về cơ bản, chúng ta lại quay về điểm xuất phát”, ông Harry Nedelcu, nhà phân tích từ Rasmussen Global, nhận xét. Theo ông, “sẽ chẳng có gì xảy ra” với các cuộc đàm phán hòa bình trong tương lai gần mà thay vào đó: “Tôi thấy sẽ còn nhiều giao tranh hơn nữa".

Kiều Anh/VOV.VN Theo: New York Times, Reuters